Demokrasi insan hak ve özgürlüklerini korumada alternatiflerine göre daha üstün olduğu veya yönetilenlere kötü siyasi yönetimlerden en az maliyetle kurtulma imkânını verdiği için tercih edilir.

Tam demokrasinin yürürlükte olduğu ülkelerde delegeden tutun da genel başkana kadar seçimle gelinebilecek mevki ve makamlara geliş ve gidişlerde belirleyici olan sandıktır.

Denebilir ki, adayları kim belirliyor ve seçiyorsa partinin sahibi de odur. O bakımdan sandığa demokrasinin kantarıdır, denebilir.

Ancak o kantarda tartılmayı göze almak sanıldığı kadar kolay değildir. Sonuçta sandığa diri girenin ölü çıkma ihtimali de vardır.

 Fakat bir gerçek var ki, kantarda tartılmayı göze alabilen ve rakiplerine ağır basan üyelere ve parti teşkilatlarına sahip partilerde dinamizm vardır üyelerinde partilerine olan aidiyet duygusu daha güçlüdür.

O sayede üyeler partilerine her halükarda sahip çıkarlar, yeri geldiğinde oylarıyla üst kademelere seçtiklerine hesap sorma hakkını kendilerinde görürler.

Aynı şekilde seçilme başarısı gösterenler de kendilerini hesap vermek zorunda hissederler aksi takdirde koltuğu veya mevkii bir dahaki seçimde kaybedeceklerini iyi bilirler.

Seçen ve seçilen arasındaki sorumluluğa dayalı bu ilişkiden de istifade edecek olan kaliteli hizmet noktasında millettir.

Bunun göstergesi de insan haklarına saygılı, hukukun üstün olduğu, demokrasinin bütün kural ve kaidelerinin geçerli olduğu ülkelerin aksini uygulayan ülkelere göre gerek ekonomik gerek insani gelişmişlik açısından üstünlükleridir.

Türkiye de, her ne kadar açık oy gizli tasnif yöntemiyle yapıldığı için arızalı da olsa, ilk çok partili seçimin yapıldığı 1946’dan bu tarafa, zaman zaman sekteye uğrasa da, demokrasi ile yönetilmeyi ilke edinmiş bir ülkedir.

Serbest seçimlere dayalı bizdeki uygulamaya katılımcı demokrasiden ziyade temsili demokrasi demek daha gerçekçi bir tanım olur.

Çünkü demokrasinin en belirgin özelliği yargı denetimindeki gerek genel milletvekili gerek yerel belediye seçimleri 1950’den günümüze kadar en demokratik şekilde uygulanmaktadır.

Ancak şu da bir gerçektir ki, seçimlerdeki en demokratik uygulamanın partilerin aday belirlemelerinde de başvurulan bir yöntem olduğunu i söylemek, mümkün değildir.

Hatta 1990’lı yıllarda bazı partilerin Aydın özelinde bırakın milletvekili, belediye başkanını, belediye meclis üyelerini bile yargı denetiminde önseçimle belirlemişlerdi.

Daha yakınlara gelirsek CHP 7 Haziran 2015 seçimlerine kadar milletvekillerini önseçimle belirlerdi. Bu konuda günümüz partilerinin 2015’lerin gerisine düştükleri görülmektedir

Bu gerçeği öğrenmek için halka önseçim konusunda ne düşünüyorsunuz sorusuna karşılık önseçimi ne kadar istediklerini görmenin yanında o konuda bir serabın peşine düştüklerini tespit ettik.  

Pekiyi Aydın’da hangi parti milletvekili adaylarını önseçimle belirlemeyi düşünüyor, bu konuda il başkanları ne diyor?

BİR: AK Parti kuruldu kurulalı Aydın’da yargı denetiminde bir önseçim yapmadı, adayları temayül yoklaması adı altında teşkilat yoklaması ile belirledi. İl Başkanı Ömer Özmen 2023 seçimlerinde de aynı yöntemle adayların belirleneceği görüşünde olduğunu söyledi.

