1. "Sultan" Unvanı Kimlere Verilirdi?

  • Padişahlar ve Hükümdarlar: Osmanlı'da "Sultan" unvanı, öncelikle tahta çıkmış hükümdarlar için kullanılırdı. Örneğin, Sultan Süleyman, Sultan Selim gibi. Unvan, isimden önce gelirdi.

  • Şehzadeler ve Hanedan Üyeleri: Tahta çıkmamış şehzadeler veya hanedan mensupları için "Sultan" unvanı, isimden sonra eklenirdi. Bu, onların hükümdarlık statüsü taşımadığını gösterirdi. Örneğin, Cem Sultan, Ahmet Sultan gibi.

2. Cem Sultan'ın Statüsü: Taht Mücadelesi ve Sürgün

Cem Sultan (1459-1495), Fatih Sultan Mehmed'in oğlu ve II. Bayezid'in kardeşidir. Babasının ölümünün ardından taht mücadelesine girişmiş, ancak II. Bayezid'e yenilerek Osmanlı topraklarını terk etmek zorunda kalmıştır. Avrupa'da Rodos Şövalyeleri, Papa ve Fransa Kralı gibi güçler arasında esir hayatı yaşamış, hiçbir zaman resmî olarak tahta çıkamamıştır.

  • Tahta Çıkamayanlar "Sultan" Unvanını Alamazdı: Osmanlı geleneğinde, tahta çıkmayan şehzadelere "Sultan" unvanı isimden önce verilmezdi. Bu yüzden Cem, kaynaklarda "Cem Sultan" olarak anılır. "Sultan Cem" denmesi, onun hükümdarlık iddiasını tanımak anlamına geleceği için protokole aykırıydı.

3. Kadınlar için "Sultan" Unvanı: Farklı Bir Kullanım

Osmanlı'da kadınlar için "Sultan" unvanı, isimden sonra değil, önce kullanılırdı. Örneğin, Hürrem Sultan, Mihrimah Sultan gibi. Bu, hanedan kadınlarının yüksek statüsünü vurgulamak içindi. Ancak erkeklerde bu durum tam tersiydi. Tahta çıkmayan erkeklerde unvan, isimden sonra gelirdi.

4. Tarih Yazımı ve Batılı Kaynaklardaki Farklılık

  • Osmanlı Kaynakları: Resmî belgelerde ve vakayinamelerde Cem'den daima "Cem Sultan" olarak bahsedilir. Örneğin, Âşıkpaşazade Tarihi'nde bu şekilde kaydedilmiştir.

  • Avrupa Kaynakları: Batılı tarihçiler ve diplomatlar, Cem'den bazen "Prince Jem" veya "Zizim" (Yunan kaynaklarında) olarak bahseder. Ancak bu, Osmanlı protokolünü yansıtmaz.

5. Cem Sultan'ın Trajik Kaderi ve Unvanın Sembolik Anlamı

Cem Sultan'ın hayatı, taht mücadelesiyle başlayıp sürgün ve esaretle sonuçlanan trajik bir hikâyedir. Ona "Sultan Cem" denmemesi, yalnızca protokol kurallarından değil, aynı zamanda siyasi bir mesajdır. II. Bayezid, Cem'in hükümdarlık iddiasını hiçbir zaman tanımamış, bu yüzden unvanın öne alınmasını engellemiştir. Cem'in Avrupa'da "Türk Prensi" olarak anılması da Osmanlı'nın onu meşru bir hükümdar olarak görmediğini vurgular.

6. Diğer Örnekler: Şehzade Unvanları

  • Şehzade Mustafa: I. Süleyman'ın oğlu Mustafa, tahta çıkamadığı için "Şehzade Mustafa" olarak anılır. "Sultan Mustafa" denmez.

    Kürtler Nevruz'u Neden Kutlar? Kürtler Nevruz'u Neden Kutlar?

  • Şehzade Bayezid: Kanuni'nin diğer oğlu Bayezid de isyandan sonra idam edilmiş ve tarihte "Şehzade Bayezid" olarak kaydedilmiştir.

Protokol, İktidar ve Tarih Yazımı

Cem Sultan'ın unvanı, Osmanlı İmparatorluğu'nun iktidar hiyerarşisini ve meşruiyet anlayışını yansıtan önemli bir detaydır. "Sultan" unvanının isimden önce kullanılması, yalnızca tahta çıkmış hükümdarlara mahsustu. Cem Sultan'ın trajik kaderi, bu kuralın arkasındaki siyasi gerçekleri de gözler önüne serer. Tarih, onu "Cem Sultan" olarak yazarken, aslında bir şehzadenin iktidar mücadelesindeki yenilgisini ve Osmanlı'nın merkeziyetçi yapısını da kayda geçirmiştir.