15.05.2014 tarihinde Resmî Gazetede yayımlanan 6537 sayılı kanun ile değişiklik “5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu” na eklenen yeni maddeler ile hukuk sistemimize “Ehil Mirasçılık” tanımı ile yeni bir kavram kazandırılmıştır.

Köylerde yaşayan ve tarımsal faaliyetlerle geçimini sağlayan kesim açısından büyük önem arz eden ehil mirasçılık düzenlemesi tarım arazilerinin bölünmesini engellemeyi ve araziyi kullanan kişilerin mülkiyetinde kalmasını amaçlamaktadır. Tarımsal arazilerin özellikle miras ya da satış yoluyla parçalanarak ekonomik bütünlüğünü koruyamaması tarımsal üretimin devamlılığını olumsuz etkilerken tarımsal verimlilik de düşmekte; tarımsal arazilerin işlevleri dışında kullanılması durumu ortaya çıkmaktadır.

2014 yılında yürürlüğe giren 6537 sayılı Toprak Koruma ve Tarım Arazi Kullanımı Kanunu’nda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun m.8/C-1 uyarınca ehil mirasçılık kurumu düzenlenerek mirasın tüm mirasçılar arasında eşit olarak paylaşılmasına bir istisna getirilerek mirasçılardan birine miras payını aşan bir tarımsal işletmenin özgülenmesi olanağı sağlanmış ve miras yoluyla tarımsal arazilerin bölünmesinin önüne geçilmeye çalışılmıştır. Söz konusu madde, miras konusu olan tarım arazisinin mirasçılar arasında anlaşma sağlanamadığı takdirde kişisel yetenek ve durumları göz önünde tutularak tarımsal değeri üzerinden ehil mirasçıya devrini düzenlemektedir.

KİMLER EHİL MİRASÇI OLABİLİR?

Ehil mirasçı ile kastedilen, bilinçli tarım yapabilecek, toprağı en iyi ve verimli şekilde kullanabilecek olan kişi olup, ehil mirasçıya ait niteliklerin yönetmelik ile belirlenmesi hükme bağlanmıştır. 31.12.2014 tarihli ve 29222 sayılı Resmî Gazete ile yürürlüğe giren Tarımsal Arazilerin Mülkiyetinin Devrine İlişkin Yönetmelik ile Ehil Mirasçılığın tanımı yapılmış ve kimlerin ehil mirasçı olabileceğine dair kriterler belirlenmiştir.

İlk olarak 4'üncü maddedeki tanımlar kısmında Ehil Mirasçı tanımlanmıştır. Buna göre;

ç) Ehil mirasçı: Kişisel yetenek ve durumları göz önünde tutulmak suretiyle bu Yönetmelik hükümlerince belirlenen kriterlere uygun sulh hukuk mahkemesi tarafından belirlenen mirasçı veya mirasçıları,

Yönetmeliğin 10 uncu maddesinde ise Ehil Mirasçı olabilmek için toplamda 100 puan üzerinden tüm mirasçıları puanlama yoluna gidilmiştir. Şöyle ki;

“MADDE 10- (1) Ehil mirasçının belirlenmesinde aşağıdaki kıstaslar dikkate alınarak yapılan hesaplama sonucunda ELLI PUAN VE YUKARISINA SAHIP olan mirasçı veya mirasçılar ehil mirasçı olarak kabul edilir. Mirasçılardan;

a) Geçimini mirasa konu tarım arazilerinden sağlayanlara yirmi puan,

b) Tarım dışı geliri bulunmayanlara on puan,

c) Eşi fiilen tarımsal faaliyette bulunanlara on puan,

ç) Tarımsal arazileri işleyebilecek mesleki bilgi ve beceriye sahip olanlara on puan,

d) Mirasa konu arazilerin bulunduğu ilçe sınırları içinde beş yıla kadar ikamet edenlere beş puan, beş yıl ve daha uzun süre ikamet edenlere on puan,

e) Herhangi bir sosyal güvencesi olmayanlara on puan,

f) Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) kapsamında tarım sigortası olanlara beş puan,

g) Bakanlığın mevcut kayıt sistemlerine kayıtlılık süreleri beş yıla kadar olanlara beş puan, beş yıl ve daha uzun süre olanlara on puan,

 ğ) Tarımsal örgütlere kayıtlılık süreleri beş yıla kadar olanlara iki puan, beş yıl ve daha uzun süre olanlara beş puan,

h) Tarım alet ve donanımlarına sahip olanlara beş puan,

ı) Kadın olanlara beş puan verilir.”


Görüleceği üzere Ehil mirasçının belirlenmesinde yukarıda sayılan kıstaslar dikkate alınarak hesaplama yapılır ve 50 puan ve yukarısına sahip olan mirasçı(lar) ehil mirasçı olarak kabul edilir. Birden fazla mirasçı varsa davaya konu arazinin en yüksek puana sahip mirasçıya devri öngörülmektedir.

TOPRAK KORUMA VE ARAZI KULLANIMI KANUNU 8/C DÜZENLEMESI

Toprak Koruma Ve Arazilerin Kullanımı Kanunu 8/C maddesindeki düzenlemeye göre; 8/C maddesinin birinci fıkrasında murise ait terekede bulunan, ekonomik bütünlüğe sahip tarımsal işletme veya tarımsal arazi mülkiyeti hakkında mirasçıların; üzerinde anlaşma sağlanan mirasçı veya mirasçılara devri, Türk Medeni Kanununda yer alan aile malları ortaklığına veya kazanç paylı aile malları ortaklığına devri, tamamının miras payı oranında hissedarı oldukları Türk Ticaret Kanunu hükümlerine göre kuracakları bir şirkete devri veya işletmeye ait arazilerin üçüncü kişilere devri konusunda karar verebilmeleri öngörülmektedir.

Maddenin ikinci fıkrasında mirasçılar arasında anlaşma sağlanamaması hali düzenlenmiştir. Bu durumunda; mirasçılardan her birinin dava açabileceği sulh hukuk hakiminin kişisel yetenek ve durumları göz önünde tutulmak suretiyle tarımsal işletmeye ait tarımsal arazilerin mülkiyetinin tarımsal değeri üzerinden ehil mirasçıya devri hususu düzenlenmiştir. Birden çok ehil mirasçının bulunması halinde Öncelikle geçimini bu işletmeden sağlayan mirasçıya verilmesi öngörülerek geçimini tarımdan sağlayan mirasçı korunmuştur. Ehil mirasçı olmaması durumunda diğer mirasçılar arasından en çok bedeli teklif edene, mirasçılar arasında istekli olmaması durumunda ise işletmeye ait tarımsal arazilerin sulh hukuk hâkimi tarafından satışına karar verilmesi hususu düzenlenmiştir.

Ehil mirasçı ile kastedilen, bilinçli tarım yapabilecek, toprağı en iyi ve verimli şekilde kullanabilecek olan kişi olup, ehil mirasçıya ait niteliklerin yönetmelik ile belirlenmesi hükme bağlanmıştır.

Ayrıca, işletmeye ait arazilerde yirmi yıl içerisinde herhangi bir tarım dışı faaliyet nedeniyle değer artışı meydana gelmesi durumunda diğer mirasçıların hak kayıplarının önlenmesi amaçlanmıştır.

Son olarak 6537 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanununda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun geçici 5 inci maddesine göre bu maddenin yayımı tarihinde yani 15.05.2014 tarihinde mirasçılar arasında henüz paylaşımı yapılmamış tarımsal araziler var ise, devir işlemleri önceki kanun hükümlerine göre tamamlanacaktır.