Omuz Çıkığı Nedir?

Omuz çıkığı, omuz başının karşısındaki yuvayı terketmesi olarak tanımlanabilir. Öne, arkaya aşağıya ve çok yönlü olmak üzere 4 tiptir.

Öne doğru oluşan çıkıklar, en sık görülen tipidir.

Hastanın Omuzu Çıktığında Bunu Nasıl Algılar?

Öne çıkığı olan hastalar, kollarını gövdelerine birleşik tutarlar. Omuzlar arasındaki simetri bozulmuş ve omuz ekleminin üst tarafında bir boşluk oluşmuştur. Omuz hareketleri, aşırı derecede ağrılıdır. Arkaya meydana gelen çıkıklarda, genellikle görünümde bozulma olmaz ve hastaların şikayetleri çok azdır. Bu nedenle bazı arkaya çıkıklarda, acil servislerde tanı atlanabilir ve tedavileri gecikebilir. Arkaya çıkıklarda, kol içe dönük olup dışa dönmesi kısıtlı ve ağrılıdır. Çok yönlü çıkık yaşayan hastalar genellikle genç erişkinlerdir. Omuzun her yöne doğru hareketi ağrılıdır. Aşağıya doğru çıkıklar çok nadirdir. Hastanın kolu havaya kalkmış şekilde kilitlidir.

Omuz Çıkığı Oluşturan Mekanizmalar Nelerdir?

3 çeşit mekanizma ile çıkıklar oluşur:

Travma sonrası oluşan çıkıklar:

Yüksekten düşme, trafik kazası gibi travma etkenleri ile oluşur. Çıkık sırasında, kürek kemiğinde eklem yapısına katılan labrum adını verdiğimiz omuz başının çıkmasını engelleyen bariyer şeklindeki yapı zedelenir (Bankart lezyonu). Böylece omuzun tekrar çıkma olasılığı artar. Daha sonra hastalarda tekrarlayan omuz çıkığı oluşabilir. Bazen hastalar tekrarlayan omuz çıkığına öyle alışırlar ki çıkan omuzlarını kendileri yerleştirebilirler.

Travma olmadan oluşan çıkıklar:

İlk çıkık önemli bir travma olmadan, fırlatma ve kolun aşırı çevrilmesi gibi günlük hareketler sırasında oluşur. Hem arkaya hem de öne çıkan, tedavisinde önceliğin fizik tedavi olduğu çıkık tipidir. Bu hastalarda, omuz çok kolay çıkmakta ve yerine girmektedir. Fizik tedaviye cevap vermeyenlerde ise cerrahi tercih edilir.

İstemli çıkıklar:

Hastalar, omuzlarını istemli olarak öne ve arkaya çıkarıp yerine yerleştirirler. Bu hastaların öncelikle istemli çıkık yapmaktan vazgeçmeleri gerekir. Bunun için psikiyatri tedavisi dahi gerekebilir. İstemli çıkık yapmaktan tamamen vazgeçen hastalarda, travma olmadan oluşan çıkıktaki gibi fizik tedaviye devam edilir. Fizik tedaviye rağmen belirli hareketlerde çıkık oluşuyorsa cerrahi tedavi denenebilir fakat cerrahi tedavi başarısı oldukça düşüktür.

Tekrarlayan Omuz Çıkığı Neden Olur?

Omuz bir kez çıktıktan sonra, omuzun stabilizasyonunu sağlayan dokuların bir kısmının iyileşememesi, omuzun yeniden çıkmasına neden olur. En sık hasarlanan yapı labrumdur. Labrum omuz yuvasını derinleştiren kıkırdak bir destek olup çıkık sırasında yuva kemiğine yapışma yerinden ayrılır. Diğer değişiklikler, omuz kapsülünde (eklem kılıfı) gevşeme ve omuz başının çökme şeklinde kırılıp yapısının bozulmasıdır. Bu oluşan değişiklikler hafif zorlanmalarda bile omuzun kolayca çıkmasına sebep olur.

Tekrarlayan Omuz Çıkığı Hayatı Nasıl Etkiler?

En büyük problem, kişinin basit omuz hareketlerinde bile omuzuna güvenememesi ve çıkmasından korkmasıdır. Bu gündelik hayatı kısıtlar. Tekrarlayan omuz çıkıkları, eklemde bozulma ve kireçlenmelere neden olabilirken omuz çevresi kas ve tendonlarda yırtık gibi kalıcı hasarlar oluşturabilir.

Omuzu Bir Kez Çıkan Hastada Tekrarlayan Omuz Çıkığı Oluşur mu?

Her hastada oluşmaz. Ancak, özellikle 20 yaşından önce olan çıkıklarda labrumun zedelenme ihtimali arttığı için omuzun tekrar çıkma olasılığı artar. Otuz yaşın üstündeki çıkıklarda ise, genellikle eklem çevresi bağlarda yırtıklar oluşarak tekrarlayan çıkıklar görülebilir. Elli yaşın üzerinde ise çıkık sırasında rotator kılıfta yırtık ve omuz başında kırık oluşur. Tekrarlayan çıkığa neden olacak hasarlar daha az görülür. Yaşlı hastalarda, tekrar çıkık riski daha az olmakla birlikte, hareket kısıtlılığı olma ihtimali daha fazladır. Yani, ilk çıkık ne kadar genç yaşta oluşmuşsa o kadar tekrar etme ihtimali artar. Özellikle, ilk çıkık 20 yaş altında olmuşsa, % 80'in üzerinde yeniden çıkık olasılığı vardır. 40 yaş sonrası ilk omuz çıkığı geçiren hastalarda, tekrarlayan çıkık oranı % 20 lere kadar geriler.

