Global krizi en çok hisseden ülkelerden biri olan Türkiye'de de 2009 yılında ekonomide küçülme oldu. Yılın üçüncü çeyreğinde geçen yılın aynı dönemine göre ekonomi sabit fiyatlarla yüzde 3.3 küçülürken, yılın ikinci çeyreğinde açıklanan yüzde 7 küçülme rakamı, yüzde 7.9 olarak revize edildi. 2010 yılı için öngörülen büyüme oranı ise, 3.5 olarak açıklandı.

Piyasaları sarsan krizin etkilerini en aza indirgemek için ülkelerin sunduğu paketlerden en büyüğünü ABD açtı. Ekonomiyi canlandırmak adına 787 milyar dolarlık bir paket açıklayan ABD'nin yanı sıra bu dönemde Türkiye de büyük konutlarda, ticari araç ve otomobiller, elektronik, beyaz eşya, mobilya, bilişim, iş makinalarında vergi indirimlerine gitti.

Hurda indirimi başka bahara kaldı

Otomotiv sektörü, ÖTV ve KDV indiriminden sonra ikinci bir canlılık kaynağı olarak hurda indirimini gündeme getirdi ve bununla ilgili yoğun tartışmalar yaşandı. Ancak bu önerinin yeni bir talep oluşturmayacağı ve dar gelirli kesimlerin otoya ulaşımını engelleyeceği gerekçesiyle 2009'da beklenen gerçekleşmedi. Ümidini kaybetmeyen sektör yetkilileri, hemen her platformda aynı talebi dile getirerek gündemdeki sıcaklığı koruyorlar.

ÖTV ve KDV'de indirim can simidi

16 Mart tarihi itiberiyle hükümetin ortaya koyduğu 4. tedbir paketinin vergi indirimleri uygulamaya girdi. Bakanlar Kurulu kararına göre, net alanı 150 metrekare ve üzeri konut sistemlerinde KDV oranı yüzde 18'den yüzde 8'e düşürülürken, ÖTV'de ise beyaz eşya ve otomotivcilerin yüzü güldü. ÖTV oranı ticari araçlarda yüzde 10 yerine yüzde 1, otobüslerde ise yüzde 1 yerine sıfır olarak uygulandı. Bunun yanında elektronik ve beyaz eşyada yüzde 6.7'lik ÖTV sıfırlandı. 16 Haziran itibairyle, krizin etkilerini azaltmak amacıyla indirimler 30 Eylül'e kadar uzatıldı.

KADEMELİ OLARAK YÜKSELTİLDİ

Çekiciler, midibüsler, özel amaçlı taşıt ve kamyonlarda yüzde 4'ten yüzde 1'e indirilen ÖTV oranı bu tarihe kadar aynı şekilde uygulanmaya devam ederken, beyaz eşyada sıfıra indirilen yüzde 6.7'lik KDV oranı 30 Eylül'e kadar yüzde 2 olarak uygulandı. Üç ay boyunca devam eden ÖTV ve KDV indirimlerini 30 Eylül'e kadar sürdürme kararı alan hükümet binek araçlarda indirim öncesinde yüzde 37 olan ÖTV'yi yüzde 18'den yüzde 27'ye çıkardı.

SEKTÖR STOKLARI ERİTTİ

Bu artış, uzatma sürecindeki en dikkat çekici ÖTV oranı oldu. İndirimle birlikte mevcut stoklarını zaten eritmiş olan sektörler, vergi indiriminin devam etmesiyle, rahat nefes aldı. indirimin devam etmesi, beyaz eşya ve elektronikte olumlu karşılanırken, otomobilde ticari araca yönelik destek olmaması sektör temsilcilerini endişelendirdi.


KOBİ'lere destek için yeni paket açıldı

Küçük ve ortaboy işletmeler için hükümetin devreye 2009 yılı içerisinde devreye soktuğu kredi paketleri sektör için önemli bir adım teşkil etti. Sanayi ve Ticaret Bakanı Nihat Ergün'ün Kredi Garanti Fonu kapsamında yürürlüğü soktuğu yasal düzenleme ile de sektörlerin canlandırılması amaç edinildi. KOBİ'lere yönelik cansuyu projesinin talep yoğunluğu da işadamlarının olumlu beklentilerine cevap niteliği taşıdı.


ABD'den dev teşvik paketi

ABD, özellikle Başkan Barack Obama'nın ekonomik krizle mücadelede önem verdiği 787 milyar dolarlık teşvik planını 14 Şubat'ta açıkladı. Söz konusu teşvik planı kongrenin iki kanadında da kabul edildi.

