Descartes'in ünlü sözünü hepimiz biliriz. "Düşünüyorum, o halde varım". Düşünmek, bizi diğer canlılardan ayıran özelliktir aynı zamanda. Düşünürüz, değerlendiririz, planlar yaparız ve hayatımızı aldığımız kararlara göre şekillendiririz. Zihnimiz her an çalışan bir makine gibidir. Ancak düşünmenin günlük akışımızı, iyi oluş halimizi bozabilecek bir tarafı da vardır. Bazı şeyleri, tekrar tekrar düşünmekten yaşamaya vakit bulamayacak hale gelme durumuna aşırı düşünme sendromu (overthinking ) denmektedir. Aşırı düşünme halindeki zihin bir konu üzerinde tekrar tekrar düşünür, zihinsel bir ruminasyon söz konusudur. Bu tekrarlı düşünme hali kişiyi çözüme götürmekten çok kaygı yaratır. Aşırı düşünen kişi sıklıkla gergin ve huzursuz hisseder. Çünkü en sevdiği aktiviteyi yaparken bile arka planda zihin belirli bir konu üzerinde düşünmeyi sürdürür. Etrafta olan biteni fark etmeyip sürekli geçmişteki olaylara ya da gelecekte olabileceklere odaklanır. Aşırı düşünme alışkanlığı olan kişiler sıklıkla olayları düşünürken, "neden ben?" ya da "şöyle yapsaydım ne olurdu?" gibi işlevsiz sorulara takılırlar. Aşırı düşünme halinde stres seviyesi yükselen kişinin sağlıklı karar verme ve problem çözme becerisi azalır. Yine uyku problemleri, depresyon ve kaygı problemleri de aşırı düşünmeye eşlik eder. Her konuda olduğu gibi aşırı düşünme alışkanlığından kurtulmak için uygulanabilecek belirli yöntemler mevcuttur. Ancak nasıl kurtulacağınızı öğrenmeden önce ilk adım olarak sizde bu alışkanlık var mı bunu değerlendirmeli ve bir probleminiz olduğunu kabul etmelisiniz.
Aşırı düşünme alışkanlığından kurtulmanın yolları:
1) Kendine sor: Aşırı düşünmek gerçekten işime yarıyor mu?
Aşırı düşünmenin olumsuz etkilerinden bahsettik. Geçmişi düşünün, şu ana kadar aşırı düşünmek herhangi bir probleminizi çözmenize yardımcı oldu mu? Yoksa tam tersine günlük veriminizi azaltıp stres seviyenizi mi yükseltti?
2)Zihninize programlı düşünmeyi öğretin:
Bir şeyi düşünmemeye karar vererek onu düşünmeyi engelleyemezsiniz hatta tam tersine baskılamaya çalıştığınız düşünce daha çok aklınıza gelmeye başlar. Bu nedenle erteleme ve planlama önemlidir. Belirsiz durumlar her zaman zihinde kaygı yaratır. Bu da daha çok düşünmeye neden olur. Hemen şimdi yarım saatlik bir program yapın. Akşam 21.00-21.30 arasında sadece bu konu üzerinde düşüneceğim gibi. Gün içinde aklınızda tekrarlayan düşünceyi fark ettiğinizde durun. Şu an bunu düşünmek işime yaramıyor, akşam planladığım saatte bu konuya odaklanacağım diyerek erteleyin.
3) Düşüncelerinizi yazarak netleştirin:
Aşırı düşünme problemi yaşadığınızda düşünceleriniz birbiri ardına gelir ve takip etmek zorlaşır. Planladığınız düşünme zamanında düşüncelerinizi ard arda sıralayarak yazın. Neyle ilgili endişeleriniz var (eş, iş, aile, kariyer, sınav) başlıkları belirleyin. Önceliklerinizi belirleyin. O hafta belirlediğiniz konuyla ilgili ne yapabilirsiniz bir plan yapın. Çözüm üzerine düşünmeye başlayın.
4)Ortamı değiştirin:
Alışkanlıklardan kurtulmak her zaman kolay değildir. Bu nedenle başlangıçta planlı düşünme ve düşünceleri kağıda dökmede zorlanabilirsiniz. Eğer aşırı düşünmekten yaptığınıza odaklanamadığınız bir andaysanız o an yaptığınız işe mola verin. Duş alın, sevdiğiniz bir dizi izleyin, yürüyüşe çıkın ya da farklı bir şey yapın. Ortam değiştirmek zihninizin de odağını değiştirecektir.
5)Düşünmekten uyuyamadıysanız yataktan çıkın:
Aşırı düşünme problemi olan kişiler sıklıkla uykuya dalmada güçlük çekerler. Çünkü düşünce akışı başını yastığa koyduklarında da devam eder. Böyle bir durum yaşarsanız kendinizi uyumak ya da düşünmemek için zorlamayın. Bu yalnızca stresinizi yükseltmeye yarayacaktır. Bunun yerine ilk 15 dakika uyuyamadıysanız yataktan çıkın sakin bir aktivite(kitap okumak, duş almak vb.) yapın. Uykunuz tekrar geldiğinde yatağa dönebilirsiniz.
6)Egzersiz yapın, sağlıklı yaşam rutini oluşturun:
Zihin ve beden birlikte hareket eder. Bu nedenle sağlıklı ve dinlenmiş bir beden, her zaman için iyi oluş halinizi destekleyecektir.
Sağlıkla kalın
Uzm.Psk.İrem Aydınlar
