ERKEK KISIRLIĞININ ORANI YÜKSEK Mİ?
Kabaca erkeklerin yüzde 15'i bu sorundan muzdarip. Son çalışmalara göre, erkeklerde sperm sayısı önceki yıllara göre daha düşük.
Sperm sayısında her yıl yüzde 1,5-3 oranında azalma görülüyor. Bu da kısırlık oranının daha da artacağı anlamına geliyor. Değişen yaşam biçimi, çevresel faktörler bu artıştan sorumlu.
SORUNUN NE KADAR ERKEKTEN, NE KADARI KADINDAN KAYNAKLANIYOR?
Kısırlık, kadın ve erkeği benzer oranlarda etkiliyor.
Çiftlerdeki kısırlığın yüzde 30-40'ı tek başına erkeğe bağlı.
Yüzde 30-40'ı tek başına kadına bağlı.
Yüzde 10-20'si hem erkek hem de kadındaki sorunlara bağlı.
Yüzde 10'luk kısımda ise sorunun kimde olduğu bilinmiyor.
ERKEK KISIRLIĞININ SEBEPLERİ NELERDİR?
Tedavi için başvuran erkeklerin yüzde 31'inde sebep tam olarak bilinmiyor. En sık karşımıza çıkan sebep varikosel. Bunun dışındaki nedenleri şöyle sıralayabiliriz:
Hormon yetersizlikleri.
Üreme sistemi iltihapları.
Yumurtalıkların olması gereken yere inememesi ya da zamanında indirilmemesi.
Genetik bozukluklar.
Üreme kanalı tıkanıklıkları.
Şişmanlık ve bazı ilaçlar.
BUNLAR DÜZELTİLİR Mİ?
Bazıları kalıcı olarak düzeltilip doğal yoldan gebelik sağlanabilir. Bazen altta yatan sebep düzeltilemez, tek çare kişinin yumurtalıklarından ameliyatla sperm almaktır.
HORMON BOZUKLUĞU NASIL KISIRLIK NEDENİ OLUYOR?
Sperm ve testosteron (erkeklik hormonu) üretimi beyinden salgılanan hormonların kontrolü altındadır. Yumurtalık ve beyin arasındaki hormonal haberleşme bazı hastalıklarda bozulur. Kısır erkeklerin en az yüzde 10-15'inde sebep hormon bozukluğudur.
Fakat hormon bozukluğuna bağlı kısırlığın tedavisi yüz güldürücüdür. Uygun tedaviyle sorun tamamen ortadan kaldırılabilir, üreme normal haline dönebilir. Hiç sperm çıkartamayan erkekler bile hormon tedavisiyle doğal yollardan çocuk sahibi olabilir.
SPERM ÜRETİMİ NEDEN BOZULUR?
Hamilelik sırasında erkek bebeğin karın boşluğunda olan yumurtalıklar, doğum yaklaştıkça aşağıya yumurtalık kesesindeki kalıcı yerine iner. Yumurtalıkların vücut dışında yerleşmesi, sperm üretimi için gerekli olan uygun ısı ortamını sağlar.
Yumurtalık içindeki soğutma mekanizması, ısıyı vücut ısısından 3-4 derece daha soğuk tutarak sperm üretimini sağlar. Dolayısıyla yumurtalık ısısını bozan her türlü durum sperm üretimini olumsuz etkileyerek kısırlığa yol açabilir.
Bu nedenle kısırlık bazı mesleklerde daha sık karşımıza çıkar. Hamam, sauna, fırın, maden, tarım gibi yüksek ısıya maruz kalınan işlerde çalışanlarda sperm üretimi etkilenebilir.
Yalnızca ısı değil, kimyasallar, metaller de soruna yol açabilir. Örneğin metal, petrokimya, radyasyon, lastik, boya, matbaa, plastik, kaynak gibi iş kollarında çalışan erkeklerde sperm üretiminin daha düşük olması beklenebilir.
