Dünyanın gördüğü en ağır ekonomik krizlerinden birinin içindeyiz, milyarlarca kişinin hayatını etkileyen, olmaz deneni oldurtan bu kriz herkesi ekonomist yaptı... Artık herkesin dilinde, rakamlar, göstergeler...

Akşam'ın haberine göre kamu borcunun GSYİH'e oranı, bütçe açığı, cari açık, işsizlik rakamları, sanayi üretimi, büyüme oranları sadece ekonomistler değil, geniş halk kesimleri tarafından da izleniyor. Bu göstergelere bakarak ülkelerin geleceği hakkında yorum yapılıyor, bankalar bakarak kredi veriyor, rating kuruşları notlarını belirliyor, Ancak hayatın dinamiği içinde o kadar farklı göstergeler, indeksler var ki birçok ekonomik durumun habercisi niteliği taşıyor.

 Dünyanın farklı ülkelerindeki ekonomistler, akademisyenler, gazetecilerin gözlemlerine dayanan bu endeksler hayatın ritmi içinde gerçekliği yansıtıyor. Bu endekslerin bazıları Japonya, bazısı ABD, önemli bir bölümü de Avrupa çıkışlı. Aralarında etek boyu, erkek iç çamaşırı, bisiklet kazası, gökdelen yapımı, bira endeksi gibi çok farklı eğilimleri yansıtanlar var. Çoğu rakamlar, yaşanmışlıklar ve deneyimlerle desteklenen bu endeksler belki de uzmanlar tarafından hazırlanan -tarafsız olmadığı kuşkusu da taşıyan- göstergelerden daha gerçek olabilir. İşte en çarpıcı ve gerçekçi ekonomik göstergelerden bazıları...

ETEK BOYU ENDEKSİ
1920'de ekonomist George Taylor'ın ortaya attığı bu endeks, kadınların etek ve elbise boylarına göre piyasaların durumunu analiz ediyor. Örneğin kriz dönemlerinde kadınların etek boyları uzuyor... Daha maksi elbise ve etekler tercih ediliyor. Önceki haftalarda New York Fashion Week'e ilişkin yorumlarda 'miniler geri dönüyor' tespiti yapılmıştı. Yani endeks ekonomi için iyimser...

YÜKSEK TOPUK ENDEKSİ
KADINLARIN belirleyici olduğu bir başka endeks. IBM'den Dr. Trevor Davis 'Bir araştırma yaptık. Kriz dönemlerinde kadınlar daha yüksek topuklu ayakkabıları tercih ediyor' diyor. ABD'de 2008'deki krizde ayakkabı topukları birdenbire fırladı. 2010'da ise krizdeki soğumayla birlikte daha 'makul' ölçülere geriledi.

RUJ ENDEKSİ
KRİZ kadınların iyi görünme isteğini azaltmıyor ama alışkanlıklarını değiştiriyor. Ekonomi iyi giderken çok daha pahalı ürünleri tercih eden kadınlar, kriz dönemlerinde rujlara saldırıyor. Ruj endeksine göre kriz yıllarında ruj satışları patlıyor, en çok da kırmızı renk tercih ediliyor. Yine krizde dolgun dudak makyajı moda oluyor. Bu yıl ise pembe renge bir dönüş var. Dolgun makyajın yerini ise daha doğal almış... Yani ekonomiler için bir iyi haber daha...

ERKEK İÇ GİYİM ENDEKSİ
BİR ülkede erkekler iç giyime az para harcamaya başladıysa ciddi bir kriz var demektir. Örneğin ABD'de çok uzun yıllar sonra erkek iç giyim harcaması krizin patlak verdiği 2008'de yüzde 3'e yakın düşmüş... ABD'li uzmanlar, bu endeksin doğruluğunu kanıtlamak için krizin başlarında Fed başkanı olan Alan Greespan'in alışveriş yaptığı mağazanın yolunu tutmuşlar. Mağaza çalışanları 'Başkan eskiden her 3 ayda bir gelip çeşitli renklerde boxer alırdı ama artık daha çok işi var ki o kadar sık uğramıyor' demiş.

KRAVAT GENİŞLİĞİ ENDEKSİ
ERKEKLER, ekonomik sıkıntının olduğu, işsizlik oranlarının arttığı dönemlerde çalıştıklarını hatta çok çalıştıklarını göstermek için daha geniş ve biraz da gevşek bağlanmış kravatları tercih ediyormuş. Ekonomik durum iyiye gittikçe kravatlar da inceliyor ve daha parlak renkler tercih ediliyor. Gözlem için iş çıkışı gidilen publar, restoranlar iyi mekanlar olabilir... Bu yıl da ince kravatların moda olduğu düşünülürse, kravat endeksi 2012 için ortaya iyimser bir tablo çiziyor...

LETONYALI HAYAT KADINI ENDEKSİ
Kriz döneminde fuhuşun arttığını ifade etmek için İngiliz gazeteciler tarafından geliştirilen bir endeks. Batıda tercih edilen Letonyalı kadınların fiyatı kriz öncesi dönemde oldukça yüksekken krizle birlikte 60 dolara kadar düşmüş. İngiliz gazeteciler, 'Bu endeks Baltık endeksinden bile etkili, Merkez Bankası yöneticileri bu alanı göz ardı etmemeli' önerisinde bulunuyor.

