Mursallı Germencik ilçemizdeki eski bir Rum köyüdür. Son yerel seçimlerde Aydın’ın Büyükşehir olması sonucu, Mursallı Kasabası Germencik’in mahallesi konumuna gelmiştir. Osmanlı Döneminde buraya yerleşen Rum aileleri özel ticari haklar ve Avrupa bağlantıları sayesinde ekonomik olarak kısa sürede kendisini geliştirmiştir. Çevre ilçelerin incir deposu ve incir tüccarlarının merkezi konumuna gelmiştir. O dönemlerde Mursallı dört başı mamur bir yerleşim olmuştur. Sabahattin Burhan Cafer Efe kitabında bu köyün çevresinde atlı korumaların dolaşacak kadar zengin olduğundan bahsetmiştir. Kurtuluş Savaşı bitiminde Yunanlılar buradan çekilirken Rumların önemli bir kısmı onlarla birlikte Mursallı’dan ayrılmıştır.
Lozan’da imzalanan Karşılıklı Nüfus Değişim Antlaşması ile Selanik ve Grevena'da bulunan Türk kökenliler Mursallıya yerleştirilir. Mübadele ile Mursallıyı terk eden Rumlar ise, Evia (Eğriboz) Adası’nda iskân edilirler. Bu yerleşim yerine ise Neo Mursalli (Yeni Mursallı) adı verilir. Bu yerleşimin adı 1954 yılına kadar Neo Mursalli (Yeni Mursallı) iken değiştirilir. Şimdilerde (1954’ten beri) yerleşimin adı Taxiarkhea’dır. Bu isim Mursallı Mahallesi'ndeki kilisenin ve kilise içindeki iki ikonadan birisinin adıdır. Bu ikona göç sırasında götürülmüş ve şimdi Neo Mursalli Kilisesi’ndedir. (Neo Mursalli yerleşmesindeki kilisenin papazına göre bu ikona alınıp gemiye yüklenmeden gemi hareket etmemiştir. Ancak bu ikona yerinden sökülüp gemiye yüklenince gemi hareket edebilmiştir.)
Mursallı’dan göç edenlerin yerleştiği Neo Mursalli (Taxiarkhea) yerleşiminin bağlı olduğu İsteia ilçesi Germencik ilçemiz ile “Kardeş Şehir” olmak istemektedir. Böylece karşılıklı kültür alışverişini sağlayıp aradaki bağları geliştirmeyi amaçlamaktalar. Yapılan ilk planlamaya göre Nisan ayı içerisinde Germencik Belediye Başkanı Fuat Öndeş başkanlığındaki üç ya da dört kişilik heyet bu ilçeyi ziyaret edecek, bunun ardından onlar Germencik ilçesini ziyarete gelerek kardeşliği pekiştirecekler. Bu konuda en büyük görev Germencik Belediye Başkanı Fuat Öndeş’e düşmektedir. Mursallı’da görüştüğüm kişiler bu ziyarete gidecek olanların belediyeye yük olmamak için kendi masraflarını kendilerinin karşılayacaklarını söylediler.
Germencik ilçesindeki Eski Rum köyü Mursallı’da en dikkat çekici yapı Taxiarkhea Kilisesi’dir. Kelime anlamı “başmelek” olan Taxiarkhea, kilisede bulunan önemli bir ikonanın adıdır. 1857 yılında yapıldığı belirtilen kilise, Rumlar için bölgenin en önemli dinsel alanlarından biridir. Ayrıca bu kiliseden önce aynı alanda daha küçük bir kilisenin varlığından da söz edilmektedir. Mursallı mahallesinde kilise dışında sivil mimari örneği olarak az sayıda Rum evleri bulunmaktadır. Mursallı’da ayrıca bazı eski tarihli kerpiç evler hala ayaktadır. Bu evler ve kilise yıkılıp gitmeden bir an önce restore edilerek kültür turizmi çerçevesinde değerlendirilmek istenmektedir.
Kilise; okul, düğün salonu, sinema, incir deposu gibi çok çeşitli amaçlarla kullanılmış, define arayanların en önemli uğrak yerlerinden birisi olmuştur. Kilise şimdilerde neredeyse yıkılacak durumdadır. Kilise içindeki denge demirlerinden birinin kesilmesi ile kilisenin batı tarafında önemli çatlaklar oluşmuştur. Kilisenin hem restorasyon, hem de koruma amaçlı bakımı acilen yapılmalıdır. Bu çalışma yapılmaz ise kısa süre içinde kilise yerle yeksan olacaktır.
Kilisenin turizme kazandırılması için 2011 yılı içinde Mursallı Belediyesi tarafından restorasyon projesi hazırlanmış olmasına rağmen, kaynak yetersizliğinden onarım gerçekleşmemiştir. Son yıllarda kilisede ciddi çatlaklar oluşmuş durumdadır. Kilise için Mursallı halkı adına defalarca Kültür ve Turizm Bakanlığına, valiliğe, kaymakamlığa başvurularda bulunarak restorasyon çalışmalarının tamamlanarak turizme açılması talep edilmiş ancak sonuç alınamamıştır. Son başvuruyu ise Germencik Belediyesi yapmıştır. Ama Germencik Belediyesi olumsuz cevap almıştır. Kendilerine verilen cevapta restorasyon çalışmasının Kültür Bakanlığı tarafından yapılacağı belirtilmiştir. O zaman görev İl Kültür ve Turizm Müdürü Murat Yılmaz’a düşmektedir. Kendisi de Aydınlı olan ve tarih konusunda çalışmaları bulunan Murat Yılmaz’ın bu konuya önem vererek gerekli adımları atması gerekmektedir.
Bu çalışma Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından yapılmayacaksa Kültür ve Turizm Bakanlığı (Milli Emlak) adı geçen kiliseyi Büyükşehir Belediyesine devretmeli, Büyükşehir Belediye Başkanı Özlem Çerçioğlu gereken sorumluluğu üstlenerek restorasyon ile birlikte burayı İzmir Şirince gibi bir merkeze dönüştürmelidir. Özlem Çerçioğlu bu projeyi gerçekleştirebilecek vizyona sahip bir başkandır. Mahallede kurulan kadın kooperatifinin de bu konuya önem vererek girişimlerde bulunması yararlı olacaktır. Bu restorasyon sonrası burası müzeye (Mübadele Müzesi) dönüştürülecek, beraberinde bu mahallede mübadele festivali yapılarak mahalle ekonomisi canlanacaktır. Bunun için Taxiarkhea Kilisesinin acilen restore edilmesi gerekmektedir. Artık kim yapacaksa.
“Çalışmak, her şeyi fetheder.” (Virgilius)
