Yaptığı gaz anlaşmaları başta olmak üzere, birçok faaliyeti 'ticari sır' gerekçesiyle kamuoyu ile paylaşılamayan, ciddi parasal tutarların döndüğü ve ciddi soruşturmalarda adı öne çıkan BOTAŞ, şimdi de yüzde 70 zam ile gündeme geldi. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Taner Yıldız, doğalgazda 'al ya da öde' yükümlülüğü ile doğalgaza yüzde 70 oranında zam gelmesine ilişkin tartışmaları Yeni Şafak'a değerlendirdi.

DOLAR ARTARSA...

“Öncelikle ortaya atılan zamma ilişkin herhangi bir planlama yok” diyerek, piyasaları ikna etmeye çalışan Bakan Yıldız, “Yüzde 70 oranında yapılması planlanan bir zam yok. Dolar artarsa, petrol fiyatları şöyle olursa gibi hesaplamalar yapılmış.

BU RAKAM NERDEN ÇIKTI?

Ortaya yüzde 70 doğalgaza zam yapılması gerekir şeklinde bir rakam çıkmış. Acaba şu hesap olsa doğalgaza yüzde 70 zam gelir mi? diye haberler yapıldı. Bunun izahatını yapmaya çalışıyoruz. Ama öyle bir zam falan yok” dedi.

DETAYLI AÇIKLAMA YAPILIR

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Taner Yıldız, bu savunmayı önceki gün Kayseri'de katıldığı toplantı da dile getirdi. Bakan Yıldız, 'al ya da öde' gereği bugün BOTAŞ'ın ne kadar 'ön avans' ödediği ve ödeme yükümlülüğü altında olduğu, BOTAŞ'ın toplam alacaklarının tutarı ile BOTAŞ'ın Maliye Bakanlığı'na toplam vergi borcuna ilişkin soruları da 'detaylı açıklama yapılacak' yanıtı ile geçiştirdi.

3.5 milyar $ nereden çıktı?

Türkiye, bin metreküp doğalgazı ortalama 300 dolara alıyor. 2008'de 37.7 milyar metreküp gaz tüketen Türkiye'nin, 2009'da 40 milyar metreküp gaz tüketmesi bekleniyordu. Ancak, gaza 2008'de yapılan yüzde 74'lük zam ve küresel krizle birlikte gaz tüketim beklentisi, 35 milyar metreküpe çekildi. 2009 Eylül sonu itibariyle gaz tüketiminin 24.6 milyar metreküpte kalması ise, beklentinin daha da aşağıya çekilmesine neden oldu. DPT, 2009 yılı için yaklaşık 30.8 milyar metreküp gaz kullanılacağı tahmini yapıyor. Yaklaşık 10 milyar metreküplük fark üzerinden yapılan hesaba göre 'al ya da öde' tutarı yaklaşık 3 milyar dolar çıkıyor. Ancak Bakan Yıldız bu hesabın da doğru yapılmadığını belirtirken, 'al ya da öde' gereği BOTAŞ'ın toplam yükümlülük tutarını açıklamaktan kaçındı.

5 yıllık ödemenin bedeli öyle hemen faturaya yansımaz

Türkiye'nin doğalgaz ithalatçısı bir ülke olduğuna dikkat çeken Yıldız Rusya, İran, Nijerya ve Cezayir'den ithal edilen gazda 'al ya da öde' anlaşmasının bulunduğunu hatırlattı. Söz konusu anlaşma gereği gaz alım taahhüdü verildiğini ifade eden Yıldız, “Bizim dört ülke ile 'al ya da öde' anlaşmamız var. Bu anlaşma gereği, taahhüt ettiğimiz doğalgazı alamadığımız zaman, bunun tutarını ödemek zorunda kalıyoruz. Rusya, İran, Nijerya ve Cezayir'e bu anlaşmadan dolayı ödeme yapıyoruz. Azerbaycan ile böyle bir anlaşmamız yok. Ancak, alamadığımız gazın 5 yıllık bir mühleti bulunuyor. 5 yıl içerisinde taahhüt ettiğimiz gazı aldığımızda mahsuplaşarak düşüyoruz. Ödediğimiz miktar, zarar edilen bir tutar değil, sadece gazın parası vadesinden önce ödenmiş oluyor. İşletmeler arasında tahakkuk-tahsilat oranlarında 'takdim tehir' vardır. Burada da o uygulanıyor” diye konuştu. Güncelleyerek de örnekleme yapan Bakan Yıldız, “Yani bir koltuk takımı sipariş ediyorsunuz. Ama evde koyacak yeriniz yok, hemen alamıyorsunuz. Mağazada kalıyor. Ancak, siz parasını ödüyorsunuz. Daha sonra koltuğu gidip alabiliyorsunuz” değerlendirmesi yaptı.

