Kuşadası Güzelçamlı’da bulunan Panionion; Dilek Dağı (Mykale) kuzey eteklerinde, Priene Antik kentinin kuzeyinde yer almaktadır. M.Ö. 700 yıllarında İyon şehir devletlerinin oluşturduğu federasyonun merkezi pozisyonundadır. Federasyonun geleceği, gücü, yapısı, alınacak savaş kararları, siyasi ve dini olayların görüşüldüğü meclistir. İçinde eski İzmir’in de yer aldığı 12 İyon kenti bu birliği kurmuşlardır. Kuruluş amacı, ekonomik, politik, dini ve siyasi amaçlıdır. Miletos, Myus, Priene, Efesus, Kolophon, Teos, Lebedos, Erythrai, Klazomenai, Phokaia, Samos, Chios birliği oluşturan kentlerdir.
Kurulduğu ilk günden başlayarak, İyon kentlerinin gelişmesini sağlayan bu merkez sayesinde İyonlar yalnız dünya tarihindeki en parlak kültürlerden birini yaratmakla kalmamış, aynı zamanda politik birleşmelerini de sağlayarak yerleşme bölgelerini ve etki alanlarını genişletmişlerdir.
Herodot’a göre Dilek Dağı (Mykale) anakarada yer alan ve Samos Adası yönünde batıya doğru uzanan bir burundur. Strabon’un anlattıklarında ise Panionion denizden üç stadion (bir stadion 192.04 metre) içeride yer alan İyon birlik arazisidir.
M.Ö. 700 yıllarında İyon Federasyonu’na bağlı kentlerden bir kısmı Melia’nın topraklarını bölüşmüşlerdir. Bu paylaşımda Poseidon, Helikonios Tapınağı İyon Federasyonu’nun malı haline gelmiştir. Tapınağın denetimi Priene kentinin denetimindeydi. Buranın yönetimi ve toplantılarda başkanlık Priene kenti temsilcileri tarafından yürütülmekteydi. Bundan sonra Panionion denilen Tapınak ortak kullanılmış ve Panionia Festivalleri burada kutlanmıştır. Bu festival çerçevesinde düzenlenen oyunlar Panegyrikos adı altında yapılmaktaydı. Diodoros festivallere dokuz kentin katıldığını, bazı kentlerin ise katılmadığını belirtmiştir. Bu kutlamaların zamanla gelenek hale geldiğini Herodot yazmıştır. Strabon’da bu festivalden söz edip Poseidon Helikonos onuruna kurbanlar sunulduğunu belirtmiştir. Tapınağın kullanımı oldukça kısa olmuştur. Pers istilası döneminde tapınak büyük zarar görmüş, bu olay Panionion’un ve İyin birliğinin sonunu hazırlamıştır. Pers istilası döneminde Panionion’un dini faaliyetleri sekteye uğramıştır.
Thusidides M.Ö. 5. Yüzyılın sonlarında festivallerin Efes’te düzenlendiğini yazmış, bu bilgiyi Diodoros’ta doğrulamıştır. Ancak daha sonraki Büyük İskender zamanında oyunlar ve festival yeniden Panionion’a dönmüş ve önemi azalsa da varlığını uzunca süre korumuştur.
Bölge bir temenos (duvarla çevrili kutsal alan) ve orta yerinde Poseidon sunağı olduğu düşünülen bir taş kaide bulunmaktadır. Sunağın güneybatısında küçük bir odeum (tiyatro binası) yer almaktadır. Bu odeum Panionion birliğinin toplantılarının gerçekleştiği konsey alanıdır. Sunak ile odeum arasında yeraltı mahzeni bulunmaktadır. Burada kurban törenlerinin gerçekleştirildiği düşünülmektedir.
Herodotos, "Panionion'da toplanan İyon'lar, kentlerini bizim yeryüzünde bildiğimiz en güzel gökyüzü ve en güzel iklimde kurmuşlardır. Ne daha kuzeydeki bölgeler, ne de daha güneyde kalanlar İyonya ile bir tutulabilir, hatta ne doğusu, ne de batısı; kimisi soğuk ve ıslak, kimisi sıcak ve kurak olur. Dile gelince, hepsi aynı ağzı kullanmazlar; dört değişik konuşmaları vardır. Güneyden başlayarak ilk kentleri Miletos'tur; hemen sonra Myus ve Priene gelir; Karya'da kurulmuş bu kentler, aynı bölge dilini konuşurlar. Lidya'da Ephesos, Kolophon, Lebedos, Teos, Klazomenai, Phokaia vardır. Bunların dili daha önce saydığımız kentlerin diline hiç uymaz, hepsi de ortak bir bölge dili konuşurlar. Bunlardan başka üç İyon kenti daha vardır ki, ikisi Samos ve Chios adalarındadır, üçüncüsü Erythrai anakaradadır. bunlardan Chios ve Erythrai aynı bölge dilini konuşurlar, Samosluların ise kendilerine özgü ayrı bir dilleri vardır. Böylece birbirinden ayrı dört bölge çıkmış olur ortaya", demiştir.
Anadolu kıyılarındaki on iki şehir, isimlerinden şeref duyarlardı. Bunlar kurdukları siyasal ve dinsel nitelikli tapınak bölgesine Panionion adını vermişlerdi. Bu konfederasyonu koruyan tanrısı Poseidon Helikonos’tu. Anadolu İyonları, Panionion ‘un diğer İyonlu devletlere açık olmadığı ilan etmişlerdi. Panionion, İyon kent devletlerini M.Ö. 5. yüzyıla kadar her yönden Yunanistan’daki kentlerin çok üstünde yerleşimler haline getirdi. İyon yazısı M.Ö. 8. yüzyılda Yunanistan’da kabul gördü. M.. 403 ‘te Atina’ da resmi dil ilan edildi. Önceleri ticari ilişkilerde kullanılan İyon yazısı M.Ö. 9. yüzyılın sonlarına edebiyat ürünlerinin yaygın dili oldu.
Antik çağda Anadolu’daki ilk spor organizasyonu olarak karşımıza M.Ö. 9. yüzyıldan beri devam eden Panionion oyunları çıkar. Herodot tarihi bu konuda şunları yazar; "İyonya birliğine bağlı site devletleri müşterek oyları ile belirlenen Panionion kutsal alanında her yıl kasım ayında Poseidon Helikonius onuruna oyunlar oynarlar, şenlikleri Prieneli rahipler gözetiminde organize ederlerdi. Her türlü spor oyunlarının yapıldığı bu etkinlikler pers saldırıları sırasında Efes’e taşınıp orada devam etti. Bu oyunların başladığı tarihten yaklaşık 100 yıl sonra devam ettiğini Diodoros ve Thukydides eserlerinde belirtirler.
Güzelçamlı mahallesindeki Panionion döneminin en önemli merkezlerinden birisi ve güzel Aydınımızın tarihi değerlerinden birisidir. Bu toprakların her daim önemli olduğunun en önemli kanıtlarından birisidir. Değerini bilemesek bile.
