Rusya'nın 24 Şubat 2022'de Ukrayna'yı işgali sonrasında, Dnipro Bölgesi'nden 510 yetim çocuk, Ukraynalı iş insanı Ruslan Shostak'ın kurucusu olduğu Shostak Vakfı tarafından yürütülen "Savaşsız Çocukluk Projesi" kapsamında geçici olarak Türkiye'ye, Antalya'daki otel ve yerel çocuk koruma kurumlarına yerleştirildi. Ukrayna'daki yetimhanelerde kalan bu çocuklar, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın eşi Emine Erdoğan ile Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy’nin eşi Olena Zelenska’nın görüşmeleri sonrasında Türkiye'ye getirilmişti. Türkiye'de konaklama ve sosyal hizmetlere erişimin, Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı'nın sorumluluğunda olduğu belirtiliyordu.
Ancak, Agos'tan Burcu Karakaş'ın haberine göre Mart 2024'te aralarında Ukrayna Parlamentosu İnsan Hakları Komiseri, Türkiye Kamu Denetçiliği Kurumu ve Türkiye UNICEF temsilcilerinin de bulunduğu bir heyetin Antalya Beldibi'ndeki otelde yaptığı teftiş sırasında ihmal ve istismar zinciri ortaya çıktı.
İki çocuk hamile kaldı
Uluslararası araştırmacı gazetecilik ağı OCCRP'nin ulaştığı rapora göre, 11 Ukraynalı yetkilinin imzası bulunan bu rapor, yetim çocukların ihmal edildiğini, psikolojik ve cinsel istismara maruz kaldıklarını belgeledi.
En çarpıcı bulgu, iki kız çocuğunun otel çalışanları tarafından hamile bırakılmasıydı. 15 yaşındaki N. otelde aşçı olarak çalışan 23 yaşındaki M. tarafından, 16 yaşındaki I. ise yine otel aşçılarından 21 yaşındaki S. tarafından istismar edilerek hamile bırakıldı.
Tanıkların ve çocukların anlatımlarına göre, Ukraynalı refakatçiler bu durumu bilmelerine rağmen engellemek yerine buluşmaların gerçekleşmesine yardım etti.
Doğumdan sonra intihara kalkıştı
Kızlar, hamile oldukları anlaşılınca olayı örtbas etmek için Ukrayna’ya gönderildiler. İkisi de Ukrayna’daki sosyal hizmetlerin desteği olmaksızın doğum yaptı. Çocuk yaşta hamile kalıp doğurmak zorunda kalan N. ve I., hayata Ukrayna’da devam etmeye çalışıyorlar. N. gibi ne vakıftan ne de sosyal herhangi bir destek almayan I., oğlunu dünyaya getirdikten üç ay sonra intihara kalkıştı. “O zamanlar hiçbir çıkış yolu göremiyordum. Yaşamak istemiyordum” diyor.
İstismarcı otel çalışanı: "Bir tane hoca vardı, Allah razı olsun yardım etti bize"
Ukrayna merkezli araştırmacı gazetecilik merkezi slidstvo.info ekibine konuşan Türk aşçı S. yaşananları şöyle anlattı:
“Çocukların yanına gitmek yasaktı. I.’ya ‘Odanıza gelmek istiyorum. Yasakları çiğnerim, sıkıntı yok’ diyordum. Kimse beni görmeden odasına giderdim. Bir tane hoca vardı. Allah ondan razı olsun, o yardım etti bize. Halimizden anladığı için bir şey demiyordu”
Hamile kalan kızlar, olay örtbas edilmek amacıyla Ukrayna'ya gönderildi ve orada sosyal hizmetler desteği olmadan doğum yaptılar. Çocuk yaşta anne olmak zorunda kalan I., doğumdan üç ay sonra intihara kalkıştı.
Bir çocuk kayboldu, helikopterle arandı
Raporda, cinsel istismarın yanı sıra otelde kalan çocuklara yönelik başka ihmaller de tespit edildi.
Çocuklar, Ukraynalı eğitimcilerin zalimane muamelesinden şikayetçi oldular; kız çocukları odaları temizlemeye, büyük çocuklar ise engelli ve küçük çocuklara bakmaya zorlandı.
Çocuklardan biri otelde kaldığı süre içinde kayboldu ve helikopterle arama kurtarma çalışmaları sonucu sahilde bulundu.
Otelde acil durum ve tıbbi bakım hizmetleri mevcut değildi; refakatçiler hasta çocuklara tıbbi işlemleri Ukrayna'daki doktorlarla telefonda görüşerek uyguluyordu.
Çocuklar içme suyuna bile erişemiyordu!
Barınma koşulları uygunsuzdu. İçme suyu kokuyordu ve çocukların her zaman serbestçe içme suyuna erişimi yoktu, temiz çarşaf yetersizdi ve çocuklar kirli battaniyeler altında uyumak zorunda kaldı. 120 çocuğun psikonörolojik bozuklukları olmasına rağmen uygun beslenme sağlanmadı.
Etkinlikte sahneye çıkan çocuklara ek yiyecek verildi!
Ukraynalı vakıf ayrıca, proje için para toplamak amacıyla çocukları bağış kampanyalarına dahil ederek onları yetişkinlerin önünde şiir okumaya, şarkı söylemeye ve dans etmeye zorladı. Bu tür kampanyalara katılan çocuklara ek yiyecek, giyecek gibi ayrıcalıklar tanındı. Katılmayı reddedenler cezalandırıldı.
Soruşturmalar kapatıldı
Çocuk hakları ihlallerine ilişkin Ukrayna makamlarının başlattığı soruşturma, Mayıs 2024'te açılıp Haziran 2025'te delil yetersizliğinden kapatıldı. Ukraynalı eğitmenler, soruşturma kapsamında çocuklardan ilişkilerinin rızaya dayalı olduğunu belirten belgeleri imzalamalarını istedi.
Türkiye'de de, Antalya Aile ve Sosyal Hizmetler İl Müdürlüğü'nün suç duyurusuna rağmen, başlatılan soruşturmaya takipsizlik kararı verildi ve bu karara yapılan itirazlar reddedildi.
Hukukçulara göre, yaşanan hamilelikler, kötü muamele ve tıbbi hizmetlere erişim eksikliği, Türkiye'nin Birleşmiş Milletler Çocuk Haklarına Dair Sözleşme uyarınca, kendi topraklarında bulunan her çocuğa karşı olan pozitif koruma yükümlülüklerini ihlal ettiğini göstermektedir.
Heyetin ziyareti sonrasında "Savaşsız Çocukluk Projesi" Aralık 2024'te sona erdi ve çocuklar ülkelerine gönderildi. Vakfın kurucusu Ruslan Shostak ise yüksek devlet ödülü aldı.
