Habertürk’ten Ahmet Kıvanç'ın haberi... Türkiye’de ücret gelirlerinin vergisi, işverence kesilerek vergi dairesine yatırılıyor. Dünyada, özellikle demokratik ülkelerde çalışanlara ücretleri brüt olarak ödeniyor. Çalışanlar, devletin belirlediği bazı harcamalarını (eğitim, sağlık gibi) gider olarak düştükten sonra kalan tutar üzerinden hesaplanan vergiyi doğrudan kendileri ödüyorlar. Böylece her vatandaş, o yıl ne kadar vergi ödediğini bildiği için ödediği vergilerin nerelere, nasıl harcandığı konusunda hassasiyet gösteriyor.
Vergi toplama kolaylığı açısından ülkemizde tek tek çalışanlar ile uğraşmak yerine çalışanların kazançlarından kesilen vergilerin işverence vergi dairesine ödenmesi tercih ediliyor. Bu nedenle de çalışanlar ne kadar vergi ödediklerini bilmedikleri gibi kimi durumlarda vergi sürprizleri ile karşılaşabiliyorlar. Vergi sürprizi daha çok yıl içinde iş değiştirenler, aynı işverenin şirketleri arasında geçiş yapanlar, aynı anda birden fazla işverenden ücret geliri elde edenler ile taşerona (alt işverene) bağlı çalışırken asıl işverene bağlı kadrolu çalışmaya başlayanlarda görülüyor. Bir önceki yıl elde ettikleri ücret gelirleri için beyanname vermediklerinden vergi borcu ile karşı karşıya kalabiliyorlar.
Öncelikle şunun altına çizelim, bu yıl tek işverenden elde ettiği ücret geliri 880 bin lirayı aşmayanlar için gelecek yıl beyanname doldurma yükümlülüğü bulunmuyor. Buna karşılık, birden fazla işverenden ücret geliri elde edenlerin ikinci ve sonraki işverenlerden aldıkları ücret geliri 2022 yılında 70 bin lirayı aşanların beyanname vermesi gerekecek. Örneğin, bir işverenden 75 bin TL, diğer işverenlerden de 70.000 TL ve üzeri gelir elde edenler açısından gelecek yıl beyanname zorunluluğu ortaya çıkacak. Tek veya birden fazla işverenden aldıkları ücret geliri 880 bin lirayı aşanların da beyanname doldurması gerekecek.
NEDEN BEYANNAME VERMEK GEREKİYOR?Ücret gelirleri her yıl belirlenen tarifeye göre, yüzde 15 oranından başlayarak yüzde 40’a varan oranlarda vergilendiriliyor. Örneğin 2022 yılında kazancın ilk 32 bin liralık kısmı yüzde 15, 32 bin lira ile 70 bin lira arasındaki kısmı yüzde 20, 70 bin – 250 bin lira arasındaki kısmı yüzde 27 oranında vergiye tabi bulunuyor.
Yıl boyunca tek işverene bağlı çalışanların vergisi aynı işverence hesaplandığı için tarifeye uygun vergi kesiliyor. Ancak, yıl içinde işyeri değiştiren veya aynı işverene bağlı bir şirketten başka şirkete geçiş yapanların kazançları yeni işe girişte sıfırdan başlatılarak vergi hesaplanıyor. Bu durumda yılın ilerleyen aylarında daha yüksek vergi dilimine girmesi gerekir iken daha alt vergi diliminden vergi kesildiğinden ertesi yıl beyanname doldurulması gerekiyor.
YIL İÇİNDE İŞYERİ VEYA ŞİRKET DEĞİŞTİRENLER NE YAPMALI?Maliye Bakanlığı çalışanlar için işverenlerince Sosyal Güvenlik Kurumu’nda (SGK) bildirilen kazançları görebildiği için, kimlerin aynı anda birden fazla işverenden ücret aldığını, kimlerin yıl içinde şirket veya işyeri değiştirdiğini biliyor. Ertesi yıl beyanname vermemiş olanlar ise izahta bulunmaları için vergi dairelerine davet ediliyor.
İzaha davette yapılan açıklamalar yeterli bulunmazsa vergi borcu çıkartılıyor ve cezası ile birlikte ödenmesi isteniyor.
Yukarıda anlattığımız limitleri aşanlar gelecek yıl mart ayında kendiliğinden beyanname verir ise sadece ortaya çıkan vergi farkını ödeyecek, cezalı duruma düşmeyecek.
Ücretle çalışan mavi veya beyaz yakalı söz konusu çalışanların bu yılki bordrolarını saklamaları gerekiyor. Vergi dairesine çağrıldıklarında bu bordrolar ile izahta bulunacaklar.
Bu kişilerin aynı zamanda bu yıl kendisi, eşi ve çocukları için yapmış oldukları eğitim ve sağlık harcamaları ile yine kendisi, eşi ve çocukları için yapmış oldukları hayat ve sağlık sigortası poliçelerini saklamaları gerekir.
ALACAKLI ÇIKMAK DA MÜMKÜNGelecek yıl beyanname dolduranların toplam kazançları için hesaplanan vergiden, 2022 yılında ödedikleri vergiler düşülecek. Hesaplanan yeni vergi 2022 yılında ödenenden fazla ise aradaki fark mart ve temmuz aylarında tahsil edilecek.
Beyanname doldurmak bazen avantajlı bir sonuç da doğurabiliyor. Normalde ücret geliri elde edenler eğitim, sağlık harcamalarını gider olarak gösteremez iken beyanname doldurduklarında gider gösterebiliyorlar. Gelecek yıl beyanname dolduran ücretliler brüt gelirlerinin yüzde 10’una kadar eğitim ve sağlık harcaması ile hayat ve şahıs sigorta primlerinin yarısını kazançlardan indirebilecekler. İndirilecek prim tutarı brüt gelirin yüzde 15’ine ve yıllık asgari ücret tutarına kadar çıkabilecek.
Bu giderler kazançtan indirildikten sonra hesaplanan vergi 2022 yılında ödenenden az ise aradaki vergi farkı gelecek yıl iade edilecek.
