Bayılma, vücudun hayatta kalma sisteminin bir parçasıdır. Beyine giden oksijen seviyeleri belirgin bir şekilde düştüğünde, beyin vücudun hayati önem taşımayan tüm bölümlerini kapatmaktadır. Böylece, öncelikli olarak hayati organlara odaklanabilmektedir.
Beyine daha fazla oksijenin taşınması için kalp daha hızlı atmaya başlamaktadır. Artan kalp atışı hızı, vücudun diğer bölgelerindeki kan basıncının düşmesine yol açmaktadır. Beyin ekstra kanı temin etmek için vücudun diğer sistemlerindeki kanı almaktadır. Vücutta meydana gelen bu kan düşüşü (hipotansiyon) de beraberinde sık nefes alıp verme, kısa süreli bilinç kaybı, kas zayıflaması ve bayılmaya neden olmaktadır.
Beyne doğru giden kan akışındaki meydana gelen bu düşüşün pek çok farklı nedeni olabilmektedir. Bayılmaya yol açan faktörler şöyle sıralanmaktadır:
Tetikleyiciler
Tıbbi olarak senkop olarak da bilinen bayılma genellikle, otonom sinir sisteminde meydana gelen geçici değişiklikler nedeniyle olmaktadır. Otonom sinir sistemi beyin, sinirler ve omurilikten oluşmaktadır. Kalp hızı ve kan basıncı gibi otomatik vücut işlevlerini düzenlemekle görevlidir.
Otonom sinir sisteminin düzgün çalışmasını durdurabilecek geçici bir durum, kan basıncının düşmesine ve kişinin bayılmasına yol açabilmektedir.
Bayılmaya yol açabilecek tetikleyici kalp atışlarının yavaşlamasına veya durmasına neden olabilmektedir. Sonuç olarak beyindeki kan dolaşımında bir kesinti oluşmaktadır. Bu duruma ise vazovagal senkop denmektedir.
Bayılmayı tetikleyen faktörler şunlardır:
Hoş olmayan bir görüntü ile karşılaşma
Sıcaklık
Ani yaşanan bir ağrı
Öksürme
Hapşırma
Gülme
Aniden oturma ya da aniden ayağa kalkma (postüral taşikardi sendromu olarak da tanımlanan bir durumdur)
Düşük Kan Basıncı (Hipotansiyon)
Kişi ayakta olduğunda kan basıncı düştüğü zaman bayılabilmektedir. Bu duruma ortostatik hipotansiyon ismi verilmektedir. Genellikle de, 65 yaş üstü kişileri etkilemektedir. Yaşlı insanlarda meydana gelen bayılmanın nedeni çoğu zaman ortostatik hipotansiyondur.
Kişi oturduktan ya da yattıktan sonra aniden ayağa kalktığında, yer çekimi kanın bacaklara doğru çekilmesine neden olduğu için kan basıncı düşmektedir.
Sinir sistemi genellikle kalp atış hızını artırmakta ve kan damarlarını daraltarak bu duruma karşı koymaktadır. Sonuç olarak da, kan basıncı dengelemektedir. Ortostatik hipotansiyon vakalarında gerçekleşmeyen durumun bir sonucu olarak, beyindeki kan dolaşımı kesilmektedir ve bayılma meydana gelmektedir.
Ortostatik hipotansiyonun olası tetikleyicileri arasında şunlar bulunmaktadır:
Dehidrasyon (Sıvı Kaybı)
Dehidrasyon yani sıvı kaybı, kandaki sıvı miktarının azalmasına yol açmaktadır ve bu da sonuç olarak, kan basıncının düşmesine neden olmaktadır. Bu durumda, sinir sistemi kan basıncını dengelemede zorluk yaşamaktadır ve bayılma riski artmaktadır.
Diyabet (Şeker Hastalığı)
Şeker hastalığının kontrol altına alınmaması durumunda, hasta sık sık tuvalete çıkma ihtiyacı hissetmektedir, bu da dehidrasyon yani sıvı kaybına neden olmaktadır. Diğer yandan, aşırı kan şekeri seviyeleri kan basıncını düzenleyen sinirlere de zarar verebilmektedir.
Bazı İlaçları Kullanımı
Yüksek tansiyon ya da depresyon için kullanılan herhangi bir ilaç ortostatik hipotansiyona, dolasıyla da bayılmaya neden olabilmektedir.
