Türk kooperatifçilik hareketinin temelini oluşturan, Ege Bölgesi kooperatifçiliğindeki öncülüğü ile isim yapan, kooperatifçiliğin babası sayılan Mehmet Nazmi Toğçuoğlu, Aslen Artvinli ve Aydında görevli olan bir Osmanlı Topçu Subayı olan Hüseyin Bey ile Aydın Karapınar Sandıklı köyü tımar sahibi Mazlumoğullarından Ayşe hanımın 5 çocuğundan ikincisi olarak 1888 yılında Karapınar’da dünyaya gelmiştir. Kendisinden bir yaş küçük kız kardeşi de bir dönem Aydın Belediye Başkanlığı yapan, aynı zamanda yaptığı çalışmalar nedeniyle Padişah tarafından “Paşa” unvanı verilen İzzet Paşa (Ayaydın) ile evlidir. Soyadı kanunundan sonra aile, babalarının topçu olması nedeniyle aile “Topçuoğlu”, soyadını almışlardır.
Özellikle anne tarafı oldukça varlıklıdır. Bu aile Osmanlı İmparatorluğu devrinden beri gelmekte olan Sandıklı havalisi Tımar Beyleridir. Annesi Ayşe hanım, Mazlumoğlu Hamdullah Beyin tek çocuğudur. Babasının subaylık görevi de dönemin şartlarında toplumda oldukça saygın bir meslektir. Bu nedenle Mehmet Nazmi Topçuoğlu maddi olarak iyi bir aileden geldiği için o dönemin taşrada yaşayan birisine göre fevkalade bir eğitim alma fırsatı yakalamıştır. İlk ve Orta öğrenimini Aydında tamamlamıştır. Yüksek Öğrenim görmek üzere İstanbul Mülkiye Mektebine (Siyasal Bilimler Fakültesi) kaydolmuştur. Eğitiminin bir bölümünü Fransa’da tamamlamıştır. 1911 yılı Ağustos ayında eğitimini üstün başarı ile tamamlayarak Aydına dönmüştür. Eğitim süresince İngilizce, Fransızca ve Almancayı çok iyi derecede öğrenmiştir.
Mülkiye Mektebinde siyasal bilimler eğitimi gören diğer arkadaşlarının aksine bir tutumla dönemin yüksek devlet memurluğunu tercih etmeyip çiftçilik yapmayı tercih etmiştir. Öğrenimi sırasında çiftçilik, kooperatifçilik konularına ilgisi hiç bitmemiştir. İçinden geldiği çiftçilik mesleğinin sorunlarını çok iyi bildiğinden bunların çözüm yollarına öğrencilik yıllarında bile kafa yormuştur. Kapitülasyonlara karşı Ege Bölgesi’nde ilk başkaldırıyı başlatmıştır.
Osmanlının son döneminde ve Kurtuluş Savaşı döneminde tarımsal üretim ve tarımsal ürünler ticaretinde sıkıntılar çok büyüktü. Özellikle kapitülasyonlar ile ülke sınırları içinde ticaretin neredeyse tamamı yabancılar tarafından yürütülmekte, zor şartlarda tarımsal üretim yapan çiftçinin ürettiklerini yok pahasına satın almaktaydılar. Ayrıca elde ettikleri düşük gelirle yaşamını sürdüremeyen çiftçiler, azınlık tüccarların ve tefecilerin insafına bırakılmışlardı. Özellikle merkezi yönetim yeri olan İstanbul dışındaki “taşra” olarak adlandırılan bölgede sorunlar çok daha derindi.
Mehmet Nazmi Topçuoğlu, eğitimini tamamlayıp Aydına dönerek çiftçiliğe başlaması ile öğrencilik yıllarında yakından ilgilendiği “kooperatifçilik” hareketinin teorik bilgilerini pratiğe dökmek, çiftçinin içinde bulunduğu sorunların çözümü için hemen çalışmalara başladı. Çünkü o dönemde ekonomik yapının tamamı dışa bağımlı olan görüntüsünden en çok etkilenin tarımsal üreticilerdi. Özellikle İzmir piyasasındaki levantenler incir ve diğer ürünlerin piyasadaki kontrolünü tamamen ele geçirmişlerdi. Sonuçta sömürü ağını sistematik bir biçimde işleten tüccar ve tefeciler büyük kazançlar elde ederken üreticiler borç batağı içinde yüzüyorlardı.
