Türkiye'nin ilk kadın muhtarı: Karpuzlulu Gül Hanım!

Türk kadını İstiklâl Harbi'nde gösterdiği özveri ve gayretle Cumhuriyet döneminde yapılan devrimlerde büyük haklar elde etti. Bu ona jest olsun diye verilmedi. Hak etmişti. Atatürk bunu konuşmalarında belirtir. 2 Şubat 1923 günü İzmir'de halkla konuşurken şunları söyler: “Memleket, millet, bağımsızlık, hâkimiyet, şeref her ne telaffuz ediyorsak, her güzel şey yalnız ve ancak kadınlarımızın feyzi ve irfanı sayesinde hâsıl olacaktır.” 21 Mart 1923 günü da Konya'da yaptığı konuşmada ise şunları söyler: “Dünyada hiçbir milletin kadını ‘Ben Anadolu kadınından daha fazla çalıştım, milletimi kurtuluşa ve zafere götürmekte Anadolu kadını kadar gayret gösterdim’ diyemez.” İşte 26 Ekim 1933 günü kadınlara muhtar seçilme yolunu açan yasa da bu çerçevede çıkarıldı.

Kadınların siyasi kazanımları

Türk kadını seçme ve seçilme hakkına şu sıra içinde kavuştu: 20 Mart 1930 günü, belediye seçimlerinde seçme ve seçilme hakkı tasarısı hazırlandı. Konuya ilişkin 'Yeni Belediye Kanunu' 3 Nisan 1930 günü TBMM'de kabul edildi. 26 Ekim 1933günü ise kadınlara, Köy İhtiyar Heyetlerine seçilme ve seçme hakkı verildi. Konuya ilişkin olarak 'Köy Kanunu'nda 20. ve 30. madde değişikliği TBMM'dekabul edildi. 12 Kasım 1934 günü ise ilk kez bir kadın belediye başkan yardımcısı oldu. Bursa Belediye Meclisi, Zehra Hanım'ı başkan yardımcılığına seçti. Milletvekili seçimlerinde seçme ve seçilme hakkına ise 5 Aralık1934'te yapılan Anayasa değişikliğiyle kavuştular. 8 Şubat 1935'de ilk defa meclis seçimlerine katılan Türk kadınları, Mecliste 17 sandalye elde ettiler. Bugün bu milletvekili sayısı, bir daha Meclisimizde sağlanamadı. 

 

32 yaşındaki muhtar Gül Hanım

Köy Kanunu'nda yapılan değişikliğinin ilk örneği Aydın'ın Çine ilçesine bağlı Kapuzlu nahiyesinde gerçekleşti. Bugün ilçe olan Karpuzlu'da, 32 yaşındaki İbrahim kızı Gül Esin Aydın, merkez Demircidere Köyü'nde 12 Kasım 1933 günü yapılan seçimde 7 adayı eledikten sonra kazandı. Böylece 'Türkiye’nin ilk kadın muhtarı' ünvanını da almış oldu. Gül Hanım, ilk eşini ve altı kardeşinden beşini Cihan Harbi ve İstiklâl Harbi içinde kaybetti. Hakimiyeti Milliye gazetesinin 16 Kasım 1933 tarihli haberine göre, nahiye merkezindeki muhtarlık seçimine beşyüze yakın seçmen katılır. Okur yazar olan Gül Hanım seçimi kazanır. Gazete haberin başlığını 'İlk kadın muhtar' şeklinde atar. Gül Hanımı kutlayanlar arasında CHP Genel Sekreteri Recep Peker de vardır. Gül Hanım'ın ilk icraatı da kumarı yasaklamak olur.

Dünyada seçme seçilme hakkı

Avrupa'da ilk olarak Finlandiya 1906 yılında kadınlara seçme ve seçilme hakkı verdi. 1907 yılında 17 kadın Meclise girdi. 1913 Norveç ve Danimarka, 1915 İzlanda, 1917 Sovyet Rusya, 1918 Avusturya, 1918 Almanya, 1920 ABD, 1928 İngiltere,1930-34 Türkiye, 1934 Brezilya, 1937 Filipinler, 1940 Kanada, 1944 Fransa, 1945 Japonya, 1925 İtalya belediye- 1946 genel seçim, 1946 Arjantin ve Meksika, 1947 Çin, 1971 İsviçre.