Hükümet, Orta Vadeli Program (OVP) çerçevesinde çalışanların sistemde kalmalarını teşvik eden yeni bir sistem uygulayacak. Bu düzenleme ile daha fazla prim günü bulunanların emekli aylıkları artırılacak. AK Parti Grup Başkanı Abdullah Güler, emeklilikle ilgili üç ana konunun öne çıktığını belirtti.
- Aylık bağlama sisteminin sadeleştirilmesi
- Ocak ve Temmuz aylarında yapılan enflasyon artışlarının yeniden düzenlenmesi
- Çalışan-emekli oranındaki aktüeryal dengenin yeniden sağlanması
- Sistemde kalmanın emekli aylığı açısından daha cazip hale getirilmesi
Emekli aylığı hesaplama süreci karmaşık bir yapı içeriyor. 1999 öncesi dönemde farklı aylık bağlama oranları ve güncelleme katsayıları, 1999-2008 arası için daha düşük oranlar, 2008 sonrası için ise düşük bağlama oranları ve enflasyon etkili güncelleme katsayıları kullanılıyor. Bu hesaplamalar üç ayrı yasal düzenlemeye göre yapılıyor ve sonuç olarak emekli maaşı belirleniyor. İktidar medyasında, değişken olmayan güncelleme katsayısı ile tek bir hesaplama yapılmasının mümkün olduğu belirtiliyor; bu da daha fazla prim ödeyenlerin ve daha uzun süre çalışanların daha yüksek maaş almasını sağlayabilir.
Son yıllarda emeklileri etkileyen bir diğer unsur ise "taban maaş" ve "kök maaş" uygulaması oldu. Kısa çalışma sürelerine sahip, kısmi veya malulen emekli olan sigortalıların maaşları düşük kalmıştı. Hazine, bu emeklilere destek sağlayarak daha yüksek taban maaşları ödüyor. Ancak bu uygulamanın bazı sorunları da var.
Zam dönemlerinde sıkça gündeme gelen ilk sorun, taban maaşın altında aylık alanların sıfır artış problemi. Ocak ve Temmuz aylarındaki enflasyon artışları gerçek emekli maaşlarına uygulanınca, sıfır zam durumu ortaya çıkıyor. Bu sorun, 3-4 milyon emekli için her zam döneminde tekrar ediyor.
İkinci sorun, taban maaşın hemen üstünde aylık alan emeklilerin durumu. Örneğin, 12 bin 500 TL taban maaşın hemen üstünde olan 13-15 bin TL aylığı olan emekliler arasında, farklı prim günleri ve kazançlar olanlar arasında ciddi bir maaş farkı yok. Bu, adaletsizliğe neden oluyor.
Üçüncü sorun ise yüksek prim ödenmesinin karşılığının olmaması algısıyla kayıt dışı çalışmanın artması. Bu durum, devletin vergi ve prim kaybına yol açarken, çalışanların geleceğini de tehdit ediyor.
Orta Vadeli Program'da yeni düzenlemeler için 2024 yılı üçüncü çeyreği hedefleniyor. Yapılacak teknik çalışmalar sonucunda taslakların ortaya çıkması bekleniyor. Abdullah Güler, emeklilik sisteminin güncellenmesinin ve haftalık çalışma sürelerinin düşürülmesi gerekliliğinin altını çizdi.
Güler, dünya örneklerini dikkate alarak, emeklilik sisteminin sürdürülebilir olması için prim miktarı, süre ve yaş faktörlerinin adil bir şekilde ele alınması gerektiğini ifade etti. Ayrıca, Hazine desteği ile en düşük emekli maaşının 12 bin 500 TL olduğunu vurguladı ve bu desteğin sürdürülmesinin önemli olduğunu söyledi.
Güler, kamu ve özel sektörde haftalık çalışma saatlerinin düşürülmesi ile ilgili bir çalışma olmadığını belirtti. Pandemi döneminde bazı sektörlerde esnek çalışma modellerinin önerildiğini ancak genel olarak böyle bir düzenlemenin gündemde olmadığını ifade etti.
