İşle ilgili bir mail yazmak üzere telefonu elime aldıktan bir süre sonra bir giyim markasının uygulamasında, alışveriş sepetini onaylamak üzereyken buldum kendimi. Üstelik henüz mailimi tamamlamamıştım. Sepettekilere ihtiyacım var mı diye düşündüm, aslında yoktu. Hatta o markadan bir ürün almaya da hiç niyetim yoktu. Ama uygulamadan üst üste gelen “geceye özel muhteşem indirim” bildirimleri dikkatimi çekmeyi başarmıştı. Peki şu aralar sizin de dikkatinizi çekti mi? “Muhteşem kasım indirimleri, geceye özel indirimler, sadece iki günlük indirimler, size özel kupon ve fırsatlar, yaklaşmakta olan black friday indirimleri gibi sayısız kampanya ve bildirimleri; sosyal medya fenomenleri aracılığıyla tanıtılan ürünler, algoritmanın size uygun ürünleri sürekli karşınıza çıkarması.” Durun ben cevap vereyim, tüm bunların dikkatinizi çekmemesi mümkün değil.
Yukarıda bahsettiğim durumu yaşayan kişi sayısı ne yazık ki her geçen gün artıyor. Alışveriş yapmak kötü bir şey mi? Elbette değil. Alışveriş kelimesi TDK’da, satın alma ve satma işi olarak tanımlanmaktadır. Satın alma eylemi satın alınan nesneye duyulan ihtiyaçtan dolayı yapılıyorsa ve sizin kontrolünüzdeyse burada sağlıklı bir eylem söz konusudur. Kişinin kontrolünde olduktan sonra zaman zaman keyfi alışverişlerde yapılabilir elbette. Ancak herhangi bir ihtiyaç temelinde olmadan ya da bütçeye uygun olmadığı halde takıntılı ve dürtüsel bir şekilde alışveriş yapılıyorsa burada bir problem olduğunu bu durumun hızla bağımlılığa dönüşebileceğini söyleyebiliriz.
Alışveriş bağımlılığı diğer bir adıyla “onyomani” alkol, kumar ve diğer bağımlılıklar gibi ciddiye alınması ve tedavi edilmesi gereken bir rahatsızlıktır. Alışveriş eylemi, bağımlı kişiler için geçici bir rahatlama sağlar. Alışveriş anında, paketleri eve getirdiğinde ya da kargosu geldiğinde mutlu olan bağımlı kişinin heyecanı bir süre sonra geçer ve olumlu duygular pişmanlık, suçluluk gibi duygularla yer değiştirir. Bu da kişiyi tekrar iyi hissedebilmek için alışverişe yönlendirir. Bu döngü içinde artan, ihtiyaç dışı para harcama durumu, ekonomik problemlere neden olur. Diğer taraftan duruma tepki gösteren yakın çevreyle de problemler yaşanmaya başlar. Bu bağımlılıkla nasıl baş edeceğimizi öğrenmeden önce nedenlerine bir bakalım.
Alışveriş bağımlılığının nedenleri?
*Sosyal medyanın artan etkisiyle statü sağlama arzusu
*Düşük benlik saygısı, duygusal boşluk ve değersizlik hissini bastırma isteği
*Kredi kartı ve kredi kullanımının kolaylaşması ve yaygınlaşması
*Online alışverişle bir şeyler almanın çok kolay hale gelmesi
*Kişinin problem çözme becerilerini sağlıklı şekilde kullanamaması ve alışverişi olumsuz duygularla baş etme yöntemi olarak kabul etmesi
*Depresyon, anksiyete ve dürtü kontrol bozukluğu gibi rahatsızlıklar
Alışverişin sizin kontrolünüzde olması için öneriler
1)Aniden gelen alışveriş isteği söz konusuysa ya da bir reklam dikkatinizi çektiyse alışverişe başlamadan önce kendinize zaman tanıyın ve şu soruları cevaplandırın: “ Benim bu ürüne şu an ihtiyacım var mı? Bu ürünü almak için bir bütçem var mı? Bu alışverişi kendimi iyi hissetmek için mi yapıyorum yoksa ihtiyacım olduğu için mi?”. Eğer bu alışverişe az önce eşinizle tartıştığınız için yöneldiğinizi fark ettiyseniz alışverişi bir kenara bırakıp esas soruna yönelik bir çözüm arayışına girmeye çalışın.
2)Alışverişe çıkmadan önce mutlaka bir ihtiyaç listesi oluşturun ve bütçe planlaması yapın.
3)Açlık, uykusuzluk, yoğun mutsuzluk ya da endişe gibi duygularda alışverişe çıkmayın
4)Online alışveriş sitelerine kredi kartı bilgilerinizi kaydetmeyin. Bu durum ani alışverişlerde para harcamıyormuş gibi bir his uyandırarak dürtüselliğinizi artırabilir.
5)Bağımlılık durumunuz söz konusuysa yakın çevrenizi durum hakkında bilgilendirin ve desteklerini isteyin.
6)Sosyalleşmeye zaman ayırın ve sizi mutlu edecek farklı şeyler yapmaya, bulmaya özen gösterin.
7)Alışveriş bağımlılığınız varsa ve tek başına mücadele edemeyeceğiniz bir durumdaysa mutlaka uzman desteği alın.
Sevgiyle kalın, iyi haftalar
