Bununla birlikte çoğu zaman sadece cildi etkilememekle kalmamaktadır. Sinirler, kan damarları, kas ve kemikler de bazen yanıklardan etkilenebilmektedir. Bununla birlikte, hasta sadece fiziksel değil aynı zamanda psikolojik açıdan da yaralanabilmektedir.
Yanık neden olur? Yanık pek çok farklı şekilde meydana gelen kazalar sonucu oluşabilmektedir. Yanık nedenlerini daha ayrıntılı olarak şu şekilde sıralamak mümkündür:
Termal (Isı) Yanıkları
Termal yani ısı nedeniyle oluşan yanıklar en sık görülen yanık vakalarıdır. Aşırı sıcağa maruz kalınması sonucu oluşan bu yanıklar, pek çok farklı şekilde meydana gelebilmektedir.
Termal yanık vakalarının yarısında yanıkların nedeni ateştir. Diğerlerinde ise yanıklar sıcak nesnelere dokunma ya da sıcak su nedeniyle yanma sonucu oluşmaktadır.
Termal yanıklara yol açabilen nedenler şunlardır:
· Ateş, alev, köz
· Sıcak su, sıcak içecekler
· Kızgın yağ
Termal yanıklara maruz kalmak için hemen hemen her yer bir risk oluşturabilmektedir, çünkü evde ya da işyerindeyken sık sık ateşle, sıcak suyla ve sıcak nesnelerle alakadar olmaktayız. Sigara ve ısıtma cihazları da oldukça sık rastlanan nedenler arasında gelmektedir.
Soluma Yanıkları
Duman, buhar, zararlı gazlar ve partiküllü maddelerin solunması sonucu yanıklar oluşabilmektedir. Soluma yanıkları cilt yanıkları kadar sık yaşanmasa da, aynı derecede zarar verici olabilmektedir.
Elektrik Yanıkları
Elektrik yanıkları oldukça rahatsız edici ve ciddi olabilmektedir. Elektriğin vücuda girmesi sonucu, vücudu elektriğe direnç sağlaması ve ısının artması sonucu oluşmaktadır. Daha sıklıkla cilt altında hasara yol açsa da, vücuda girdiği ve çıktığı noktalarda yaralar oluşabilmektedir.
Kişi şiddetli elektrik akımına maruz kaldığı zaman yanıklar dışında daha ciddi olarak şoka girebilir, kalbi zorlanabilir ve diğer organları zarar görebilir.
Elektriğin kaynağına ek olarak, yaralanmaların boyutunu belirleyen bazı faktörler bulunmaktadır. Bu faktörler şunları içermektedir:
· Voltaj
· Direnç
· Akım
· Elektriğin aldığı yol
Elektrik çarpması sonucu kişi savrulursa daha başka yaralanmalar da meydana gelebilmektedir.
Elektrik yanıkları genellikle aşağıdaki gibi sınıflandırılmaktadır:
Düşük voltaj yanıkları: Elektrik akımı 500 volt veya daha az olduğu zaman meydana gelen yanıklardır. Genellikle cilde zarar veren bu yanıklar bazı durumlarda ciddi olabilmektedir.
Yüksek voltajlı yanıklar: Daha şiddetli olan yanıklardır ve cilt üstünden ziyade altına hasar vermektedir.
Ark yanıkları: Ark yanıkları herhangi bir temas olmadan meydana gelmektedir. Hava iyonize olduktan sonra kişiyi çarpmaktadır. Patlamaya yol açabilen bu akımlar kişiyi bir anda fırlatabilmektedir.
Oral elektrik yanıkları: Ağızda meydana gelen elektrik yanıklarıdır. Çocuklarda daha sık görülmektedir. Bunun nedeni elektrik akımı olan elektrik tellerinin çocuklar tarafından ağza götürülmesidir.
Radyasyon Yanıkları
Radyo frekans enerjisi, ultraviyole ışığı, iyonlaştırıcı radyasyon ve güçlü mikrodalga enerjisi, radyasyon yanıklarına neden olabilmektedir. Floroskopi gibi bazı tıbbi prosedürlerin de yanıklara yol açabileceği bilinmektedir. Radyasyon yanıkları genellikle termal (ısı) yanıkları ile birlikte oluşmaktadır.
Güneş yanıkları da bir tür radyasyon yanıkları arasında yer almaktadır. X ışınları veya kanseri tedavi etmek için kullanılan radyasyon tedavisi gibi diğer radyasyon kaynakları da yanıklara neden olabilmektedir.