KADIN İÇ ÇAMAŞIRI ENDEKSİ
ERKEK içgiyim endeksinin aksine kriz dönemlerinde kadınların iç çamaşırı ve çorap harcaması artıyor. Geçen yıl tüm dünyada kadın iç çamaşırı satışlarında yüzde 100'ü aşan oranda bir artış gerçekleşti... Bu yıl için erkek iç çamaşırı satışlarına yönelik henüz bir yorum-beklenti yok... Fakat sektöre ilişkin yapılan analizlerde kadın iç çamaşırı satışlarındaki artışın hız keseceği yorumları yapılıyor...

BİSİKLET KAZALARI ENDEKSİ
BU DA İngiltere'den bir endeks. Yapılan istatistiklere göre İngilizler tasarruf tedbirleri nedeniyle kemerleri sıkmak zorunda kaldıklarında ilk iş olarak ulaşım masraflarını azaltıyor ve bisiklete yöneliyorlar. Bisiklet kuullanımı yoğun olunca düşme-yaralanma vakaları da istatistiklere yansıyor... Araştırmalar, 2011 yılında bisiklet kazası oranının yüzde 12 arttığını gösteriyor. 1929 yılında da yüzde 58'lik bir artış yaşanmış.

ASPİRİN ENDEKSİ
EĞER işler iyi gitmiyorsa bağışıklık sistemi etkileniyor ve daha sık grip vakası görülüyor. İşsiz kalma korkusu, azalan gelirin yarattığı stress de daha sık baş ağrıları yapıyor olsa gerek ki kriz dönemlerinde Aspirin ve grip ilaçları tüketimi artıyormuş. Rakamlar 2008 yılında ilaç satışlarının yüzde 8 arttığını gösteriyor.

GOOGLE TREND ENDEKSİ
BİR başka ekonomik gösterge, dünyanın arama motoru Google'la ilgili. Her gün yüz milyonlarca arama yapılan Google'ın trendler bölümü dünyanın gidişatı hakkında bilgi veriyor. Trendler arasında 'işsizlik, kriz, borç' gibi kelimeler ilk sıradaysa kriz sürecek demektir.

BEBEK PİŞİK ENDEKSİ
BEBEKLİ bir ailenin en önemli gider kalemlerinden biri bebek bezi. Rakamlar, kriz döneminde bebek bezi tüketiminin azaldığını, daha ucuz markalara ilginin arttığını gösteriyor. Örneğin 2010 yılında ABD'de çocuk bezi satışları yüzde 3 oranında düşmüş, pişik kremi satışı ise yüzde 8 artmış. Bu eğilim ailelerin daha az bez değiştirdiğini gösteriyor yorumu yapılıyor.

BİRA ENDEKSİ
ÇARPICI rakamlar var. Avrupa'da kriz öncesinde içki tüketiminin yüzde 73'ü bar ve restoranlarda gerçekleştiği biliniyor... 2008'den bu yana ise bu oran hızla düşmeye başladı. 2008-2010 arası Avrupa genelinde bira tüketimi yüzde 8 düştü. Sektördeki istihdam ise yüzde 12 azaldı. Ekonomistler, bu trendin hala sürdüğünü söylüyor. Yani Bira Endeksi'ne göre işlerin düzelmesi için daha vakit var...

TİMSAH NÜFUSU ENDEKSİ
LÜKS markalar tarafından üretilen timsah derisi ürünlere talep kriz dönemlerinde azalıyor. Zira timsah derisinden yapılan çanta, kemer, cüzdan gibi ürünlerin en ucuzu 10 bin dolardan başlıyor. Tüketim azalınca timsahlar da daha az ölüyor haliyle nüfusları artıyor. ABD'de bu sektör için timsah üreten birçok çiftlik zor durumda, yumurtalardan çıkan timsahlar alıcı olmayınca hayatın keyfini çıkarıyor.

KONSERVE ENDEKSİ
İNGİLTERE'DEN bir başka gösterge. İngiltere önemli çünkü, dışarıda yemek yeme alışkanlığının çok fazla olduğu ülke. Kriz İngilizleri eve kapatınca alışveriş trendleri de değişmiş. Zeytinyağı ya da organik ürün alımı gerilerken konserve satışlarında patlama yaşanmış. Örneğin 2009 yılında konserve kuru fasulye satışı yüzde 23 artmış.

BIG MAC ENDEKSİ
ABD kökenli bu endeks, birçok ekonomist tarafından izleniyor. The Economist dergisinin hazırladığı endeks, Big Mac fiyatının para birimi gibi değişken olduğunu gösteriyor. Kişi başına Big Mac tüketimi ile GSYH arasında sıkı bir korelasyon olduğunu belirten dergi çalışanları, 'Gelir düştükçe hamburger tüketimi artıyor, fiyat düşüyor' değerlendirmesini yapıyor.