Yasanın kabulü Obama'nın başkanlık dönemindeki ilk büyük zaferi olarak nitelendirildi. Teşvik paketi, bazı vergi indirimleriyle 3.5 milyon kişiye istihdam sağlaması öngörülen ve devletin fonlarıyla gerçekleştirilecek büyük altyağı projelerinden oluştu. Amerika Birleşik Devletleri lideri Barack Obama da kredi vermeditleri gerekçesiyle Amerikan bankalarına eleştiri getirmiş, küçük esnafın korunması yönünde finansal adımların atılması zorunluluğuna dikkat çekmişti. Reel sektör ise hükümet tarafından yıl içinde verilen teşviklerin devam ettirilmesi gerektiği yönünde görüşlerini aktarmıştı.


Merkez'den son 4 yılın en yüksek faiz indirimi

Yılın ilk ayında Türkiye gündeminde yaşanan en önemli gelişme; Merkez Bankasının 2005'ten bu yana en yüksek faiz indirimini gerçekleştirmesi oldu. Merkez Bankası, Faiz oranlarını 2 puan düşürdü. Borçlanma faiz oranı yüzde 15'den yüzde 13'e, borç verme faiz oranı ise yüzde 17,50'den yüzde 15,50'ye indirildi. Bunun yanı 2008 dış ticaret verileri açıklandı. 2008 yılında ihracatta VE ithalatta rekor kırdı. İhracat, 2007'ye göre yüzde 23,1 artarak 132 milyar 3 milyon dolar, ithalat ise yüzde 18,7 artarak 201 milyar 823 milyon dolar oldu.

Dünya gündeminde yaşanan en önemli olaylrdan biri Rusya'nın doğal gaz firması Gazprom'un Avrupa'ya doğal gaz sevkiyatını tümüyle kesmesi ve yeniden pompalanması için pompa istasyonlarına talimat vermesi oldu. George W. Bush, ekonomik krizin çaresi olarak gördüğü 700 milyar dolarlık kurtarma planının kalan 350 milyar dolarının serbest bırakılmasını istedi.


IMF: Krizin maliyeti 10 trilyon doları aştı

2009'un 2. yarısında ekonomik keriz yine en etkili konulardan biriydi. IMF, krizin maliyetinin 10 trilyon doları aştığını, yoksul ülkelere, 2009-2014 yılları arasında 17 milyar dolara kadar kredi vereceğini bildirdi. İMF Temmuz başında İcra Direktörleri Kurulu tarafından, üye 186 ülkenin döviz rezervlerini artırarak, küresel ekonomiye likidite sağlamak amacıyla 250 milyar dolar eş değerli Özel Çekme Hakkı (SDR) tahsis edilmesini kararlaştırıldı. İnternet dünyasının devleri arasında yer alan Microsoft ve Yahoo, internette arama ortaklığı oluşturulması konusunda anlaştı. Türkiye'de 30 tarım havzası belirlendi. Hangi ürünün nerede ne kadar üretilebileceği, çiftçinin hangi üründen daha fazla verim ve gelir sağlayacağı belli oldu. Ayrıca Nabucco Doğalgaz Boru Hattı Projesinde 'dönüm noktası' kabul edilen Hükümetlerarası Anlaşma, taraf ülkelerin başbakanlarınca Ankara'da imzalandı.


YUNANİSTAN DA ZORA GİRDİ

Kredi notu düşen Yunanistan iflasın eşiğine geldi. Ülkenin borçlarını ödeyemeyeceği tartışılırken, Maliye Bakanı George Papaconstantinou'nun 2 Aralık'ta borçların ertelenmesi konusunda zorluk çekilmeyeceğini söylemesi piyasaları rahatlattı.Yunanistan'ın kamu borçlarının gelecek yıl gayri safi yurtiçi hasılanın yüzde 125'ine çıkacağı tahmin edilirken, yılın son ayında borsa yüzde 13.47 gerileme gösterdi.

ATİNA SARSILDI

440 milyar dolarlık kamu borcu altında ezilen Yunanistan, kamu borcunu 2012 yılına kadar, bütçe açığını da 2013'e kadar indirmek için önlemler paketi açıklamıştı.

