Olağanüstü hâl ya da kısa adıyla OHAL, olağanüstü bir yönetim düzeninin gerekli olduğu doğal afet, tehlikeli salgın hastalık, ekonomik bunalım, kamu düzeni tehlike altına sokan yaygın şiddet vakaları gibi durumlarda başvurulan uygulamadır.
Uluslararası hukuk açısından bakıldığında olağanüstü hâl durumunda özgürlükler ve haklar kısıtlanabilir. Örneğin bir hükûmet bir kişiyi yargılama olmaksızın alıkoyabilir. Kanunlarla belirlenmiş olan, temel özgürlükleri içeren "sınırlanamayan haklar" kapsam dışıdır.
3 soruda OHAL süreci: Olağanüstü hal (OHAL) nedir, nasıl uygulanır? OHAL ilan edilince ne olur, süreç nasıl işler? - 1
OHAL İLAN EDİLİRSE NE OLUR?
OHAL’de şu uygulamalar hayata geçirilebilmektedir;
Kişilerin tüm eşyalarının detaylı olarak aranması ve tehlike oluşturabilecek eşyalara el konulması
Belirli bölgelerde ve saatlerde kişilerin dolaşmasını veya toplanmasını yasaklama
Gazete, dergi veya broşür ürünlerinin basılmasının yasaklanması, dağıtılması ve toplanılması
OHAL bölgesine dışarıdan giren kişilere karşı önlem alınması
Ruhsatı olan tüm silahlara el konulması ve yasaklanması
Sesle yapılabilecek herhangi bir kaydın yayınlanmasını ve paylaşılmasını engelleme
Kesici ve delici eşyalarının taşınmaması ve el konulması
Her türlü bulunan cephanelerin toplatılması ve el konulması
İşçilerin iyi niyet kurallarına uymaması sonrası cezalandırılması
Kapalı veya açık herhangi bir bölgede toplanılması veya görüşülmesini yasaklama
Kişilerin toplantı yapması veya bir alanda toplanması sonucu kalabalığın dağıtılması
Dernek faaliyetlerinin belirlenen süre boyunca durdurulması
3 soruda OHAL süreci: Olağanüstü hal (OHAL) nedir, nasıl uygulanır? OHAL ilan edilince ne olur, süreç nasıl işler? - 2
DÜNYADA OHAL ÖRNEKLERİ
Fransa 2015 Paris saldırıları sonrasında olağanüstü hâl ilân etti.
ABD 11 Eylül saldırıları sonrasında hâlen geçerli olan olağanüstü hâli ilân etti.
12 Haziran 2016'da 2016 Orlando gece kulübü saldırısı sonucunda Florida eyaleti Orange County'de olağanüstü hâl ilân etti.
Wood Buffalo belediyesi Fort McMurray Yangını sonucunda Alberta, Kanada'da olağanüstü hâl ilân etti.
Filipinler tropik fırtına felaketi sonucunda olağanüstü hâl ilân etti.
Myanmar mezheplerle ilgili şiddet sonucunda Meiktila'da olağanüstü hâl ilân etti.
Kırım, Ukrayna'daki enerji sıkıntısı nedeniyle olağanüstü hâl ilân etti.
Kaliforniya valisi Jerry Brown 6 Ocak 2016'da gerçekleşen gaz sızıntısı nedeniyle olağanüstü hâl ilân etti.
ABD'de Kuzey Karolina, Tennessee, Maryland, Pensilvanya, Georgia, Virginia, Batı Virginia ve New Jersey gibi eyaletler kar fırtınası nedeniyle olağanüstü hâl ilân ettiler.
2016'da Venezuela'da protestolar nedeniyle olağanüstü hâl ilân etti. Nicolas Maduro protestoların arkasında ABD'nin olduğunu söyledi.
2016 Türkiye askerî darbe girişimi sonrasında Türkiye genelinde 3 ay süreyle olağanüstü hâl ilân edildi.
3 SORUDA OHAL SÜRECİ
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın, Kahramanmaraş merkezli depremler nedeniyle 10 ili kapsayan ve 3 ay sürecek Olağanüstü Hal (OHAL) ilan edileceğini açıklamasının ardından gözler, OHAL süreci ve sürecin nasıl işleyeceğine çevrildi.
AA muhabiri, OHAL sürecine ilişkin merak edilenleri, 3 soruda derledi:
1- OHAL kim tarafından, hangi şartlarda ilan edilebilir?
Anayasa'nın 119. maddesine göre, Cumhurbaşkanı, savaş, savaşı gerektirecek bir durumun baş göstermesi, seferberlik, ayaklanma, vatan veya Cumhuriyete karşı kuvvetli ve eylemli bir kalkışma, ülkenin ve milletin bölünmezliğini içten veya dıştan tehlikeye düşüren şiddet hareketlerinin yaygınlaşması, anayasal düzeni veya temel hak ve hürriyetleri ortadan kaldırmaya yönelik yaygın şiddet hareketlerinin ortaya çıkması, şiddet olayları nedeniyle kamu düzeninin ciddi şekilde bozulması, tabii afet veya tehlikeli salgın hastalık ya da ağır ekonomik bunalımın ortaya çıkması hallerinde yurdun tamamında veya bir bölgesinde, süresi altı ayı geçmemek üzere OHAL ilan edebiliyor.
2- OHAL ne zaman yürürlüğe girer?
OHAL ilanı kararı, verildiği gün Resmi Gazete'de yayımlanır ve aynı gün TBMM'nin onayına sunulur. TBMM tatilde ise derhal toplantıya çağırılır. Meclis, gerekli gördüğü takdirde OHAL'in süresini kısaltabilir, uzatabilir veya OHAL'i kaldırabilir.
3- OHAL süreci nasıl işler?
Olağanüstü hallerde hangi hükümlerin uygulanacağı ve işlemlerin nasıl yürütüleceği, kanun hükmünde kararnameler ile düzenlenir. OHAL'de, Cumhurbaşkanı, olağanüstü halin gerekli kıldığı konularda Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarabilir. Kanun hükmündeki bu kararnameler, Resmi Gazetede yayımlanır, aynı gün Meclis onayına sunulur.