Mehmet Nazmi Topçuoğlu ailesinin mal varlığı ile rahatça yaşayabilecek iken kendisini çiftçilerin sorunlarını çözmeye, onların dahi iyi şartlarda yaşamasını sağlamaya adamıştır. İttihat ve terakki mensubudur. 1912 yılında İttihat ve Terakki Partisinin bu sömürüye son vermek amacıyla oluşturduğu para politikasının sonucu olarak “Osmanlı Aydın İncir ve Himaye-i Zürra Anonim Şirketi” kurulmasında katkıları büyük olmuştur. Önce Germencik’te, ardından Aydın’da “İncir Kongresi” düzenlenmesinde öncü olmuştur. 1913 Yılları sonlarına doğru; İncirliova'dan Mehmet Nazmi Topçuoğlu, Umurlu'dan Kazım Nuri Çörüş, Erbeyli'den Ahmet Sarı ve arkadaşlarıyla bulundukları yöredeki yabancı Tüccarların, yerli üreticileri ezmelerini önlemek için kooperatif kurmayı planladılar. Aydın ve İzmir yöresindeki azınlık tüccara karşı, Müslüman-Türk üreticiyi korumak amacıyla 1914 yılında Milli Aydın Bankasının kurulmasını sağladılar. Daha sonra Ege Bölgesi üreticilerini kooperatifçilik ilkeleri doğrultusunda örgütleyen bu ilk kuruluş, Milli Aydın Bankasının bir kolu olarak "Kooperatif Aydın İncir Müstahsilleri Anonim Şirketi" ismiyle 21 Ağustos 1915 tarihinde A.Ş çatısı altında birleştirilmiş ve bu tarih bugün TARİŞ'in temelini atmışlardır. Mehmet Nazmi Topçuoğlu 1916 yılında da bu kuruma tam yetkili Genel Müdür olmuştur.
1.Dünya Savaşı başlamadan önce kurulan kooperatif fakir Türk incir köylüsünün zengin İngiliz ve Levanten ihracatçı tüccarlar tarafından incirlerinin yok pahasına satın alınmasını önlemek için çalışmalar yapmış, çalışmalarını savaş yıllarında da başarı ile sürdürmüştür. Kurtuluş Savaşı’nın başlaması ile Mehmet Nazmi Topçuoğlu Milli Mücadeleye katılmıştır. Orduya katkıları üst düzeyde olmuştur. 23 Nisan 1920’de açılan ilk Mecliste Ankara’da Mustafa Kemal Atatürk’ün yanında bulunarak meclisin ilk katibi olmuştur.
Siyasal Bilgiler mezunu olan Mehmet Nazmi Topçuoğlu, Atatürk’ün direktifi ile Aydın milletvekili seçilmiştir. Mehmet Nazmi Topçuoğlu başarılı çalışmalarından dolayı 1935 yılında Aydın milletvekilli olmuştur. Mehmet Nazmi Topçuoğlu, milletvekili seçilir seçilmez ekonomi bakanlığınca Tarım Kredi Kooperatifleri için hazırlanarak meclise sunulan “Tarım Kredi Kooperatifleri Kanunu” üzerinde yapılan görüşmeler sırasında önemli katkılarda bulunarak, Tarım Kredi Kooperatifleri Ana Mukavelenamesinin düzenlenmesine yardımcı olmuştur. Böylece fakir köylünün zengin tüccarlar tarafından sömürülmesini önlemiştir. 1940 yılında Türk Petrol Kurumunu kurarak yabancı petrol şirketleri karşısında Türk Milli Petrol Politikası’nın temelini atmıştır.
Ticaret ve ekonomi işlerindeki bilgisi nedeniyle Türkiye Büyük Millet Meclisi İktisat Encümeni Raportörlüğü görevini yürüten Mehmet Nazmi Topçuoğlu, Kasım 1939 tarihinde İkinci Refik Saydam hükümetinin Ticaret Bakanlığı’na getirildi. Mehmet Nazmi Topçuoğlu, bu görevi 27 Temmuz 1940 tarihine kadar sürdürmüştür. Türkiye Cumhuriyeti hükümetinin izlediği başarılı politikalar sonucu savaş tehlikesi, ulusal sınırlarımızdan uzaklaşınca ihracat yasağının kaldırılması hakkında düşünceler yaygınlık kazandı. Mehmet Nazmi Topçuoğlu’nun Ticaret Bakanlığı’na geçer geçmez yasağın kaldırılması için gerekli zemini hazırlayarak, hükümetin çiftçiyi, tüccarı ve dolayısıyla bütün pazarları güç duruma düşüren bu kısıtlamanın kaldırılmasını sağlaması; ekonomiye ve piyasalara hareketlilik getirmiş, kamuoyunca da bakanlık için olumlu bir başlangıç olarak değerlendirilmiştir.