Bütçe açığını kısmakta kararlı olan Yunanistan Başbakanı Papandreu, Planlarının işlemesi ve sonuç vermesi için bir zaman köprüsüne ihtiyaçları olduğunu belirterek, ". Para sorunumuz yok. Nispeten daha maliyetli olsa da piyasadan fon sağlayabilecek durumdayız. Bu konuda endişeli değilim. Kredi derecelendirme kuruluşları bize nefes alacak bir ara tanırlarsa, ülkemizde gerekli değişimi yapma konusundaki kararlılığımızı ve bu değişimi gerçekleştirebileceğimizi gösterebiliriz" dedi. Papandreu, piyasaya "Avrupa Yunanistan'ın arkasında" mesajı vermişti. nanistan'ın bütçe açığı, Avrupa Birliği'nin kriteri olan Gayri Safi Yurtiçi Hasıla'ya oranı itibarıyla, olması gerekenin dört katından fazla düzeyde bulunuyor.


DUBAİ WORLD'ÜN BORCU KORKUTTU

Dubai'nin kalkınmasında önemli bir güç olan Dubai Hükümeti'ne ait Dubai World'ün 27 Kasım'da borcunun ertelenmesine dair sunduğu talep, finansal kriz korkularını tetikledi. 59 milyar dolar borcu bulunan yatırım şirketinin borcunun yaklaşık 40 milyar dolarının Avrupa bankalarına ait olması nedeniyle, bu talebinden sonra borsalarda büyük kayıplar yaşanırken, petrol fiyatı yüzde 4.5 değer kaybetti. 28 Kasım'da Birleşik Arap Emirlikleri'nin bir diğer emiri Abu Dubai'nin borçların ödenmesine yardım edeceğini açıklaması piyasaları rahatlatmasına rağmen, 30 Kasım'da Dubai Maliye Bakanı Abdulrahman el-Salih hükümetin Dubai World'ün borçlarından sorumlu olmadığını, bağımsız yapısı olduğunu açıkladı.Krizin etkisi tüm uluslararası piyasalarda korkuya neden oldu.


Otomotivde liderlik Çin'e geçti

ABD Başkan Barack Obama'nın ekonomik krizle mücadelede büyük önem verdiği 787 milyar dolarlık dev teşvik planı kabul edilirken, ABD, neredeyse kurulduğundan bu yana lider olduğu otomotiv sanayinde liderliği Çine kaptırdı. Çin, otomobil satışlarında ilk kez ABD'yi geçti. Şubat ayında dünyada yaşanan diğer bir olay ise; Roma'daki G-7 toplantısı sırasında, Japonya ile Uluslararası Para Fonu (IMF) arasında 100 milyar dolarlık kredi anlaşması imzası oldu. Dünyanın ikinci büyük ekonomisi olan Japonya, geçen yıl son çeyreğinde bir önceki çeyreğe göre yüzde 3,3 ile 1974 yılından bu yana en büyük küçülmeyi yaşadı. Türkiye'de en önemli olay Doğan Yayın Holding'e (DYH) Maliye Bakanlığı tarafından toplamda yaklaşık 826,3 milyon TL'lik vergi/ceza ihbarnamesi tebliğ edilmesi oldu.


Tedbir paketleri devreye girdi

Başbakan Erdoğan, 2009 yılı Mart ayında, çeşitli vergi indirimleri, kaynak aktarımlarını içeren 4. tedbir paketini açıkladı. Pakete göre Eximbank'ın sermayesi 500 milyon lira artırılacak. Kaynak Kullanımı Destekleme Fonu yüzde 5 düşürülecek. İhracatçının rekabet gücünün yükseltilmesi amacıyla Destekleme Fiyat İstikrar Fonu'na ayrılan para artırılacak. Yeni konutların satışından alınan yüzde 18'lik KDV, üç ay süreyle yüzde 8'e indirilecek. Beyaz eşya ve elektronik eşyada uygulanan ÖTV'nin oranı 3 ay süreyle indirilecek. Dünyada ekonomik krizin etkileri sürerken, Dünya Bankası, küresel büyümenin bu yıl, 2. Dünya Savaşı'ndan bu yana ilk kez yüzde 1,7 daralacağı tahmininde bulundu. Aynı ay, İngiltere'nin önde gelen bankası Llyods, devletin kontrolüne geçti


G-20'den 1,1 trilyon $'lık kaynak kararı

Dünya ekonomisinde Nisan ayına G-20 damgasını vurdu. G-20Ülkeleri, Londra'daki zirvede, Uluslararası Para Fonu (IMF) ve diğer kalkınma kuruluşlarına 1,1 trilyon dolar kaynak aktarılması konusunda anlaştı. Katılım öncesi ekonomik program açıklanırken, varlık barışı uygulamasında 14,8 milyar liralık beyan oldu. Merkez Bankasınca tespit edilen reeskont ve avans işlemlerinde uygulanacak faiz oranları ise 6-7 puan indirildi. Aynı ay Çalık Holding, Sabah-ATV'nin satın alınma sürecinde kullanılan 750 milyon dolarlık kredinin karşılığında, 1 milyar 250 milyon dolarlık işletmenin tamamı ve buna ilave olarak Yönetim Kurulu Başkanı Ahmet Çalık'ın şahsi kefaletinin bankalara teminat olarak verildiğini açıkladı.