Ömer Özmen eğer gerek delegelerin gerek partililerin ve teşkilatların çoğunluğu yargı denetiminde yapılacak önseçimle adayların belirlenmesini isterse Parti Genel Merkezi bunu da değerlendirecektir, dedi.

İKİ: Diğer partilere göre bir hayli genç İYİ Parti ise tabanın isteği doğrultusunda adayların partiye ve teşkilatlara dinamizm kazandırması ve olası dargınlıkları önlemesi açısından yargı denetiminde partiye kayıtlı üyelerce seçilmesini istiyor.

Bu konuda İl Başkanı Recep Taner: İsteğimiz 9 bin 500 üyemizin kullanacağı oyla partililerin isteği doğrultusunda, adayların usulüne uygun, önseçimle belirlenmesidir.

Konuyu genel başkanımız Meral Akşener’e açtığımızda bize bazı büyükşehirlerde önseçim yapılabileceğini söyledi. Biz Aydın’ın da bu iller arasında yer almasını parti ve teşkilatlar olarak istiyoruz, dedi.

Devamında da önseçimin İYİ Parti’ye oy olarak getirisinin de diğer partilere göre daha fazla olacağı kanaatindeyiz, sözlerinin ardından da kendisinin il başkanlığına aday olmayacağını bunu söylerken de milletvekilliğine de adaylık düşünmediğini dile getirdi.

ÜÇ: CHP İl Başkanı Ali Çankır da aday belirlemede partisi tarafından uygulanacak yöntemin büyük olasılıkla merkez yoklaması olacağı görüşünde.

Ali Çankır, bilindiği gibi CHP geçmişte Aydın’da kayıtlı üyelerle yargı denetiminde yapılan önseçimle aday belirlemede öncülük yapan bir partidir, diyerek devam etti.

Ve CHP’yi merkez yoklamasını tercihe sevk eden nedenin ittifakların bir sonucu CHP listesinden baraja takılma endişesi olan bazı partilerin örnek geçen seçimde Saadet Partili adaylar gibi CHP listelerinden aday gösterilmesi olduğunu söyledi.

Eğer ittifak adaylığı söz konusu olmazsa kişisel görüşüm CHP’nin Aydın’da önseçimle adaylarını belirleyeceğidir, dedi.

DÖRT: Aydın’da yargı denetiminde önseçimle aday belirlemeyen partilerden biri de MHP…

MHP kendi belirlediği SMS, anket benzeri yöntemlerle adaylarını merkez yoklaması ile belirliyor.

İl Başkanı Haluk Alıcık genel merkezden partide yönetim görevi olup da adaylık düşünenlerin 1 Aralık 2022 tarihine kadar görevlerinden ayrılmaları söylendi.

Bunun dışında aday belirleme yöntemiyle ilgili bir bildirim yapılmadı. Kanaatimiz merkez yoklaması ile adayların belirleneceğidir, dedi.

BEŞ: Aydın’da milletvekili çıkaramasa da ramak kala oy alan HDP’nin İl Başkanı Aysel Batyar parti olarak seçim örgütlenmesi üzerinde çalıştıklarını söyledi.

Devamında da aday belirleme yönteminin ise kendileri açısından ikinci derece bir konu olduğunu söylemekle yetindi.

Merkez ve teşkilat yoklamasının isabetli bir aday belirleme sistemi olduğunu iddia edenler önseçim de bazı delege oyunlarına açık olmasıyla kusursuz demokratik bir aday belirleme sistemi değildir, diyerek itiraz ediyorlar.

Unutulmamalı ki, Prof Dr. Atilla Yayla’nın belirttiği üzere demokrasi en iyileri seçen bir rejim değildir.

Buna rağmen demokrasi insan hak ve özgürlüklerini korumada alternatiflerine göre daha üstün olduğu veya yönetilenlere kötü siyasi yönetimlerden en az maliyetle kurtulma imkânını verdiği için tercih edilir.