Avrupa Birliği'nde (AB) son aylarda dış ticaretimizi ve özellikle ihracatımızı yakından ilgilendiren bir takım gelişmeler yaşanıyor. Aslında bu gelişmelerin temeli Paris Anlaşması ve buna bağlı Avrupa Yeşil Mutabakatı (Europe Green Deal) ile başlamıştı. Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizmasının ne olduğundan kısaca bahsetmek gerekirse; Avrupa Birliği, içinde Sera Gazı ( Karbondioksit ve diğer zararlı gazlar) emisyonlarını azaltmayı hedefleyen bir mekanizmadır. Avrupa Yeşil Mutabakatı ile koyduğu sera gazı emisyonlarının kademeli olarak azaltılması hedeflenmektedir.
AB tarafında ülkelerden, 2050 yılına kadar karbon salınımının nötr olması hedefini bağlayacak şekilde AB müktesebatına dahil etme hedefine dahil olunması bekleniyor. Bu kapsamda, ileri seviyeye çıkarılacak emisyon azalımı önlemleri nedeniyle, yoğun enerji üretiminin AB sınırları dışına çıkmasının (karbon kaçağı /carbon leakage) ve bunun sonucunda AB ekonomisinin negatif etkilenmesinin önlenmesi için “Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması” (Carbon Border Adjustment Mechanism - CBAM) hayata geçiriliyor. AB bu mekanizma ile bir yandan yeşil dönüşümün yaratacağı maliyet karşısında Avrupa'nın rekabetçiliğinin korunmasını, diğer taraftan küresel düzeyde iklim değişikliği ile mücadele çabasının artırılmasını hedeflemektedir. Aynı zamanda SKDM ile AB içinde 2005 yılından bu yana uygulanan Emisyon Ticaret Sistemine (ETS) eşdeğer bir karbon fiyatlandırmasının, SKDM kapsamına giren ürünlerin ithalatı aşamasında da uygulanması öngörülmektedir. Avrupa Yeşil Mutabakatı Nın önemli bir parçasını teşkil eden Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması Na (SKDM) ilişkin (AB) 2023/956 sayılı Tüzük AB Resmi Gazetesi’nde 16 Mayıs 2023 tarihinde yayımlanmıştır. Uygulama Takvimi SKDM Tüzüğü 1Ekim 2023 tarihinde raporlama yükümlülüğü ile sınırlı olarak uygulamaya girecektir. Bu kapsamda, 1 Ekim 2023-31 Aralık 2025 tarihleri arasında, mali yükümlülük doğmayacak bir geçiş dönemi söz konusu olacaktır. Geçiş dönemi, uygulama esaslarının oturtulması, veri toplanması ve uygulamanın iyileştirilmesine yönelik aksayan noktaların tespit edilmesi gibi amaçlara hizmet edecek, bu dönemdeki deneyim çerçevesinde gerekli iyileştirmeler ve ikincil mevzuat düzenlemeleri gerçekleştirilecektir. Yukarıda da belirtildiği üzere, 2025 sonuna kadar olan geçiş döneminde, ithal edilen ürünlere gömülü emisyonlar (embedded emissions)için herhangi bir ücretlendirme yapılmayacak; mali yükümlülüklerin devreye girdiği asıl uygulama dönemi 1 Ocak 2026 itibariyle başlayacaktır. SKDM,2026 yılında tam olarak uygulamaya geçtiğinde, AB ithalatçıları,SKDM dâhilindeki ithal malları için SKDM sertifikası satın alacaktır. Sertifika fiyatları AB ETS sistemindeki fiyatları yansıtacak şekilde hesaplanacaktır. AB ithalatçıları bir yıl önce ithal ettikleri mal miktarını ve toplam gömülü emisyon miktarlarını her yıl 31 Mayıs tarihinde beyan edecek ve bu miktarlara tekabül eden SKDM sertifikalarını teslim edeceklerdir. İthalatçılar, üçüncü ülke üreticilerinden alınan doğrulanmış bilgilere dayanarak, ithal edilen ürünlerin üretimi esnasında hâlihazırdabir karbon fiyatı ödendiğini ispat etmeleri durumunda bu bedeli nihai ödemelerinden düşürebileceklerdir. Hangi Ürünler SKDM kapsamında ? SKDM, demir-çelik, alüminyum, çimento, gübre, elektrik ve hidrojen sektörlerini kapsamaktadır. SKDM kapsamındaki ürünler hem doğrudan AB’ye ithal edildikleri hem de diğer SKDM ürünlerinin üretimi aşamasında girdi olarak kullanıldıkları durumlar itibariyle mevzuatla getirilen yükümlülüklere tabi olacaktır. SKDM Neden Önemli ? İhracatımızın yaklaşık yarısını AB’ye gerçekleştirmemiz nedeniyle AB, en önemli ticaret ortağımızdır. Bu nedenle, AB’de yaşanan bu gelişmeler Türk ihracatçısı tarafından hayati önem teşkil etmektedir. Her ne kadar maliyetleri AB’deki ithalatçı ödeyecek olsa da bu ek maliyet, bizim ürünlerimize yönelik pazar kaybına neden olabilecek hatta pazarın diğer ülkeler açısından rekabeti arttırması da kaçınılmaz bir risk olarak doğacaktır. Bu amaçla, bir an önce ETS sistemini hayata geçirmemiz ve AB tarafından tanınmasını, yani mahsup mekanizmasına dahil edilmesi ve bu bağlamda tüm yasal mevzuatın da ivedilikle hayata geçirilmesi gerekmektedir.
