Efelerin ardından toprak ağaları, at tutkunları ve folklor ekipleri tarafından tercih edilen geleneksel çizmeler şimdilerde dünyanın her köşesinden talep görür hale geldi.
Yörük Ali, Çakıcı Mehmet Efe ve diğerleri Ege’ye nam salmış unutulmaz kahramanlar. Dağlarda geçen yaşam giyime de yansımış. Efeler için dağlarda rahat hareket etmeyi sağlamanın en güzel yollarından biride Körüklü Çizme olmuş. Aydın’da efelerin giysilerini körüklü çizme tamamlıyor. Körüklü Çizme yapmak büyük ustalık istiyor. Hem öyle bir ustalık ki bu işe küçük yaşlarda başlamak gerekiyor. Körüklü çizme ustaları kabiliyetli, gelecekte de bu işi devam ettirecek, çıraklara mesleğin inceliklerini öğretiyor.
Tamamen el yapımı ve kişiye özel olarak dana derisinden işlenen çizme, birçok işlemden geçiyor. Ayak ölçüsü alındıktan sonra çalışma süreci başlıyor. Önce alt kısmı yapılıyor. Derinin yapışmaması için araya parça konuluyor. Sonra derinin kenarı toplanarak tabanı çakılıyor. Topuk kısmında metal çivi yerine tahta çiviler kullanılıyor. Bazen de müşterinin isteğine göre topuğuna metal parçalarda eklenebiliyor. Metal parça ile yürürken topuğun ses çıkarması amaçlanıyor. Körüklü Çizmede ustalığı ise; çizmenin körüğü gösteriyor. Her ustanın farklı körük büzme yöntemi bulunuyor. Maharet ve ince bir işçilik isteyen büzgülerin 6 veya 8 köşeli olması da ustaların meslek sırrı.
ZENGİNLİĞİN VE YİĞİTLİĞİN SEMBOLÜ
Körüklü Çizme, bir zamanlar zenginliğin ve yiğitliğin simgesi olduğundan Aydın Efeleri, bu gösterişli çizmeyi özenle saklarmış. Zeybek kültüründe Körüklü Çizmenin yeri oldukça farklı ve hala özel. Zeybek kültürünü genç kuşaklara aktarmak amacıyla Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından korunmakta olan Körüklü Çizme, günümüzde törenlerde, özel günlerde, film setleri, deve ve boğa güreşlerinde aksesuar olarak kullanılmanın yanı sıra at tutkunları ve toprak ağaları tarafından tercih ediliyor. Zenginlik ve yiğitliği simgeleyen Körüklü Çizme, asaleti ve gösterişiyle dünyanın dört bir yanından da talep alıyor.
Körükleri elle büzüştürülüp şekillendirilen çizmelerin yapımı ise günler alıyor. Körüklü çizmenin; akardion, baklava, simit ve kendinden körük olmak üzere dört modeli var. Yaklaşık 10-12 gün süren çizmelerin fiyatları ise 250 ile 600 TL arasında değişiyor. Körüklü Çizme, işini günümüzde yapanların sayısı ise sınırlı sayıda kalmış.
Aydın’ın İncirliova ilçesinde bu mesleği 20 yıldır yapanlardan biride İzzet Erkaç. Körüklü Çizmeni inceliklerini anlatan İzzet Erkaç, “Aydın yöremizin kültürü olan körüklü çizme tamamen el yapımıdır. Körüklü çizmeleri sipariş üzerine kişiye özel olarak yapıyoruz. Bu çizmelerin tabanı tahta çivilerden yapılır; fakat isteğe göre ses çıkarması için metal çividen de yapılır. Kişinin ayak ölçülerini aldıktan sonra yapım işlemine başlarız. Daha sonrasında ise seçtiği körük şekillerinden birini veririz çizmeye. Körüklü çizmenin dört çeşidi vardır. Akardion, baklava, simit ve kendinden körük körükler istenildiğinde sağa sola öne ve arkaya rahatça esner, dizlere kadar uzanır. Kullanılan malzeme ise dana derisi, iç ve tabanı ise kösele” diyor.
DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR
İzzet Erkaç, çizmede dikkat edilmesi gereken hususları ise şöyle anlatıyor: “Çizme eğer ıslaksa önce kuru bir bezle silinir. Islak çizme kaloriferin üzerinde veya güneş ışığında bırakılmaz. Doğal deri olduğu için sertleşme ve bozulma yapar. Oda sıcaklığında kurumaya bırakılır. Boya olarak ise naturel kundura boyası ile boyanır”
ÇİZME KİŞİYE ÖZEL YAPILIYOR
Kişiye özel olarak yapılan bir körüklü çizmenin 10-12 günde tamamlanan meşakkatli bir sürecin ardından tamamlandığına işaret eden çizme ustası Serkan Gündüz de, “Bu süreç ayak ölçüsü almadan başlıyor. Kalıp ölçüsü, kesim ve saya dikişi dahil olmak üzere hepsi 12-13 günde tamamlanıyor. Kişiye özel olarak yapılan ölçü ve kesim işleri 2 gün sürüyor. Derinin işlenmesi ve kalıba konulması içinde 1-2 gün gerekiyor. 2 dünde körükler kırılır. Kuruma zamanlarını da düşünürsek tüm işlemler bu kadar uzun süre alıyor. Körüklü çizmede tamamen hakiki ürünleri kullanıyoruz. El yapımı olduğu için işçilikleri ağır olduğundan ayda 2- 3 tane çıkarıyoruz. Fiyatları ise 250 ile 600 TL arasında değişiyor” şeklinde konuştu.
DÜNYANIN YER YERİNDEN TALEP VAR
Aydın’a özgü körüklü çizmelerin dünyanın her köşesinden ve toplumun farklı kesimlerden alıcı bulduğuna işaret eden Gündüz, şöyle konuştu: “Aydın yöresine özgü olan bu geleneksel çizmemizi genellikle Muğla yöresinde toprak ağaları, Aydın’da efelerimiz, Uşak ve Erzurum yöresinde at binen ve cirit oynayanlar, folklar ekipleri, deve ve boğa güreşi tutkunları satın alıyor. Dünyanın her yerinden talepler alıyoruz. Başta Almanya ve İngiltere olmak üzere birçok ülkeden çok fazla sipariş alıyoruz. Zor bir işçiliği olduğu için talepleri ancak yetiştiriyoruz”