Kimyasal Yanıklar
Temizlik ürünlerinin çoğu insanlara zarar vermeyecek şekilde üretilmektedir, ancak bazı ürünler oldukça zehirli olabilmektedir. Cilde temas etmesi durumunda yanıklar oluşabilmektedir. Kimyasal yanıklara evde ya da işyerlerinde maruz kalabilirsiniz.
Korozif maddelerden kaynaklanan kimyasal yanıklar ise yanık vakalarının yüzde 5'ini oluşturmaktadır. Genellikle asitlere veya bazlara maruz kalma nedeniyle oluşmaktadır.
Kimyasal yanıklar, cilt güçlü alkaloidler veya asitlerle temas ettiği zaman meydana gelmektedir. Hasarın ciddiyeti, maruz kalmanın uzunluğuna ve zamanına bağlı olarak değişmektedir.
Asit yanıklarının en yaygın nedenlerinden bazıları şunlardır:
· Hidroklorik asit (temizlik ürünlerinde bulunur)
· Hidroflorik asit (endüstriyel ve temizlik ürünlerinde bulunur)
· Sülfürik asit (temizlik ürünlerinde bulunur)
· Nitrik asit (endüstride kullanılır)
Alkaliler (bazlar) ise şöyle sıralanmaktadır:
· Sodyum hipoklorit ve kalsiyum hipoklorit (havuzlarda kullanılır)
· Fosfatlar ve amonyak
· Sodyum hidroksit ve potasyum hidroksit (kanalizasyon temizliğinde kullanılır)
Sürtünme Yanıkları
Ateşe ve sıcaklığa temas etme dışında başka nedenler de yanığa yol açabilmektedir. Bunlardan biri de sürtünme yanıklarıdır. Sürtünme yanıkları bir yüzeyin sürekli olan sürtünmeye maruz kalması sonucu oluşmaktadır. Kilim, halı, battaniye ve ip gibi malzemeler nedeniyle gelişebilmektedir.
Sürtünme yanıkları genellikle cildin geniş bir alanını ve sinirleri etkilemektedir. Oldukça acı verici olduğu gibi enfeksiyonların oluşması için de son derece hassas yanıklardır.
Sürtünme yanıklarının sık görüldüğü vakalar arasında motor kazaları gelmektedir. Motor kazası yapan sürücü yolda bir süre kayabilmektedir. Bu da cilt üzerinde yanıkların oluşmasına yol açabilmektedir.
Soğuk (Buz) Yanıkları
Cildin aşırı soğuk ya da donmuş olan nesnelere temas etmesi yanıkların ortaya çıkmasına neden olabilmektedir.
Kozmetik Yanıkları
Her gün pek çok insan sabunlar, şampuanlar, temizleyiciler, yumuşatıcılar ve makyaj ürünleri kullanmaktadır. Bununla birlikte, bazı kişisel bakım ve kozmetik ürünleri cilt üzerinde yanıkların meydana gelmesine neden olabilmektedir.
Bazı ürünler cildi tahriş edebilmekte ve alerjik reaksiyonlara yol açabilmektedir.
Bu tür ürünler satışa sunulmadan önce testlerden geçirilmektedir, ancak piyasada cilt yanıklarına neden olabilecek pek çok test edilmemiş ürün de bulunmaktadır. Bu nedenle, mümkün olduğunca güvenilir ve temiz içerikli ürünler tercih edilmelidir.
Yanık Nedir?
Yanıklar cilt üzerinde meydana gelen tahribatlardır. Cilt üzerine hasar verebileceği gibi cilt altındaki dokuya da zarar verebilmektedir. Küçük cilt hasarlarına yol açabileceği gibi nedeninin yoğunluğuna bağlı olarak ciddi hasarları da meydana gelebilmektedir.
Yanık Tedavisi
Yanık nasıl geçer? Yanığın tedavisi yanığın nedenine ve derecesine bağlı olarak değişmektedir. Birinci derece yanıklara merhemlerle müdahale edilebilmektedir.
İkinci derece yanıkların ise doktor tarafından reçete edilen antibiyotikler, kremler ve merhemlerle tedavi edilmesi gerekmektedir.
Üçüncü derece yanıkların tedavisi hastanede ve daha kapsamlı yapılmaktadır.
Yanık İçin Hangi Doktora Gidilir?
Yanık tanısı ve tedavisi için acil servise veya plastik cerrahi bölümüne başvurabilirsiniz.
