Aydın ili, Sultanhisar ilçesi, Salavatlı Kasabası’nın hemen doğusunda yer alan Acharaka, Nysa’nın 4 km batısında bulunmaktadır. Ephesos-Aphrodisias antik kentleri arasındaki tarihî yol üzerindedir; Nysa ile Tralleis antik yerleşimleri arasında, halkın “Uluyol” ismi ile andığı güzergâhtadır. Eski köprülerin çoğunun yıkılmasından dolayı söz konusu yolu izlemek güçleşmiştir. Malgaç Dağı olarak bilinen Aydın Dağları’nın eteklerinde kurulan yerleşimin çevresinde, içlerinde 100 yaşını aşan, zeytin ağaçları mevcuttur.
Ünlü coğrafyacı Strabon’a göre Acharaka, “çok önemli bir kutsal bölge”dir. Verimli toprakları ile yeraltı sıcak suları, Acharaka’nın kutsal alan niteliğini kazanmasında ve sağlık merkezi olmasındaki belirgin faktörlerdendir.
Acharaka, yaygın bir görüşe göre, Luwi dilinden türetilen kelimedir ve “Ulu Su” anlamını taşır. İlk izlenimi küçük bir tapınak şehri görünümünü verse de su ve su içinde bulunan kükürt buharı ile tedavi edici özelliği bakımından öne çıkmaktadır.
Hellenistik Dönemde kullanıldığı bilinmekle beraber Acharaka’nın tarihine ilişkin yeterli veri yoktur. Roma, Bizans, Selçuklu ve Osmanlı dönemlerinde de suyla tedavi ve dinsel merkez niteliğini korumuştur.
Jeolojik yapısı, Acharaka çevresinde mineraller yönünden zengin su kaynaklarını ortaya koymaktadır. Günümüzde yakın çevresindeki çeşmelerde sarı-kahverengi kükürt kalıntıları dikkati çeker. Antik dönemde asıl yerleşim yerinin kuzey bölgesinde olduğu varsayılan Kharonion (Cehennem Kayıkçısı) ismiyle anılan büyük bir mağaranın varlığı bilinmektedir. Mağara, kükürt gazı çıkışları ile tedavi edici özelliğe sahiptir; hastalar bu mağara içinde bakılmışlardır. Antik dünyanın inanışlarına göre bu tür gaz çıkışı olan yerler, yeraltı dünyası ile bağlantıyı sağlamaktadır. Yeraltı tanrısı Pluton (Hades) ve eşi Persephone (Kore) ile ilişkilendirilerek Acharaka’da Kore Tapınağı yapılmıştır.
Tapınak bölgesinin batısındaki kayalık yamaçlı vadi üzerinde bulunan çok sayıda tonozlu ve kemerli yapı, vadinin sağlık merkezi şeklinde hizmet verdiğinin en önemli kanıtlarındandır. Vadiden akan kükürtlü su ve kükürt gazı çıkışları mevkie ayrı bir anlam yüklemiş, bölgenin mistik bir tedavi merkezi olmasını sağlamıştır. Antik kaynaklar burada dönemsel özellikleri bulunan değişik tedavi yöntemlerine değinmektedir. Yöre aynı zamanda tanrılara şükran için yapılan çeşitli dinsel törenleri de yaşamıştır.
Hellenistik, Roma, Bizans, Selçuklu ve Osmanlı dönemlerinde jeotermal zenginlikleri ve dinsel özellikleri nedeni ile hastane, büyük, küçük havuzlar ve şifa hamamlarına gelen konuklar için evler inşa edilmiştir. Bu bağlamda Acharaka, antik dünyada sağlık merkezi olmasının yanı sıra dinsel merkez olarak ta gelişmiş ve kentin sosyal-eğitim alanlarına önemli katkılar sağlamıştır.
Acharaka yerleşkesinde en önemli birim Kore Tapınağı’dır. Tapınak, Dor düzeninde ve Peripteros tipinde inşa edilmiştir. Eserin klasik Peripteros tipinden ayrılan özelliği, içte uzunlamasına yapılmış iki paralel duvarının varlığıdır. Girişi, güney yönündeki ana yol yerine kuzey cephesinden verilmiştir. Tapınak, 6*12 sütun düzenine sahip olup yaklaşık 20*40 metre ölçülerindedir. Yakın çevreden getirilen ve kireç taşlarından yapılan sütunların çapları 1.05 metre, birbirlerinin arasındaki uzaklık ise merkezler arası 2.90 metredir. Kesin tarihleme verilmemekle beraber, yapım tarihi MS
4. yüzyıl olarak düşünülmektedir. Bizans Dönemi’nde tapınağın etrafı çevrilmiş ve kilise işlevinde kullanılmıştır.
Batı yönündeki çok sayıdaki tonozun büyük bir kısmı Nysa’ya bağlanan tarihî yol üzerindedir. Depremler, toprak kaymaları, bilinçsiz define kazıları gibi nedenlerle tonozların çoğunluğu yıkık durumdadır. Tapınak bölgesinin batı–kuzeybatı yönlerinde diğer kalıntılar görülür. Bu kalıntıların şifalı su ve gaz çıkışlarından yararlanmak için gelenlerin konakladığı yerler olduğu düşünülmektedir. Tarihî yolun sağında ve solunda farklı yapı kalıntıları mevcuttur. Kuruçeşme ismi ile bilinen alanda açık sıcak su havuzu, su sarnıcı, muhtemelen konutlar yer alır. Kutsal alanın güneyindeki mezar alanı defineciler tarafından tahrip edilmiştir. Görülebilen mermer lahit kapağı farklı amaçlara hizmet sunmaktadır.
Acharaka, şifa için gelenlerle ve bulunduğu konumdan dolayı sürekli önemini korumuştur. Günümüzde kendi kaderine terk edilmemesi, bilinçli şekilde kazılmasının devam edilmesi, toplum, bilim, kültür ve turizm adına büyük değerler taşımaktadır.
Tarih, geçen zamanların şahididir, onun gerçeklerini aydınlatır, anıları meydana çıkarır, günlük yaşamımıza yol gösterir ve eski zamanlardan bilinmeyen olayları anlatır. (M. T. Cicero)
Aydınpost ANDROID'de TIKLA İNDİR! Aydınpost APPSTORE'da TIKLA
