İş hukukumuzda çalışanların herhangi bir ücret almadan izin kullanmalarına yönelik sınırlı sayıda düzenleme bulunuyor. Mevcut düzenlemelerde yıllık izin kullanan işçilere belirli hâllerde ücretsiz yol izni verilmesi ile doğum yapan kadınlara doğumdan sonrası için ücretsiz izin kullandırılmasına ilişkin hükümler yer alıyor. Belirtilen hallerde şartların bulunması durumunda işçinin talebine bağlı olarak işverenlerin ücretsiz izin verme mecburiyeti bulunuyor. Türkiye gazetesinden İsa Karakaş çalışanların izin hakkı ile ilgili bir yazı kaleme aldı. İşte o yazı... Ücretsiz yol izni İşçinin izin süresi, iznini hak ettiği tarihteki kıdemine göre değişmektedir. Buna göre işçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi, hizmet süresi;1 yıldan 5 yıla kadar (5 yıl dâhil) olanlara 14 günden,5 yıldan fazla 15 yıldan az olanlara 20 günden,15 yıl (dâhil) ve daha fazla olanlara 26 günden az olmaması gerekmektedir.Belirtilen yıllık ücretli izinleri, iş yerinin kurulu bulunduğu ilden başka bir ilde geçirecek olan işçilere talepte bulunmaları ve bu hususu belgelemeleri şartı ile gidiş ve dönüşlerinde yolda geçecek süreleri karşılamak üzere 4 güne kadar ücretsiz yol izni verilmesi mecburidir.6 ay ücretsiz izin İş kanunumuza göre kadın işçinin doğumdan önce 8 ve doğumdan sonra 8 hafta olmak üzere toplam 16 haftalık süre için çalıştırılmaması lazımdır. Çoğul gebelik hâlinde doğumdan önce çalıştırılmayacak 8 haftalık süreye 2 hafta süre ilave edilecektir. Ancak, sağlık durumunun uygun olduğunun doktor raporuyla belgelendirilmesi hâlinde kadın işçi isterse doğumdan önceki 3 haftaya kadar iş yerinde çalışabilir. Bu durumda, kadın işçinin çalıştığı süreler doğum sonrası sürelere eklenmektedir.Kadın işçinin erken doğum yapması hâlinde ise doğumdan önce kullanamadığı çalıştırılmayacak süreler, doğum sonrası sürelere eklenmek suretiyle kullandırılması gerekmektedir. Doğumda veya doğum sonrasında annenin ölümü hâlinde, doğum sonrası kullanılamayan süreler babaya kullandırılabilmektedir.3 yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinen eşlerden birine veya evlat edinen işçiye, çocuğun aileye fiilen teslim edildiği tarihten itibaren 8 hafta analık izni kullandırılmaktadır. Analık izninde belirtilen süreler, işçinin sağlık durumuna ve işin özelliğine göre doğumdan önce ve sonra gerekirse artırılabilmektedir. Bu süreler doktor raporu ile belirtilmektedir.Kadın işçinin talep etmesi durumunda, 16 haftalık sürenin tamamlanmasından veya çoğul gebelik hâlinde 18 haftalık süreden sonra 6 aya kadar ücretsiz izin verilmesi zorunludur. Söz konusu ücretsiz izin, 3 yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinme hâlinde eşlerden birine veya evlat edinene verilecektir. Ücretsiz izin süreleri yıllık ücretli izin hakkının hesabında dikkate alınmamaktadır.Kullandırmayana ceza var Ücretsiz izin talebe bağlı bulunmaktadır. İşçinin belirtilen ücretsiz izinleri kullanmak istemesi hâlinde işverenin takdir yetkisi bulunmamaktadır. Yasa gereği verilmesi mecburidir. Aksi takdirde idari para cezası uygulanmaktadır.Doğum öncesi-sonrası sürelerde kadın işçiyi çalıştıran veya ücretsiz izin vermeyen işverenlere 2022 yılı itibarıyla 4.173 TL idari para cezası kesilmektedir. Bu ceza sabit olmayıp her sene yeniden değerlendirme oranında artırılmaktadır.Tarafların anlaşmasıyla ücretsiz izin kullanılması İş hukuku mevzuatımızda yukarıda açıkladığımız ücretsiz analık izni dışında ücretsiz izin kullanmasına yönelik başka hükümlere yer verilmemiştir. Ancak iş sözleşmesi, toplu iş sözleşmesi veya işçi ile işverenin anlaşarak ücretsiz izin kullanılması mümkündür. İşverenin kabulü olmadan işçinin kafasına göre ücretsiz izin kullanması mümkün olmadığı gibi işveren de işçinin onayını almadan ücretsiz izin kullandıramaz.İşçinin onayı alınmadan işveren tarafından tek taraflı ücretsiz kullandırılması esaslı değişiklik sayılmaktadır. Bu durumda işçi haklı sebeple iş sözleşmesini feshederek kıdem tazminatına hak kazanabilmektedir. Ücretsiz izinde işçinin mahrum kalacağı imkânlar Diğer yandan ücretsiz izin kullanılan sürede işverenden ücret talep etmek mümkün olmadığı gibi işsizlik ödeneği de alınması mümkün değildir. Keza ücretsiz izin fesih anlamına gelmemektedir. Bu sürelerde hizmet akdi askıda bulunmaktadır.Gebeliğe bağlı olarak 16 haftalık sürenin tamamlanmasından veya çoğul gebelik hâlinde 18 haftalık süreden sonra kadın işçinin 6 aya kadar kullanacağı ücretsiz izin süreleri yıllık izin ve kıdem tazminatına ilişkin sürelerin hesabında dikkate alınmayacaktır.