İlk Omuz Çıkığı Olduğunda nasıl Tedavi Edilmelidir?

Genelde anestezi verilmeden çıkık omuz yerine yerleştirilir. Eğer hastanın omuz eklemi anestezi almadan yerine oturmuyorsa, veya hastada çıkıkla birlikte kırık varsa, genel anestezi altında hastanın kasları tamamen gevşetilerek, omuz eklemi yerine yerleştirilmelidir. Bu sayede, eklem çevresi dokuların hasarlanması engellenir. Hastanın omuz eklemi yerine oturtulduktan sonra, omuz eklemi bir bandaj tesbiti ile sabitlenmelidir. Sabitlemenin süresinin tekrar çıkık riski ile ilişkisi yoktur. Çıkık sonrası ağrı geçene kadar sabitleme devam etmelidir. Bazı hastalarda ilk çıkıklarda bu süre 3 haftaya kadar ulaşır. Hareket ve rotator kılıf kaslarının güçlendirme egzersizleri, erken dönemde başlanmalıdır. Spor veya diğer aktivitelere dönüş için omuz çevresi kaslar yeterli güce ulaşılana kadar beklenmelidir.

Omuz Çıkıklarında Cerrahi Kimlere ve Hangi Durumda Yapılmalıdır?

İlk çıkık yaşanan hastalarda omuz çevresindeki labrum, kas ve bağların sağlamlığı; omuz başı ve yuva kemiklerinin kırık olup olmadığı değerlendirilmelidir. Eğer bu yapılar tekrarlayan omuz çıkığına sebep olacak kadar hasarlanmışsa, cerrahi onarım yoluna gidilmelidir. Cerrahi tedaviyle çıkığın tekrarlama olasılığı ortadan kaldırılmaya çalışılır. Cerrahinin bir diğer avantajı da, omuz eklemlerinde kireçlenme olasılığını azaltmasıdır.

Omuz Çıkığı Ameliyatları Nasıl Yapılır?

Omuz ameliyatları hem artroskopik (kapalı), hem de açık yapılabilir. Son yıllarda, artroskopik ameliyatlar, hastaya sunduğu avantajlar açısından daha ön plana çıkmıştır. Ancak artroskopik ameliyatlar cerrahi teknik olarak biraz daha zordur ve özel bir eğitim gerektirir. Başarı oranı deneyimli ellerde yüksektir.

Artroskopik Omuz Çıkığı Ameliyatlarının Avantajları Nelerdir?

- Varolan ek hasarlar da tedavi edilebilir.

- Ameliyat sonrası hastanede kalım süresi daha azdır.

- Ameliyat sonrası rehabilitasyonu daha kolaydır.

- Ameliyat sonrası eklem hareketlerinde kısıtlanma riski daha azdır.

- Kozmetik olarak ciltte daha az iz bırakır, estetiktir.

- Cerrahi süresi kısadır. Enfeksiyon riski daha düşüktür.

Omuz Çıkığı Ameliyatlarında Cerrahi Olarak Neler Yapılıyor?

Bankart Lezyonunun Tamiri

Labrum adını verdiğimiz bariyer görevi gören omuz yuvasının ön kısmında bulunan kıkırdak destekteki yırtıklar, tekrarlayıcı omuz çıkıklarının en önemli nedenlerinden biridir. Yırtılarak yerinden ayrılan labrum eski yerine dikilir.

Eklem kapsülünün daraltılması

Bazı tekrarlayıcı omuz çıkıklarında veya labrum tamirine ek olarak yapılır. Amaç tekrarlayıcı çıkıklarla bollaşmış eklem kapsülü ve bağların daraltılmasıdır. Daraltma için bol kapsülün alt bölümünden başlanarak yukarı doğru dikişlerle bolluk sıkılaştırılır.

Hastaları Ameliyat Sonrası Neler Bekler?

Ameliyat sonrası uygulanan fizik tedavi ve rehabilitasyon en az cerrahi kadar önemlidir. Ameliyat sonrası dönemde kol 4-6 hafta askıda kalır. Askıda kaldığı sürece omuz rehabilitasyonuna egzersizler ile devam edilir. Genelde alınacak dikişler olmadığı için hasta ilk haftadan itibaren banyo yapabilir. Kolun askıda kaldığı süre içinde askı çıkarılarak omuz sabit kalmak üzere yemek yenilebilir, bilgisayar kullanılabilir ve yazı yazılabilir. Dördüncü haftadan sonra, birçok harekete izin verilir. Altıncı haftadan sonra, hastalar günlük işlerinin büyük kısmını yapabilir hale gelirler. Onikinci hafta sonrasında, omuz hareketlerinden fırlatma hareketi dışındaki hareketlere izin verilir. Onaltıncı haftadan itibaren spor dahil tüm hareketlere izin verilir. Kolun başüstü pozisyonunda yoğun kullanıldığı sporlara ise (tenis, basketbol, voleybol) altıncı ay sonrasında başlanmalıdır.