Basit bir soru ile yazıya başlamak istiyorum.

Jeotermal enerji santralinde, ÇED kararı kesinleşmeden inşaata ve sondaja başlanabilir mi?

Uygulamada özellikle JES lerle ilgili projelerde ÇED süreci tamamlanmadan, şirketlerin birçok yerde sondajlara ve çevre düzenlemesi çalışmalarına başladığı görülmektedir. Örnek olarak gecen yıl Kızılcaköy de şirket ÇED süreci tamamlanmadan (duyuru dahi yapılmadan) çevre düzenlemesi yapmaya kalktı. Aydın Valiliği ve şirket, Kızılcaköy halkının direnişi ile geri adım atmak zorunda kaldı.

Aynı durum şu sıralarda Kuyucular Köyünde yaşanmakta. Halkın direnişiyle şirket faaliyetlerini durdurdu.

Ege Bölgesinde ve Aydın’da jeotermal enerji santralleri ÇED süreci kesinleşmeden çevre düzenlemesine, sondaj çalışmalarına, hatta bina yapmaya bile başlıyor.

Peki bu konuda yasal düzenlemeler ne diyor?

Çevre Kanunu 10/2.maddesi «Çevresel Etki Değerlendirmesi Olumlu Kararı veya Çevresel Etki Değerlendirmesi Gerekli Değildir Kararı alınmadıkça bu projelerle ilgili onay, izin, teşvik, yapı ve kullanım ruhsatı verilemez; proje için yatırıma başlanamaz ve ihale edilemez.»

Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği’nin 6/3.maddesi           «(3)Bu Yönetmeliğe tabi projeler için "Çevresel Etki Değerlendirmesi Olumlu" kararı veya "Çevresel Etki Değerlendirmesi Gerekli Değildir" kararı alınmadıkça bu projelerle ilgili teşvik, onay, izin, yapı ve kullanım ruhsatı verilemez, proje için yatırıma başlanamaz ve ihale edilemez. Ancak bu durum söz konusu teşvik, onay, izin ve ruhsat süreçlerine başvurulmasına engel teşkil etmez.» hükmünü içeriyor.

Çevre Kanunu 10/2.maddesi ve Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği’nin 6/3.maddesine göre  “ÇED Olumlu” veya “ÇED Gerekli Değildir” kararı alınmadıkça bu projelerle ilgili onay, izin, teşvik, yapı ve kullanım ruhsatı verilemez; proje için yatırıma başlanamaz ve ihale edilemez hükmü son derece açıktır.

“Uygulamada örnek gösterebileceğiniz bir yer var mı ?” dediğinizi duyar gibiyim.

Germencik’te Gürmat Elektrik Üretim Anonim Şirketi tarafından yapılmaya çalışılan Efe-8 santrali bu durumda.

Efe-8 santrali ile ilgili olarak Çevre ve Şehircilik Bakanlığı 15.06.2017 tarihli “Çevresel Etki Değerlendirmesi Olumlu” kararı verdi. Bu kararın iptal edilmesi için açılan davada Aydın 2.İdare Mahkemesi’nin 2019/232 esas, 2019/920 karar sayılı, 02.12.2019 tarihli kararıyla işlemi iptal etti. Bakanlığın ve sözkonusu şirketin temyiz üzerine etmesi üzerine, dosya Danıştay aşamasında. Yani sonuç olarak, henüz ortada kesinleşmiş “ÇED Olumlu” kararı bulunmuyor. Fakat Efe-8 JES projesi ile ilgili olarak hem inşaata, hem sondajlara, hem de çevre düzenlemesine başlanmış durumda.

İnşaatın durumu ile ilgili görsel aşağıda.

Bir başka ilginç olayda şudur;

Efe-8 santrali ile ilgili olarak 15.06.2017 tarihli “Çevresel Etki Değerlendirmesi Olumlu” kararı Aydın 2.İdare Mahkemesi’nin 2019/232 esas, 2019/920 karar sayılı, 02.12.2019 tarihli kararıyla işlemi iptal edilmiş olmasına rağmen, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı 20.02.2020 tarihinde yeni bir ÇED süreci başlatmıştır. Yayınlanan ÇED Başvuru Dosyasında[1] 11.sayfada proje kapsamında kullanılması planlanan kuyuların dökümü verilmiştir.

Yukarıda ayrıntılarıyla görüldüğü üzere proje kapsamında kullanılması amaçlanan 31 adet kuyudan, 24 adetinin sondajı tamamlanmış olup, sadece 7 adet kuyunun sondajı tamamlanmamıştır.

O zaman şu soru akla geliyor;

Çevre Kanunu 10/2.maddesi ve Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği’nin 6/3.maddesine göre  “ÇED Olumlu” veya “ÇED Gerekli Değildir” kararı alınmadıkça bu projelerle ilgili onay, izin, teşvik, yapı ve kullanım ruhsatı verilemez; proje için yatırıma başlanamaz ve ihale edilemez hükmü son derece açık iken nasıl olup ta sözkonusu şirket bu inşaatları ve kuyu sondajlarını tamamlayabilmiştir?

Aydın Valiliği, Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü bu konuda ne yapmıştır?

İlginçlik burada da bitmiyor.

“Yine ne oldu?” dediğinizi duyar gibiyim.

Efe-8 JES ile ilgili olarak, Germencik Belediyesi tarafından 15.03.2019 tarihli, 17 sayılı “Yapı Ruhsatı” nın verildiğini biliyor musunuz?

İşte belgesi;

Çevre Kanunu 10/2.maddesi ve Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği’nin 6/3.maddesi “yapı ve kullanım ruhsatı verilemez” hükmünü içermesine rağmen, ortada kesinleşmiş bir ÇED kararı olmadan Germencik Belediyesi tarafından 15.03.2019 tarihli, 17 sayılı “Yapı Ruhsatı” nasıl verilebilmiştir?

Bu durumda ne yapılması gerekiyor?

Germencik Belediyesi tarafından, 15.03.2019 tarihli, 17 sayılı “Yapı Ruhsatı” nın derhal iptal etmesi gerekir.

Başka ne yapılabilir?

Aydın Valiliği Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü’nün Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) belgesi alınmadan inşaata başlandığı gerekçesiyle faaliyeti durdurması ve  idari para cezası uygulaması gerekir.

Anayasa Mahkemesi’nin 15.1.2020 tarihli, 2017/38836 başvuru sayılı kararı ile ÇED belgesi alınmadan inşaata başlandığı gerekçesiyle idari para cezası verilmesinin mülkiyet hakkını ihlal etmediğine karar verdi. Bu karar olayın hukuki boyutunu ve idarenin ÇED kararı kesinleşmeden inşaata başlaması durumunda ne yapması gerektiğini net bir şekilde ortaya koymaktadır. Merak edenler kararın tam metnine aşağıdaki linkten ulaşabilir.

Anayasa Mahkemesinin 15/1/2020 Tarihli ve 2017/38836 Başvuru Numaralı Kararı için TIKLAYINIZ

Bu olayı sonuna kadar takip ederek halkımızı bilgilendirmeye devam edeceğim.

Önümüzdeki hafta başka gerçeklerle karşınızda olacağım.

Lütfen izlemeye devam edin.