Mehmet Nazmi Topçuoğlu, bir taraftan yönetici ve ortak olarak kooperatifçiliğin gelişmesine katkıda bulunurken, diğer taraftan da bu düşüncenin halk arasında yayılmasını ve benimsenmesini sağlamak amacı ile Muhittin Birgen ile birlikte “Türk Kooperatifçisi” adı altında aylık bir dergi çıkardı. “Kooperatif Aydın İncir Müstahsilleri Ortaklığı” yayın organı olan derginin Müdür ve Muhabirliğini Muhittin Bey, İmtiyaz Sahibi ve Mesul Müdürlüğünü Mehmet Nazmi Topçuoğlu yapıyordu.
O günün koşulları altında iyi bir dergi olarak çıkarılan “Türk Kooperatifçisi” dergisinde Mehmet Nazmi Topçuoğlu ve Muhittin Birgen’in dışında, Halit Ahmet, Cevdet Nasuhi Savran ve İsmail Hüsrev Tökin gibi tanınmış kooperatifçiler ve iktisatçılar da yazıları ile katkıda bulunmuşlardır. Mart 1930 ile Nisan 1933 tarihleri arasında “Bir kişi herkes için, herkes bir kişi için” parolası ile toplam 32 sayı olarak yayınlanan dergi, çeşitli nedenlerden dolayı yayımına son vermek zorunda kalmıştır. Mehmet Nazmi Topçuoğlu, Türk Kooperatifçisi dergisini yayınladığı dönemde kooperatifçiliğin tarihsel ve düşünsel boyutları üzerinde yoğunlaşan çalışmalarının ürünü olarak 1932 yılında “Türk Kooperatifçiliği” isimli bir kitap da yayınlamıştır.
Mehmet Nazmi Topçuoğlu’nun bu derginin Nisan ve Mayıs 1930 tarihli ikinci ve üçüncü sayılarında yer alan “İncir Mahsulü Nasıl Satılır?” başlıklı makaleleri kooperatifin 1914 I. Dünya Savaşı öncesi ve sonrasında tüccar ve tefecilerin çiftçinin malını piyasada nasıl dolandırdıklarını ve üreticilerin bunlar karşısındaki çaresizliğini yansıtması açısından son derece önemlidir. Bu makaleler, kooperatifin tarihsel gelişimine ışık tutması açısından değer taşımaktadır. Kendisine bu çalışmaları nedeniyle halk tarafından “kooperatifçiliğin babası” payesi verilmiştir. Mehmet Nazmi Topçuoğlu, Ticaret Bakanlığı’nda bulunduğu dönemde, aynı zamanda “İktisadi Yürüyüş” dergisinde de kooperatifçilik ve diğer ekonomik konularla ilgili yazılar yazmıştır.
Mehmet Nazmi Topçuoğlu kooperatifçi bir özellik taşıması nedeniyle her zaman paylaşımdan yana olmuş, kazandıklarını ihtiyaç sahipleri ile paylaşma yoluna gitmiştir. Sağlığında birçok eseri arkasında bırakmıştır. Çocuk parkı yapılması için kendi arazisinden yer bağışlayarak Sandıklı’da Nazmi Topçuoğlu Çocuk Parkını yaptırmıştır. Tariş İncir Depolarının yeri de yine Mehmet Nazmi Topçuoğlu tarafından Tariş’e bağışlanmıştır. İncirliova Belediyesi’nin şimdi otopark olan ve eskiden elektrik fabrikası olan arsa da Mehmet Nazmi Topçuoğlu tarafından İncirliova Belediyesine bağışlanmıştır. İncirliova’ya elektrik gelmesi ve elektrik imkanlarının artması da yine Mehmet Nazmi Topçuoğlu’nun siyasi gücüyle olmuştur.
Mehmet Nazmi Topçuoğlu 24.03.1956 yılında İstanbul’da vefat etmiş ve cenazesi İstanbul Zincirlikuyu mezarlığına gömülmüştür. Arkasında birçok başarı ve iyi izlenimler bırakmıştır. Servetini vakıf kurarak, İncirliova’da hastane, kendi adını taşıyan bir okul yapmıştır. Vakfından gelen paralarla hastanenin ihtiyaçları ile okuldaki çocukların defter ve kırtasiye gibi ihtiyaçları ve okulun genel masrafları vakıf kaynaklarından karşılanmasını istemiştir. Gerek Topçuoğlu, gerekse Ayaydın aileleri İncirliova’da (Karapınar) çok sayıda eser bırakmışlardır.
Bir başkasının yaşamasına yardım etmeyen, yaşadığını bilemez. (Jackson Brown)
Aydınpost ANDROID'de TIKLA YÜKLE! Aydınpost APPSTORE'da TIKLA YÜKLE!
