Teknolojinin gelişmesiyle birlikte hayatımızın büyük bir kısmı dijital dünyada şekilleniyor. Banka hesaplarından sosyal medya profillerine, e-postalardan dijital arşivlerimize kadar birçok veri, sanal ortamda birikiyor. Ancak hukuk düzenimiz, henüz bu dijital varlıkların miras yoluyla devri konusunda net kurallar oluşturmuş değil. Peki, dijital miras nedir ve hukuki açıdan nasıl düzenlenmelidir?
Dijital Miras Nedir?
İlk olarak Türk Medeni Kanunu m.599/1: "Mirasçılar, miras bırakanın ölümü ile mirası bir bütün olarak, kanun gereğince kazanırlar....’’ m.599/2; ‘‘…mirasçılar, miras bırakanın aynî haklarını, alacaklarını, diğer malvarlığı haklarını, taşınır ve taşınmazlar üzerindeki zilyetliklerini doğrudan doğruya kazanırlar ve miras bırakanın borçlarından kişisel olarak sorumlu olurlar.’’ şeklindedir.
Dijital miras, bir kişinin vefatından sonra mirasçılarına veya belirlenen kişilere devredilmesi gereken çevrimiçi hesaplar, dijital varlıklar, kripto paralar ve veriler bütünüdür.
Bunlar şunları içerebilir:
• Kripto Paralar ve Dijital Cüzdanlar: Bitcoin, Ethereum gibi varlıklar, büyük finansal değer taşıyabilir. Ancak şifreleri ve özel anahtarları(private key) olmadan erişim mümkün olmayabilir.
• Sosyal Medya ve E-Posta Hesapları: Facebook, Instagram, Twitter gibi platformlarda yer alan içerikler ve e-posta hesapları kişisel veya ticari öneme sahip olabilir.
• Dijital Abonelikler ve Lisanslar: Netflix, Spotify, e-kitaplar ve oyun hesapları, miras yoluyla devredilebilir mi ? Somut duruma göre değerlendirmek gerekir.
• Online İşletmeler ve Web Siteleri: E-ticaret siteleri, bloglar veya dijital gelir sağlayan platformlar mirasçılara nasıl aktarılmalı?
Mevcut Hukuki Durum ve Eksiklikler
Türk hukukunda miras hukuku, Medeni Kanun kapsamında düzenlenmiş olsa da, dijital miras konusuna özel bir düzenleme bulunmamaktadır. Tereke (mirasçılara intikal eden mal varlığı) kavramı, maddi varlıkları kapsar iken dijital varlıkların nasıl ele alınacağı konusunda belirsizlikler söz konusudur.
Uluslararası alanda bazı ülkeler, dijital miras konusunu düzenleyen yasalar çıkarmaya başladı. Örneğin, AB’nin Genel Veri Koruma Tüzüğü (GDPR), kişisel verilerin korunmasını temel alarak ölen kişilerin dijital hesaplarıyla ilgili belirli kurallar getiriyor. Ancak Türkiye'de bu konuda doğrudan bir düzenleme olmadığı için mirasçılar genellikle platformların kullanıcı sözleşmelerine bağlı kalmak zorunda kalıyor.
Dijital Mirasla İlgili Karşılaşılan Sorunlar
1. Kripto Paraların Hukuki Statüsü: Kripto paralar, merkezi bir otoriteye bağlı olmadığı için mirasçıların bu varlıklara erişimi büyük ölçüde ölen kişinin özel anahtarlarını (private key) paylaşmasına bağlıdır. Eğer özel anahtar yoksa, milyonlarca dolarlık kripto varlıklar kaybolabilir.
2. Sosyal Medya Hesaplarının Kapatılması veya Devredilmesi: Facebook ve Instagram gibi bazı platformlar, vefat eden kişilerin hesaplarını “anı profiline” çevirebilirken, diğerleri hesapları tamamen silebilmektedir. Ancak mirasçıların bu hesaplara erişim talep etme hakkı net olarak belirlenmiş değildir.
3. Dijital İçeriklerin Paylaşımı: Bir kişi, e-postalarında veya özel dosyalarında önemli belgeler saklıyor olabilir. Ancak veri gizliliği yasaları nedeniyle mirasçılar bu içeriklere ulaşamayabilir.
Çözüm Önerileri: Dijital Vasiyetname ve Yasal Düzenlemeler
1. Dijital Vasiyetname: Kişiler, dijital hesaplarını ve şifrelerini içeren bir vasiyetname hazırlayarak, bu varlıkların kimlere devredileceğini önceden belirleyebilirler. Ancak mevcut yasalar, dijital varlıkların paylaşımı konusunda yeterli açıklık sunmadığı için noter onaylı bir sistem geliştirilmesi gerekebilir.
2. Kripto Para Mirası İçin Yeni Mevzuatlar: Kripto varlıkların mirasçılara devriyle ilgili yasal düzenlemeler yapılmalı ve güvenli bir şekilde aktarım sağlanmalıdır.
3. Platformların Politikalarının Gözden Geçirilmesi: Sosyal medya ve dijital hizmet sağlayıcıları, kullanıcıların ölüm sonrası hesaplarının yönetimine dair daha net kurallar belirlenmelidir.
Sonuç: Gelecekte Dijital Miras Hukuku Kaçınılmaz
Dijitalleşen dünyada, miras hukuku artık sadece taşınır ve taşınmaz malları değil, dijital varlıkları da kapsamak zorunda. Türkiye’de bu konuda bir düzenleme yapılması kaçınılmaz hale gelmiştir. Mevcut miras hukuku düzenlemeleri, geleneksel varlıkları korumak için yeterliyken, yeni çağın dijital miras sorunları için acil güncellenmesi gerekmektedir.
Yakın gelecekte, noterler ve hukukçular, yalnızca fiziksel varlıklar için değil, dijital varlıklar için de miras planlaması yapmaya başlayacak gibi görünüyor. Bugün kişisel dijital varlıklarınızı düzenleyerek ileride mirasçılarınızı büyük bir belirsizlikten kurtarabilirsiniz.