ERİŞKİNLİKTE KABAHAT TEHLİKE Mİ?
Kabakulak, tükürük bezi iltihabıdır. Çocukluk döneminde kabakulak aşısı olmayanlarda görülür. Ergenlik sonrası dönemde kabakulak yüzde 20 olasılıkla tek testisi, yüzde 15-20 olasılıkla her iki testisi etkileyerek yumurtalıklarda hasara yol açabilir.
Kabakulağın hangi mekanizmayla kısırlığa neden olduğu tam olarak bilinmiyor. Hastalıktan etkilenen yumurtalıkların yüzde 30-50'sinde yumurtalıkta küçülme, bazen de testisin tamamen yok olması görülebilir. Bu da kısırlıkla sonuçlanabilir.
VARİKOSEL NEDİR?
Yumurtalık toplardamarlarının hastalığıdır. Damar anormal şekilde genişler, içindeki kirli kan, damar kapakçığındaki yetersizlik nedeniyle yumurtalığa geri döner. Kısırlık nedeniyle ürologlara başvuran her 100 erkeğin 40'ında varikosel saptanır.
Varikosel, testisteki ısı dengesini bozarak testis hacmini küçültebilir. Sperm sayısı ve hareketliliğinde azalmaya, spermin şeklinin bozulmasına yol açabilir, üremede önemli hormonların üretimini bozabilir. Tüm bunlar kısırlıkla sonuçlanabilir.
SORUN ERKEKTEN KAYNAKLANIYORSA TEDAVİ NASIL YAPILIYOR?
Öncelikle yaşam biçiminde bazı değişiklikler yapılmalı. Doğru beslenme alışkanlığı, fazla kiloların verilmesi, sperm üretimini bozan kimyasal, toksin, sigara, ağır metal gibi maddelere maruziyetin azaltılması gibi...
Bunlar üreme bozukluğunun düzeltilmesine katkıda bulunur. Uygun hastalarda sperm canlandırıcı ve sayısını artırıcı ilaçlar, takviyeler ve hormonlar işe yarayabilir. Önemli bir hasta grubunda cerrahi tedavilerle sorun tamamen ortadan kaldırılabilir.
GEBELİK İÇİN TEK SPERM BİLE YETERLİ
Doğal yollardan hiç sperm çıkartamayan erkeklerde değişik cerrahi yöntemlerle sperm elde edilebilir. En yaygın kullanılanı ‘mikroTESE' yöntemidir. Açık ameliyatla mikroskop yardımıyla testiste sperm aranır.
Bu yöntemle sperm bulma ihtimali yüzde 50 civarındadır. Tek sperm bulunması bile gebelik için yeterli olabilir. Sabah mikroTESE için yatırılan hasta öğleden sonra taburcu edilir, yaşam kalitesi bozulmaz.
3 ÖNEMLİ RİSKE DİKKAT
1- ŞİŞMANLIK
Şişman erkeklerde üreme bozukluğu riski en az 1.5 kat fazla. Erkeklerde bel çevresi genişledikçe sperm sayısı azalır. Erkek bedeninde özellikle kasık ve genital bölgede yağ miktarının artması, testis ısısını artırarak sperm üretimini olumsuz etkiler.
2- SİGARA
Erkek üreme sistemi üzerindeki olumsuz etkisi pek çok çalışmayla kanıtlandı. Sigara sperm DNA'sında hasara yol açabilir. Sperm sayısı, hareketliliği ve şeklini bozabilir.
3- ALKOL
Üreme fonksiyonu arasındaki ilişki pek çok çalışmaya konu oldu. Genel kabul gören görüş şu: Sosyal ya da az miktarda alınan alkol üremeyi etkilemez. Fazla miktarda alkol tüketimi, özellikle hormonal mekanizmaları bozarak sperm üretimi, meni miktarı ve kalitesini bozar.
Hazırlayan: Özgür Gökmen Çelenk
