Deprem, Kuzey Anadolu Fay Zonu’nun (NAFZ) Orta Marmara segmentinde, yaklaşık 7 km derinlikte ve 13 saniye süreyle gerçekleşti. AFAD, deprem sonrası 15:12’ye kadar en büyüğü 5.9 olmak üzere 51 artçı sarsıntı kaydedildiğini, toplamda ise 184 artçı olduğunu bildirdi.
Vatandaşların en çok merak ettiği soru, bu depremin artçı mı, yoksa daha büyük bir depremin öncüsü mü olduğu. Uzmanların açıklamaları, depremin niteliği ve gelecekteki riskler hakkında önemli ipuçları sunuyor.
Uzman Görüşleri: Artçı mı, Öncü mü?
1. Prof. Dr. Naci Görür (Bilim Akademisi Üyesi, Yer Bilimci)
- Görüş: Bu depremin beklenen büyük Marmara depremi olmadığını, ancak öncü olabileceğini belirtiyor. Marmara’daki Kumburgaz fay kolunda gerçekleşen sarsıntının, fay hattındaki stresi artırdığını ve kırılmayı zorladığını ifade ediyor.
- Uyarılar:
- “Bu tür depremler, fay hattındaki enerji birikimini artırıyor ve büyük depremi yaklaştırıyor. Burada asıl deprem 7’nin üzerinde olacak.”
- İstanbul’da kentsel dönüşümün hızlanması gerektiğini vurguluyor: “Türkiye, asla değişmemesi gereken gündemini tekrar hatırladı. Büyük deprem geliyorum diyor. Kaybedecek zamanımız yok.”
- 1999 depreminden bu yana 30 yıllık periyodun dolmak üzere olduğunu, 2025-2030 arasının yüksek risk dönemi olduğunu belirtiyor.
- Tsunami Riski: Marmara Denizi’nde tsunami olasılığına dikkat çekiyor, özellikle deniz altı heyelanlarının tetikleyici olabileceğini söylüyor.
2. Prof. Dr. Sedat Türkmen (Çukurova Üniversitesi, Jeoloji Mühendisliği)
- Görüş: Depremin, Marmara Denizi’ndeki fay hattının bir kırık hattında gerçekleştiğini, ancak büyük Marmara depreminin (7’nin üstünde) henüz olmadığını söylüyor. Bu sarsıntının artçılarının devam edeceğini (4-5 büyüklüğünde) öngörüyor.
- Detaylar:
- “Büyük Marmara depremi endişesi hâlâ sürüyor çünkü fayın uzunluğu Marmara Denizi boyunca uzanıyor. İstanbul’un yapı stoku riskli.”
- Silivri açıklarındaki bu hattın, daha önce de küçük depremler üreten bir eklem yeri olduğunu belirtiyor.
- Kentsel dönüşümün önemine vurgu yaparak, özellikle Zeytinburnu, Bağcılar, Büyükçekmece ve Avcılar gibi bölgelerdeki kötü yapı stokuna dikkat çekiyor.
3. Prof. Dr. Okan Tüysüz (Yer Bilimci)
- Görüş: Depremin, Kuzey Anadolu Fayı’nın batı ucunda gerçekleştiğini ve büyük depremin beklendiği Kumburgaz fay segmentine yakın olduğunu söylüyor. Ancak bu büyüklükteki bir depremin, 7 ve üzeri bir depremin enerjisini boşaltamayacağını net bir şekilde ifade ediyor.
- Uyarı: “Bu deprem, fay hattındaki gerilimi artırıyor ve büyük depremi tetikleme olasılığı zayıf olsa da risk devam ediyor.”
4. Prof. Dr. Süleyman Pampal (Gazi Üniversitesi Deprem Araştırma Merkezi Kurucusu)
- Görüş: Depremin, Kumburgaz fayının kırılmayan doğu kesiminde ciddi gerilim oluşturduğunu belirtiyor. Bu sarsıntının büyük depremin habercisi olabileceğini, ancak aynı zamanda enerji boşalmasıyla riski bir miktar azalttığını söylüyor.
- Detaylar:
- “Fayın kırılmayan doğu kesimi, 6.5 ila 7 büyüklüğünde bir deprem üretme potansiyeline sahip.”
- 1776’da bu bölgede iki büyük deprem yaşandığını hatırlatarak, 250 yıllık döngünün dolmak üzere olduğunu belirtiyor.
