Ramazan ayının yaklaşmasıyla birlikte, Müslümanlar zekât, fitre ve fidye konularını araştırmaya başladı. Zekât, belirli bir mal varlığına sahip olan kişilerin ihtiyaç sahiplerine vermesi gereken farz bir ibadettir. Fitre, Ramazan ayına özel bir sadaka türü olup, fidye ise oruç tutamayanların yerine verilen bedeldir.
Zekât Ne Zaman Verilir?
Zekât, bir kişinin dinen zengin kabul edildiği tarihten itibaren kameri takvim esas alınarak bir yıl geçmesiyle birlikte verilmelidir. Örneğin, bir kişi 3 Receb ayında zengin olmuşsa, bir yıl sonra yine Receb ayında nisap miktarına sahip olup olmadığını kontrol eder ve zekâtını verir. Zekât vermek için Ramazan ayını beklemek zorunlu değildir.
Zekâtın erken verilmesi caizdir ve gelecekteki zekât da önceden ödenebilir. Örneğin, bir kişi fazla zekât vermişse, bunu gelecek yılın zekâtından mahsup edebilir. Bazı mezheplerde ise zekâtın geciktirilmesi mekruh kabul edilmiştir. Şafii ve Maliki mezheplerinde zekât, farz olduğu anda verilmelidir. Hadis-i şerifte de “Zekât vermekte acele ediniz!” buyrulmuştur (İbni Mace).
Zekât, Fitre ve Fidye Kimlere Verilir?
Zekât, dinen zengin sayılan kişilere verilmez. Ayrıca anne, baba, dede, büyükanne, evlat, torun ve eş gibi birinci dereceden akrabalara zekât verilmesi caiz değildir. Ancak fakir olan gelin, kardeş, hala, amca, dayı ve teyze gibi akrabalara zekât verilebilir.
Kadın, fakir olan kocasına zekât verebilirken, Hanefi mezhebinde kocanın hanımına zekât vermesi caiz görülmemektedir. Zekâtın hayır kurumlarına verilmesi konusunda farklı görüşler bulunmaktadır. Çoğu müctehid imam, zekâtın doğrudan hayır kurumlarına verilmesini uygun görmezken, fakirlerden vekâlet alınarak zekât toplanabileceği ifade edilmiştir.
Fitre, Ramazan ayının sonuna ulaşan ve dinen zengin kabul edilen Müslümanların vermesi gereken bir sadakadır. 2025 yılı fitre bedeli Diyanet İşleri Başkanlığı tarafından açıklanacaktır. Fitre, kişinin bakmakla yükümlü olmadığı fakirlere, yetimlere ve ihtiyaç sahiplerine verilebilir.
Fidye ise, sağlık veya başka geçerli sebeplerle oruç tutamayan kişilerin yerine ödedikleri bedeldir. Fidye, günlük olarak ödenebileceği gibi Ramazan ayı bitiminde toplu olarak da verilebilir. Fidye miktarı, bir kişinin günlük temel gıda ihtiyacını karşılayacak seviyede olmalıdır.
Zekât Verilirken Dikkat Edilmesi Gerekenler
Zekâtın geçerli olması için niyet edilmelidir. Kişi, “Allah rızası için zekât veriyorum” diye niyet etmelidir.
Zekât vermekle yükümlü olabilmek için belirlenen nisap miktarına ulaşmak gerekir. Nisap miktarı, 96 gram altın veya eş değerindeki mal varlığı olarak belirlenmiştir.
Altın ve gümüş ticaret eşyası olarak saklanıyorsa zekât verilmelidir.
Ticaret amacı taşımayan evler, arsalar ve taşıtlar zekâta tabi değildir. Ancak ticaret amacıyla alınmış mal ve mülkler için zekât verilmelidir.
Zekât, anne, baba, eş, çocuk, torun gibi birinci dereceden yakın akrabalara verilemez.
Haram yolla elde edilen maldan zekât verilmesi dinen caiz değildir.