Takdim-tehirin anlamı nedir?

Yükümlülüğün Hazine'ye görev zararı olarak yansıtılamayacağını da vurgulayan Bakan Yıldız, 'al ya da öde' gereği ortaya çıkan tutarı BOTAŞ kaynaklarından ödendiğini kaydetti. Takdim-tehir: Kelime anlamı olarak önce olanın ertelenmesi, yani önceki ile sonraki şey arasında yer değişimi. İki kelime de Arapça. Takdim öne alma, tehir erteleme anlamında. TDK'ya göre ise isimleşmiş bu eski tabir “cüm- ledeki öğelerin çeşitli amaçlarla yerlerini değiştirerek düzeltme” olarak kullanılıyor.

Türkiye'nin alamadığı ve kullanamadığı gazdan dolayı 3.5 milyar dolarlık bir yükümlülük altına girdiğine ilişkin haberleri de yalanlayan Bakan Yıldız, “Bu nasıl hesaplanıyor, anlamıyorum. 3.5 milyar dolar diye bir rakam yok.Böyle bir ödeme yükümlülüğü yok” yanıtını verdi.

Sürekli 'ticari sır' gerekçesine sığınılıyor

Kamuoyunda zam tartışmalarına karşın, hiçbir açıklama yapmayan BOTAŞ'ın yaptığı gaz anlaşmaları başta olmak üzere birçok faaliyeti, 'ticari sır' gerekçesiyle kamuoyu ile paylaşılmıyor. Bu gerekçenin kurumun şeffaflığına gölge düşürdüğü iddialarını Enerji Bakanlığı yetkilileri de doğrularken, ciddi parasal miktarların döndüğü kurumun adı ise ciddi soruşturmalarda öne çıkıyor. Bu kapsamda bugüne kadar BOTAŞ yetkililerinin de içerisinde yer aldığı birçok yolsuzluk iddiasıyla ilgili davalar açılırken, son yıllarda hatırda kalan davalar arasında; 2006'da BOTAŞ Başmüfettişi Metin Özbalcı'nın makamında intiharı geliyor. Olaya ilişkin şüphe halen aydınlatılamazken, Özbalcı, intiharından bir süre önce BOTAŞ'ta kritik bir makam olan Teftiş Kurulu Başkan Yardımcılığı görevinden alınmıştı. 2007 yılında BOTAŞ'ta yarım kalan ihalelerle ilgili olarak başlatılan soruşturma sonucunda Cumhuriyet Başsavcılığı'na suç duyurusunda bulunulması da bir başka dava olarak akla geliyor. Polis, işadamı ve bürokratlardan oluşan 30 kişiyi gözaltına almıştı. Yine 2008 yılında BOTAŞ'taki ihale yolsuzlukları nedeniyle yapılan Mavi Hat operasyonu çerçevesinde davalar açılmıştı. Enerji Bakanlığı Özel Kalem Müdürlüğü, eski BOTAŞ Genel Müdür Vekili Rıza Çiftçi ve geçen ay görevden alınan Saltuk Düzyol hakkında iddialar gündeme gelmişti.

Önceki zammı aslında Bakan Şimşek istedi

Geçen yıl yüzde 74 oranına kadar çıkan zammın Bakan Şimşek'in emriyle yapıldığı ortaya çıktı

Öte yandan, geçen yıl toplam yüzde 74 oranındaki zammın arkasında ise Hazine'nin, enerji KİT'lerinin zarar etmemesi kararının yattığı ortaya çıktı. Yüksek Planlama Kurulu'nun (YPK) 14 Şubat 2008 tarihli kararında enerji KİT'lerinde 1 Temmuz'dan itibaren Maliyet Bazlı Fiyatlandırma Mekanizmasına geçileceği belirtilmişti.

BAKANLIĞA RAĞMEN

Enerji Bakanlığı'nın YPK'ya yazdığı yazıda, doğalgaza zam yapılmamasının tüketim açısından önemli olduğu vurgulanmıştı. Ancak Enerji Bakanlığı'nın yazısına rağmen, dönemin Hazine Bakanı Mehmet Şimşek'in isteğiyle YPK'da doğalgaza zam kararlaştırılmıştı. Ancak, geçen yıl yüzde 74'lere ulaşan gaz zammında da dönemin Enerji Bakanı Hilmi Güler, Kasım 2008'de TBMM'de “Hakikaten rakam bizim için de yüksek. Zam BOTAŞ'ın alacaklarını tahsil edememesinden değil, döviz kuru ve petrol fiyatlarından kaynaklanıyor” şeklinde savunma yaptığı hatırlatılıyor. Zammın ardından tüketilen gaz miktarında yüzde 25'ler oranında düşme meydana gelmişti./yeni şafak