- “Bu artçılar bizi rahatlatan bir durum, çünkü fay doğrultusunda 6-7 arası deprem üretir deniliyordu. Belki de büyük deprem bu yaşadığımızdı.” Ancak bu görüşün ihtiyatla değerlendirilmesi gerektiğini ekliyor.
5. Prof. Dr. Ziyadin Çakır (İTÜ Öğretim Üyesi)
- Görüş: Depremin, büyük depremin beklendiği ana fay üzerinde gerçekleştiğini, ancak 30 km uzaklıkta olduğunu söylüyor. Beklenen deprem olmadığını, ancak fay hattındaki gerilimi artırdığını vurguluyor.
- Uyarı: “Kumburgaz Fayı’nın kilitli olması, büyük deprem riskini artırıyor. Enerji transferi Avrupa Yakası’na doğru olursa tehlike büyüyor.”
6. Dr. Yasemin Korkusuz Öztürk
- Görüş: Depremin, Orta Marmara Çukuru’nun doğusunda, “tamamen kilitli” bilinen bölgeye yakın gerçekleştiğini belirtiyor. Artçı dağılımlarının, Kumburgaz segmentinin batı ucunun kırıldığını, ancak doğu ucundaki 259 yıllık enerji birikiminin hâlâ yerinde olduğunu gösterdiğini söylüyor.
- Uyarı: Bu sarsıntı, büyük depremin enerjisini boşaltamaz ve risk devam ediyor.
7. Prof. Dr. Osman Bektaş (Karadeniz Teknik Üniversitesi)
- Görüş: Daha temkinli bir yaklaşım sergileyerek, depremin meydana geldiği segmentte enerji boşalmaları (sürüklenme/creeping) yaşandığını ifade ediyor. Bu durumun, fayın küçük boşalmalarla hareket ettiğini gösterdiğini söylüyor.
- Uyarı: Büyük deprem riski hâlâ mevcut, ancak bu depremin doğrudan öncü olduğunu söylemek için daha fazla veri gerektiğini belirtiyor.
8. Prof. Dr. Şener Üşümezsoy
- Görüş: Büyük deprem olasılığını düşük görüyor ve 6.5 büyüklüğünde bir depremin bile %1-2 ihtimalle gerçekleşeceğini savunuyor. Silivri-Yeşilköy arasındaki 50 km’lik fayın büyük bir deprem üretemeyeceğini iddia ediyor.
- Tartışma: Bu görüş, diğer uzmanlar tarafından tartışmalı bulunuyor. Örneğin, @sonkezchpll adlı kullanıcı, Üşümezsoy’un görüşünü eleştirerek, 6.2’lik deprem ile beklenen deprem arasında 20-30 kat etki farkı olabileceğini ve İstanbul’da büyük yıkım riski olduğunu söylüyor.
9. Dr. Ramazan Demirtaş
- Görüş: Depremin, 26 Eylül 2019’daki 5.9’luk depremle aynı yerde gerçekleştiğini ve beklenen Marmara depremi olmadığını söylüyor. Ancak bu sarsıntının yakından izlenmesi gerektiğini vurguluyor.
- Uyarı: “Bu deprem sonrası fay hattındaki hareketlilik dikkatle takip edilmeli.”
10. Prof. Dr. Şükrü Ersoy (Yıldız Teknik Üniversitesi)
- Görüş: Artçı sarsıntıların normal olduğunu ve bir süre devam edeceğini belirtiyor. Marmara’da her 50 yılda bir 7’den büyük deprem olduğunu hatırlatarak, tsunami riskine de dikkat çekiyor.
- Tsunami Uyarısı: “Marmara Denizi’nde tsunami olabilir. Deniz tabanındaki çukurlarda oluşabilecek heyelanlar, 1 metrelik dalgalarla kıyılarda ciddi zarar verebilir.”
11. AKOM Bilim Kurulu
- Görüş: Artçıların bir süre daha devam edeceğini ve riskin henüz ortadan kalkmadığını vurguluyor.
- Öneri: Vatandaşların deprem bilinciyle hareket etmesi ve hazırlık yapması gerektiğini söylüyor.
Depremin Niteliği: Artçı mı, Öncü mü?
- Artçı Olasılığı: Uzmanların çoğu, 6.2’lik depremin ardından gelen sarsıntıların (en büyüğü 5.9) artçı olduğunu belirtiyor. AFAD, 184 artçı sarsıntı kaydedildiğini ve bunların bir süre devam edebileceğini söylüyor. Prof. Dr. Türkmen, artçıların 4-5 büyüklüğünde olacağını öngörüyor.
