Tüllüşah (Aydın Gaşağı) bir Peygamber Çiçeği türüdür, endemiktir. (Endemizm, bulunduğu bölgenin ekolojik şartları yüzünden yalnızca belirli bölgede yaşayan/yetişen, dünyanın başka yerinde yaşama/yetişme ihtimali olmayan, yöreye özgü hayvan/bitki türüdür.)

Aydın Gaşağı (Tüllüşah) olarak bilinen Centaurea Mykalea, Anavatanı Kuşadası olup, ilk defa Kuşadası’ndan toplanarak bilim dünyasına tanıtılmış ve adını Samsun Dağları’nın antik ismi olan Mykale’den almıştır. İlk görüldüğü yer olan Kuşadası sahil şeridinin aksine son zamanlarda Yaylaköy gibi ilçenin yüksel kesimlerinde de görülmüştür. Kuşadası Belediyesi’nin yoğun çalışmaları ile Aydın Gaşağı bitkisinin görüldüğü alanlar koruma altına alınmış, Orman ve Su İşleri Bakanlığı tarafından uygulamaya konulan cezai yaptırımlar ise bu koruma sistemini desteklemiştir.

Benzer bir türü Centaurea İconiensis (Konya Gaşağı) Konya Seydişehir ile Karaman yöresinde görülmektedir. Bu bölgede de koruma altına alınarak, çeşitli çalışmalarla bitkinin varlığı desteklenmektedir.

Endemik bir tür olan Aydın Gaşağı (Centaurea Mykalea) artan yapılaşmalar ve tarım arazilerinin çoğalmasıyla birlikte, doğal olarak kalabilmiş küçük gen alanlarında çok az miktarda kalmıştır. İnsan faktörü bu endemik bitki üzerinde yoğun baskı oluşturmaktadır.

Dünyada sadece burada bulunan bu önemli bitki “Vahim durumda" (CR) kategorisinde, yani çok yakın gelecekte yok olma riski altında bulunmaktadır. Milyonlarca yıldır süregelen bitki tarihinde en çok türlerin kaybolması son yüz yılda görülmüştür.

Takriben yüksekliği iki metreyi aşabilen ve mükemmel formu nedeniyle izleyenlerin dakikalarca bakabileceği Aydın Gaşağı, Haziran ve Temmuz aylarında çiçeklenmektedir. Kanarya sarısı rengi ve iri çiçekleriyle güzel ve gösterişli bir türdür. Ömrü kısa olup yıllık otsu bir bitkidir. Taban yaprakları 30-40 cm. boyunda ve teleksi parçalanmış yapıdadır. Gövde üst kısımlarda çatalsı biçimde dallanır. Çiçekler çatalların uçlarında yer alan 1-5 adet yumurtamsı başçıkta toplanmıştır. Başçıklar 3-4 cm. çapındadır.

Aydın Gaşağı, Dünyada sadece bu bölgede yetişen endemik bir tür olması nedeniyle, Kuşadası ilçesinin tanıtımında kullanılabilecek değerli bir bitki olup, botanik turizmi yapanlara cazip gelecek önemli bir türdür. Çiçekten çok az kalması ve yaşam alanlarının tahrip olması nedeniyle, bu önemli bitkinin tanıtılması ve kesinlikle korunması gerekmektedir.

Tüllüşahın korunması için başta Orman ve Su İşleri Bakanlığı, Kuşadası Belediyesi, Kuşadası Kaymakamlığı, Adnan Menderes Üniversitesi ve EKODOSD gibi sivil toplum kuruluşları olmak üzere çok sayıdaki kişi ve kurum yoğun emek harcamaktadır. Konu ile ilgili kuruluşlar kısa bir süre önce eylem planları hazırladı ve acilen uygulamaya konuldu. Elbette bitkinin korunmasına ve tanıtımına daha fazla emek harcanması gerektiği net olarak görünse de yapılan çalışmalar oldukça önemli ve değerlidir.

Kuşadası Kaymakamlığı, Kuşadası Belediye Başkanlığı ve diğer paydaşların katılımlarıyla düzenlenen Tüllüşah bitkisini koruma amaçlı yapılan toplantılarda elde edilen bilgilerin derlenmesi ile beş yıllık bir süreyi kapsayacak koruma çalışmaları için hazırlanan "Aydın Gaşağı Tür Eylem Planı 2018-2022"nin kitap halinde basımı yapılarak, ilgili bakanlıklara, bölge müdürlüklerine, Kuşadası Kaymakamlığına, Kuşadası Belediye Başkanlığına, üniversiteler ve paydaş kurumlara dağıtıldı. Burada en büyük görev Adnan Menderes Üniversitesi'ne ve Kuşadası Belediyesi’ne düşmektedir. Doğaya ve tarihe önem veren Kuşadası Belediye Başkanı Ömer Günel’in bu konuda yapılacak çalışmalara tam destek vereceğine inanıyor ve güveniyoruz.

"İnsanın en büyük buluşu ateş, tekerlek, motor ya da maddi dünya ile ilgili her hangi bir şey değildir, insanın en büyük buluşu, anlaşarak ekip halinde çalışmaktır." (B. Senning)