Bakanlar nöbet değişikliği yaptı

Devlet Bakanı ve Başbakan Yardımcılığına atanan Ali Babacan, görevi Nazım Ekren'den devraldı. Kemal Unakıtan, Maliye Bakanlığı görevini Mehmet Şimşek'e devretti. Devlet bakanlığına atanan Sanayi ve Ticaret Bakanı Zafer Çağlayan, Sanayi Bakanlığı görevini Nihat Ergün'e devretti. Tarım ve Köyişleri Bakanı Mehmet Mehdi Eker'in görev alanı değişmedi Mayıs ayında, açıklanan mali paketlerin 2009 yılında gayri safi yurtiçi hasılaya (GSYH) oranı, Rusya'da yüzde 4,1, Güney Kore'de yüzde 3,9, Çin'de yüzde 3,1, Japonya'da yüzde 2,4, ABD'de ise yüzde 2 oldu. Türkiye'nin açıkladığı mali paketlerin GSYH'ye oranı ise 2009 için yüzde 0,8, 2010 için de yüzde 0,3 olarak belirlendi.


4 milyar liralık yeni paket açıklandı

Haziran ayında, Hükümet, yeni yatırımları teşvik etmek, istihdamı artırmak ve küçük ve orta boy işletmelere (KOBİ) kredi desteği için 4 milyar liralık yeni paket açıkladı. Başbakan Recep Tayyip Erdoğan, yeni teşvik sisteminde 81 ilin 4 bölgeye ayrılacağını, 12 sektördeki yatırımların destekleneceğini, 500 bin kişiye istihdam sağlanacağını bildirdi. Mart ayında Bazı sektörlerde krizin etkilerini azaltmak için üç aylığına uygulamaya konulan ÖTV ve KDV indirimleri 30 Eylül'e kadar uzatıldı. ABD ekonomisinde ise krizin etkileri devam etti.


Türkiye ve Rusya gazda mutabık

Ağustos'ta Başbakan Erdoğan ile Rusya Federasyonu Başbakanı Vladimir Putin, iki ülke arasında 'gaz alanında işbirliği' ve 'petrol alanında işbirliği' protokolleri imzaladılar. Yine aynı ay faiz ilk kez tek haneye indi; İMKB Tahvil ve Bono Piyasası Kesin Alım Satım Pazarında işlem gören gösterge kağıdı 11 Mayıs 2011 vadeli tahvilin, valörlü işlemlerinde bileşik faiz yüzde 9,92 ile tarihte ilk kez tek haneye indi,Türkiye'de, İsviçre'deki Avrupa Nükleer Araştırmalar Merkezi'nde (CERN) yürütülen bilimsel araştırmaların benzerlerinin gerçekleştirileceği Proton Hızlandırıcı Tesisi'nin inşaatını Toplu Konut İdaresinin (TOKİ) yapacağı açıklandı Ekonomik kriz etkilerinin en fazla hissedildiği ülkelerden biri olan Japonya'da işsizlik oranı temmuzda yüzde 5,7'ye çıktı. Bu rakamın İkinci Dünya Savaşından bu yana kaydedilen en kötü seviye olduğu belirtildi.


Ekonomimiz yüzde 6 oranında küçüldü

Sonbaharın ilk ayında yaşanan en öenmli ekonomik olaylardan biri Doğan Holding A.Ş Maliye Bakanlığınca yapılan vergi incelemesinin ardından 3 milyar 755 milyon liralık ceza kesilmesi oldu. Yaşanan diğer gelişmeler ise; orta vadeli program oldu. Başbakan Yardımcısı Ali Babacan'ın açıkladığı programa göre, 2009 yılında yüzde 6 küçülmenin ardından 2010 yılının ilk çeyreğinden itibaren büyümeye geçileceği bildirildi. IMF-Dünya Bankası sonbahar dönemi toplantıları İstanbul'da başladı.