- Öncü Olasılığı: Prof. Dr. Naci Görür ve Prof. Dr. Ziyadin Çakır gibi uzmanlar, bu depremin Kumburgaz fayındaki gerilimi artırdığını ve daha büyük bir depremin öncüsü olabileceğini belirtiyor. Ancak, depremin öncü olduğunu kesin olarak söylemek için daha fazla veri gerektiğini vurguluyorlar. Dr. Yasemin Korkusuz Öztürk, Kumburgaz’ın doğu ucundaki 259 yıllık enerji birikiminin hâlâ risk oluşturduğunu söylüyor.
- Belirsizlik: Prof. Dr. Osman Bektaş ve Dr. Ramazan Demirtaş, depremin niteliği hakkında temkinli davranarak, öncü mü artçı mı olduğunu kesinleştirmek için daha fazla gözlem gerektiğini belirtiyor.
İstanbul’un Deprem Riski ve Uzman Uyarıları
- Kumburgaz Fayı: Depremin gerçekleştiği bölge, Kumburgaz fay segmentinin batı ucuna yakın. Bu segment, tamamen kilitli olduğu için büyük bir deprem riski taşıyor. Uzmanlar, doğu ucunda biriken enerjinin 7.2-7.6 büyüklüğünde bir deprem üretebileceğini söylüyor.
- Zamanlama: 1999 depreminden bu yana 30 yıllık periyodun dolmak üzere olduğu belirtiliyor. 2025-2030 arası yüksek risk dönemi olarak görülüyor.
- Tsunami Riski: Prof. Dr. Naci Görür, Prof. Dr. Şükrü Ersoy ve Prof. Dr. Sinan Özener, Marmara Denizi’nde tsunami riskine dikkat çekiyor. Deniz altı heyelanları, 1 metrelik dalgalarla kıyılarda hasara yol açabilir.
- Yapı Stoku: İstanbul’un özellikle Zeytinburnu, Bağcılar, Büyükçekmece, Avcılar, Esenyurt, Küçükçekmece gibi ilçelerindeki kötü yapı stoku, büyük bir depremde ciddi risk oluşturuyor.
- Kentsel Dönüşüm: Uzmanlar, kentsel dönüşümün hızlandırılması ve depreme dirençli yerleşimlerin oluşturulması gerektiğini vurguluyor.
Öneriler ve Hazırlık
- Toplanma Alanları: e-Devlet üzerinden en yakın toplanma alanını öğrenin. İstanbul’da 5.599 toplanma alanı mevcut, ancak bazı ilçelerde (Zeytinburnu, Fatih, Gaziosmanpaşa) eksiklikler var.
- Acil Durum Çantası: Pilli radyo, el feneri, ilk yardım malzemeleri, yedek pil bulundurun.
- Kentsel Dönüşüm: Evinizin deprem güvenliğini kontrol ettirin, büyük eşyaları sabitleyin.
- Tsunami Hazırlığı: Kıyı bölgelerinde yaşayanlar, tsunami riskine karşı bilinçli olmalı.
- İletişim: Telefonu yalnızca acil durumlarda kullanın, yolları acil yardım araçları için boş bırakın.
23 Nisan 2025’te Silivri açıklarında yaşanan 6.2 büyüklüğündeki deprem, uzmanlara göre beklenen büyük Marmara depremi değil, ancak fay hattındaki gerilimi artırarak riski yükseltiyor. Çoğu uzman, mevcut sarsıntıların artçı olduğunu, ancak öncü olma ihtimalinin göz ardı edilemeyeceğini belirtiyor. Prof. Dr. Naci Görür ve Prof. Dr. Ziyadin Çakır, Kumburgaz fayındaki enerji birikiminin 7.2-7.6 büyüklüğünde bir deprem üretebileceği konusunda uyarıyor. Kentsel dönüşüm, deprem bilinci ve toplanma alanı hazırlıkları kritik önem taşıyor.
Daha fazla bilgi için AFAD (https://istanbul.afad.gov.tr), İBB Şehir Haritası (http://sehirharitasi.ibb.gov.tr) veya Kandilli Rasathanesi (http://www.koeri.boun.edu.tr) sitelerini ziyaret edebilirsiniz.
