Değerli tüketiciler,
Paranın iyisi kötüsü mü olur, para paradır diyenlere bir ekonomi kuralını hatırlatıp konumuza giriş yapalım. Ekonomide, Gresham Kanunu vardır. İngiltere kraliçesi I.Elizabeth’in danışmanı Sir Thomas Gresham (1519-1579) “Kötü para iyi parayı kovar” demiş. Gresham’a göre halk birine para öderken öncelikle elindeki değersiz parayı verir, değerlisini kendine saklarmış. Dolayısıyla, iyi paralar saklanıp kötü paralar öne sürülünce de piyasaya kötü yani değeri düşük paralar hâkim olurlarmış. İki metal paranın dolaşımda olduğu durumlarda bu sorun ortaya çıkmış. Gerçi paraya iyidir kötüdür anlamı bugün nasıl yüklenir? Günümüzde geçerliliği var mıdır? Para ne işe yarar? Nasıl bir işlev görür? Paranın olmadığı bir dünya mümkün müdür? İnsanlık antropolojik olarak toplayıcılık ve avcılık çağını geçeli epey oldu. Paranın olmadığı bir dünya bazı uç örnekler haricinde mümkün gözükmemekte… Cepte para olması için bunu hak edeceğiniz bir “emek” ortaya koymak zorundasınız. Yani para “öyle veya böyle“ bir emek karşılığı olarak bulunmalıdır. Herkesin sahip olduğu para miktarı, harcadığı emek miktarıdır. Veya doğrusu budur. Nedir paranın temel işlevleri?
1 – Para bir değişim aracıdır: Piyasadaki mal ve hizmetlerin en kolay şekilde el değiştirmesi görevini yapar.
2 – Para bir değer ölçüsüdür: Mal ve hizmetler arasında değişim oranının belirlenmesinde para “en gerçeğe” yaklaşma imkânı sağlar.
3 – Para servet biriktirme aracıdır: Üretilen malların tüketilmeyen kısımlarının biriktirilmesi kolaylığı sağlar.
4 – Para ödemeleri erteleme Aracıdır: Ticari hayatın devam etmesi için ödemeler hemen yapılamamaktadır. Ödemelerin ertelemesi de, çek, senet, gibi değerli kâğıtlarla (para) üzerinden sağlanmaktadır. Çekle senetle veya taksitle satışlar para olmasaydı mümkün olmazdı.
Dünya üzerinde 200 üzerinde devlet ve aşağı yukarı 170 değişik para birimi mevcut. Bu paralar yukarıda saydığımız bazı işlevleri yerine getirmek için piyasaya sürülmüştür, yani dolaşımdadır. Bu banknotların bazılarını çok sık görürsünüz bazılarını hiç. Piyasadaki banknotlar birer borç senedidir. Karşılığı olmayan para yoktur. Karşılığı sağlam olmayan paralar vardır.1973 yılından bu yana banknotlar altın karşılığı basılmamaktadır. Banknotların altındaki imzalar bu senedin geri verildiğinde karşılığının ödeneceğinin teminatıdır.
Değerli tüketiciler, paranızın karşılığının olup olmadığını, banknotun altındaki imza sahiplerinin bu imzalarının arkasında durup durmayacağını bilemem. İyi veya kötü paradır diyemem. Bunlar beni ilgilendirmez, “para paradır” diyenlerdenseniz tarihten gelen şu sözleri hatırlatmak isterim.
“Son nehir kuruduğunda, son ağaç kesildiğinde, son balık tutulduğunda, beyaz adam paranın yenmeyecek bir şey olduğunu anlayacak” Şef Seattle.
- - - - -