Küresel krize karşı 'İstanbul Kararları'

Ekim ayında, Uluslararası Para Fonu (IMF)-Dünya Bankası toplantıları İstanbul'da yapıldı. İstanbul'un finans merkezi olmasına ilişkin yayımlanan 'Strateji Belgesi ve Eylem Planı'na göre, 5 yılda 71 düzenleme yapılması öngörüldü. Hazine'nin Kredi Garanti Fonu'na 1 milyar lira kaynak aktarmasını öngören protokol imzalanırken, bankaların zorunlu karşılık oranları Türk parası yükümlülüklerde yüzde 6'dan, yüzde 5'e, yabancı para yükümlülüklerinde de yüzde 11'den, yüzde 9'a çekildi. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Genetiği Değiştirilmiş Organizmalı (GDO) ürünlerle ilgili yönetmelik yayımladı. Hükümet ise 2010 yılı bütçesini, TBMM'ye 286,9 milyar lira olarak sundu. Nobel Ekonomi Ödülü'nü ilk kez bir kadınkazandı. Elinor Ostrom ve Oliver Williamson Nobel Ekonomi Ödülü'nü kazanan ilk kadın oldu.


İSEDAK Ekonomi zirvesinin ev sahibiydik

Kasım ayında, yaşanan ekonomik geki,şlemerin en önemlilerinden biri GDO tartışmaları oldu. Kamuoyunda tepki yaratan GDO Yönetmeliği yayımlandıktan 25 gün sonra değiştirildi. Ayrıca İslam Konferansı Örgütü Ekonomik ve Ticari İşbirliği Daimi Komitesi (İSEDAK) ekonomi zirvesi, İstanbul'da Cumhurbaşkanı Abdullah Gül'ün ev sahipliğinde gerçekleştirildi. Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt A.Ş. (TETAŞ), Mersin Akkuyu'da nükleer santral kurulması için 24 Eylül 2008 tarihinde yaptığı yarışmayı iptal etti. Danıştay'ın yürütmesini durduğu ihalenin iptaliyle, Türkiye son 15 yılda 4. kez nükleer ihalesini iptal etmiş oldu.


Sanayi üretimi krizde ilk kez arttı

2009'un son ayında ekonomik veriler çok büyük gelişmeler yaşadı. Türkiye'de sanayi üretimi kriz döneminde ilk kez arttı. 2008 Ağustos ayından bu yana gerileyen sanayi üretimi, Ekim 2009'da, bir önceki yılın aynı ayına kıyasla yüzde 6,5, bir önceki aya göre de yüzde 13,7 yükseldi. Aralık ayında uluslararası kredi derecelendirme kuruluşu Fitch, Türkiye'nin kredi notunu iki kademe yükselterek, BB(+)'ya çıkardı. Ve İMF ile 2 yıllık bir anlaşma imzalanacağının söylenmesi üzerine borsa hareketlendi be iki yılın rekorunu kırdı.


Doğan koltuğu devretti

Doğan Yayın Holding'e (DHY) Maliye Bakanlığı tarafından toplamda 826.3 milyon TL'lik vergi/ceza ihbarnamesi tebliğ edildi. Daha önce de maliyenin 35 milyon TL ceza tebliğ ettiği holdinge 826.3 milyon TL'lik yeni bir ihbarneme gönderildi. Açıklamanın ardından grubun borsadaki hisseleri büyük oranda değer kaybederken, piyasa değeri 462.5 milyon TL gerileyen şirket asıl büyük şoku 8 Eylül'de yaşadı. Bu tarihte inceleme raporlarının sonucunda holdinge 3 milyar 755 milyon TL ceza kesildiği bildirildi. Aydın Doğan, yılın son günlerinde bir süpriz yaptı ve koltuğu kızı Arzuhan Doğan Yalçındağ'a devretti.


GDO uygulaması 2010'da

Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, 26 Ekim tarihinde Genetiği Değiştirilmiş Organizmalı(GDO) ürünlerle ilgili yönetmelik yayımladı. Sonrasında, GDO'lu ürünlerin ithalatına denetim zorunluluğu getirilirken, 20 Kasım'da yapılan değişiklikle 26 Ekim'den önce kontrol belgesi alan ithalatçılara bazı kolaylıklar sağlandı. Yeni yönetmelikle, kontrol belgesi almış ürünlerin ithalatında bu ürünlerin AB kriterlerine uygun olması şartıyla izin, başvuru ve ithalat konusundaki hükümlerin uygulama tarihi 1 Mart 2010'a kadar uzatıldı./yeni şafak