Sadrazam Öküz Mehmet Paşa tarafından 17.yy da 1618 yılında Kervansaray ile birlikte yaptırılmıştır. Bu sebeple “Öküz Mehmet Paşa Camii” olarak da bilinir. Kuşadası'nın görkemli tek camisidir. Kaleiçi Camii, Kuşadası merkezinde yer alan en eski tarihli camidir. Cami sur duvarlarının çevrelediği kentin ana yerleşimini oluşturan tarihi Kaleiçi semtinde yer alır. Cami kebir mahallesi Barbaros Hayreddin Paşa Bulvarı’nın kuzeydoğusunda bulunan cami kare planlı, üzeri tek kubbe ile örtülü bir harimden, (Harim camilerde cemaatin namaz kılmak için kullandığı bölümdür.) kuzeyinde üç gözlü son cemaat yeri ve kuzeybatısındaki minareden oluşmaktadır.
Kaleiçi Camiinin inşasında kesme taş, kırma taş, tuğla ve mermer malzeme karma olarak kullanılmıştır. Harimin üzerini örten kubbenin on altı kenarlı kasnağına ve duvarlara sivri kemerli pencereler açılmıştır. Alt seviyedeki pencereler ise dikdörtgen şekillidir ve alınları sivri kemerlidir. Kuzey cephesinde, girişin iki yanına birer mihrap ve pencere yerleştirilmiştir. Harim girişi mermerdendir, giriş aralığının üzeri basık kemerle örtülüdür. Kemerin köşelerinde ve üst kısmında gül bezekler bulunmaktadır. Sedefli ahşap kapı kanatları sonradan yenilenmiştir. Kaleiçi Camiinin birçok bölümünde olduğu gibi minaresi de çeşitli dönemlerde tamir edilmiştir.
Giriş açıklığını örten çift kanatlı ahşap kapı tamamen ahşap parçaların birbirine çivi kullanmadan geçme bir eski Türk zanaatı olan “Kündekâri” tekniği ile yapılmıştır.(Kündekâri, geometrik biçimlerde kesilmiş küçük ahşap parçaların büyük bir yüzey oluşturmak üzere birbirleriyle geçmeli olarak birleştirildiği ağaç işleme sanatıdır.) Geometrik desenlerden oluşan ahşap geçme parçalarda sedef kakmalar kullanılmıştır. İçte dörtgen planlı harimin üzerini örten kubbenin yuvarlağına içleri üçgen dolgulu, sivri kemerli tromplarla (köşe kubbesi) geçilmektedir. Tepe pencerelerinin iç kısımları cam süslemeleriyle (vitraylarla) kaplıdır. Duvarın ortasında yer alan, dikdörtgen bir çerçeve içerisine yerleştirilen yuvarlak kesitli mihrap, bezemeleri açısından geç dönem özelliği göstermektedir.
Kenar bordürleri üçlü sütuncelere (duvara yapışık sütun şeklinde mimaride kullanılan bir inşaat tekniği) sahip mihrabın nişi içte perde motifi ile zenginleştirilmiştir. Alınlık kısmındaki bezemeler adeta mihrabı taçlandırmaktadır. Süslemelerinde alçı malzemenin hâkim olduğu mihrabın geç dönem süslemelerinin karakterini taşıması, bu unsurun yapıya 1830 da yapılan onarımda eklendiği düşünülmektedir. 1982 yılındaki tamirde de mihraba eklemeler yapılmıştır. En son onarım 2014 yılında tamamlanmıştır. Ahşap minber ve vaaz kürsüsü ise yenidir.
Harimin doğu duvarında kuzeydeki dolap şeklinde kullanılan üç adet pencerenin sivri kemer çökertmeli alınlıkları vardır. Batı duvarındaki düzenleme doğudakine benzemektedir. Harim içindeki ahşap kadınlar mahfili son zamanlarda onarılmış ve yenilenmiştir. Kuzey ucundaki giriş, çift kanatlı bir kapıyla harime açılır. Kaleiçi Caminin günümüze kadar gelebilmiş bir kitabesi mevcut değildir. Minaresinin kubbe eteğine ulaşımını sağlayan kapı üzerinde dört satırlık bir kitabe vardır. Bu kitabeye göre minaresi hicri 1124, miladi 1712 yılında tamir edilmiştir.
Sekizgen kaideye sahip minarenin her yüzeyinde yuvarlak kemerli birer niş yer alır. Minarenin pabuç kısmından silindirik gövdeye geçiş üçgen şeklindeki yapı elemanlarıyla sağlanmıştır. Şerefe altında ve pabuç kısmında birer bilezik minare gövdesini kuşatır. Tuğlaların üçgen diş şeklinde girintili ve çıkıntılı şeklinde yerleştirilmeleri ile şerefe altı oluşturulmuştur. Şerefenin korkuluğu ve petek bölümü briketlerle yenilenmiştir. Minarenin külahı saç kaplamadır.
Giriş kapısının sol tarafında, caminin kuzeydoğu köşesinde ise İlyas Ağa Kütüphanesi bulunur. Sığla Sancağı Mütesellimi Osmanlı devletinde tazimattan önce vali ve kaymakamlar adına vergi toplamakla görevli olan memur İlyas Ağanın Kuşadası’nda yaptırmış olduğu eserlerden biridir. İlyas Ağa, Hasan ağanın torunu olup, dedesi Dergâh-ı Ali kapıcı başıdır. Kuşadası muhafızı Rüştü Mustafa Paşa’nın yerine 1813 yılında muhafız tayin edilmiştir. 1830 yılında Aydın’da ölmüş ve Ulu Cami mezarlığına gömülmüştür. İlyas Ağa Söke ve Kuşadası’nda hüküm süren İlyaszadelerden biridir Söke ve Kuşadası’nda eserler yaptırmıştır.
Kütüphane İlyas Ağa’nın Kuşadası’nda yaptırdığı ilk eserdir. Kareye yakın dikdörtgen planlı, tek mekânlı, oval kubbeli bir cami kitabhanesidir. Caminin içeresindeki bitişik pencereden bu kütüphaneye geçilmektedir. Bu yapı halen Kuşadası İlçe Müftülüğü Aile ve İrşad (doğru yolu gösterme) Merkezi olarak kullanılmaktadır. Kitabesi ise ebcet hesabıyla tarih düşürülen 1227 hicri ve 1812 miladi tarihli olup şu şekildedir.
“AIIah’ın mescitIerini ancak AIIah’a ve ahiret gününe inanan, namazı kıIan, zekâtı veren ve AIIah’tan başkasından korkmayan kimseIer imar ederIer. İşte hidayet üzere oIdukIarı umuIanIar bunIardır.” (Tevbe 18)
Aydınpost ANDROID'de TIKLA YÜKLE! Aydınpost APPSTORE'da TIKLA YÜKLE!