Nörolojik Koşullar
Parkinson hastalığı gibi sinir sistemini etkileyen koşullar, bazı insanlarda ortostatik hipotansiyonu tetikleyebilmektedir.
Kalple İlgili Problemler
Kalple ilgili olan sağlık problemleri beyne giden kan dolaşımını kesebilmektedir. Bu da, bayılmaya yol açabilmektedir. Bayılmanın bu tipine kardiyak senkop ismi verilmektedir. Kardiyak senkop gelişme riski yaşla birlikte artabilmektedir. Bayılmaya neden olabilecek kalple ilgili problemler şunlar olabilmektedir:
Kalbe giden damarların daralması ya da tıkanması (koroner kalp hastalığı)
Göğüs ağrısı (angina)
Daha önce kalp krizi geçirmiş olmak
Kalp odacıklarının zayıflaması (ventriküler disfonksiyon)
Kalp kaslarındaki yapısal sorunlar (kardiyomiyopati)
Anormal bir elektrokardiyogram
Kalp problemleri nedeniyle bayılma gibi bir durum yaşıyorsanız, mutlaka bir doktora başvurmalısınız.
Refleks Anoksik Nöbet
Refleks anoksik nöbet bir bayılma tipidir ve özellikle küçük çocuklarda görülmektedir. Kalp atış hızı istenmeyen bir şekilde yavaşlamaktadır ve kalp atışı 5-30 saniyeliğine durmaktadır.
Çocuk ağlayacakmış gibi ağzını açmakta, ancak herhangi bir ses çıkaramamaktadır. Cilt rengi soluklaşmakta ve bilinç kaybı yaşanmaktadır. Gözleri yukarı doğru dönen çocuk, aynı zamanda parmaklarını avucunun içinde sıkıştırmaktadır.
Yaşanan bu nöbet genellikle bir dakikadan az sürmektedir. Bilinci yerine gelse de, birkaç saat uykulu ve şaşkın görünebilmektedir.
Bayılma Nedir?
Tıbbi olarak senkop olarak da bilinen bayılma, genellikle beyindeki oksijen eksikliği nedeniyle yaşanan ani ve geçici bilinç kaybına işaret etmektedir. Beyindeki oksijen eksikliğinin, hipotansiyon yani düşük kan basıncı da dâhil birçok olası nedeni olabilmektedir.
Bayılma vakalarının hepsi tıbbi bir önem taşımamaktadır, ancak bazen ciddi bir hastalığın, durumun veya bozukluğun bir sonucu ortaya çıkabilmektedir. Tüm vakalarda nedeni belirgin olmasa da, beraberinde yaşanan belirtilerle birlikte tedavi altına alınması gereken bir durumdur. Devam eden bayılma bölümleri olan herkes mutlaka bir doktora görünmelidir.
Bayılma Tedavisi
Bayılma nasıl geçer? Genellikle, altta yatan nedeninin tedavi edilmesi bayılma olaylarının önlenmesine de yardımcı olmaktadır. Çoğu vakada tedaviye gerek duyulmamaktadır. Diğer yandan, dehidrasyon, sıcaklık ya da havasızlık gibi tetikleyicilerden uzak durulması en doğrusu olacaktır.
İğne yaptırma ya da kan görme gibi durumlara maruz kalınca bayılma yaşanıyorsa, doktor veya hemşire bu konuda bilgilendirilmelidir. Bu durumda, işlem öncesi hastanın güvenli bir konuma alınması söz konusu olabilecektir.
Kan basıncı nedeniyle oluşan bayılma vakalarında, doktor tarafından beta blokerler reçete edilebilmektedir.
Koroner kalp hastalığı, damar problemleri ve aritmi gibi kalp ve damar problemleri nedeniyle oluşan bayılma vakaları için doktor tarafından ameliyat değerlendirilebilmektedir.
Bayılma İçin Hangi Doktora Gidilir?
Bayılmanın altında yatan nedeni teşhis ve tedavi etmek için nöroloji bölümüne başvurulmaktadır. Beyin ve sinir sistemi ile ilgili bir nedenden kaynaklanmıyorsa, kardiyoloji gibi diğer bölümlere yönlendirilebilirsiniz.
