KOLON KANSERİ GELİŞMESİNDE RİSK FAKTÖRLERİ NELERDİR?
Yaş, sigara, alkol, cinsiyet, şişmanlık, fiziksel aktivitenin azalması, ailede kolon kanserli yakınlarının bulunması ya da genetik geçişli kanser sendromlarının olması (mesane kanseri, prostat kanseri, pankreas kanseri, mide kanseri, meme kanseri) kolon kanseri için risk faktörüdür.
BESLENMENİN KOLON KANSERİNİ ÖNLEMDEKİ ROLÜ NEDİR?
Kolon kanseri gelişiminde birinci basamakta kolondaki epitel hücrelerinde hücresel düzeyde bozukluk olması yer almaktadır. Bu bozukluğu tetikleyen bir takım diyet faktörleri vardır. Besinlerdeki yağ içeriği özellikle hayvansal yağ içeriği önemli bir faktördür. Son dönemdeki en popüler konulardan biri olan barsaklardaki bakteriyel düzeni bozarak kanser için risk faktörü olan nitröz amin içerikli bir takım kanserojen maddelerin üretiminde artışa neden olmaktadır. Yüksek oranda kırmızı et tüketimi demir bazı kanserojen maddelerin oluşmasına neden olarak kolon kanser riskinde artışa neden olur. Liflerden fakir düşük sebze ve meyve içerikli beslenmede barsak kanser riskinde artışa neden olur.
SİGARAYA DİKKAT!
Sigara başta akciğer kanseri olmak üzere birçok kanser türünde artışa sebep olmaktadır. Sigara aynı zamandan kolon kanseri/polibi gelişiminde de belirgin artışa neden olmaktadır. Özellikle uzun zamandır ve yüksek oranda sigara içenlerde hem barsak kanseri hem de polip görülme sıklığı artmaktadır.
HİÇ BİR YALINMAYA NEDEN OLMAYABİLİR!
Hiç şikayeti olmayan hastalarda kolon kanseri için tarama zamanında yapılmazsa, şikayet oluşana kadar hastalık genellikle ilerlediği için bu hasta gruplarında beklenen yaşam süreleri daha kısa olmaktadır. Bununla birlikte kalın barsaktaki yerleşim bölgesine göre değişik şikayetlere de neden olabilir. Kanama kabızlık karın ağrısı karında şişlik barsak alışkanlıklarında değişiklik ya da dışkının şeklinde olan değişiklikler, halsizlik yorgunluk kilo kaybı ve demir eksikliği de kolon kanserinin bulguları arasındadır.
TARAMA KİMLERE YAPILMALIDIR?
Tarama herhangi bir şikayeti olmayan kimselerde kolon kanserini ve kolon poliplerini erken dönemde saptamak için yapılmalıdır. Bunun için tüm dünyada 50 yaş sınırı getirilmiştir. 50 yaşın üzerinde olan kişilerde herhangi bir şikayeti olmasa dahi kolon kanseri taraması yapılması önerilmektedir. Son zamanlarda sigara alkol kullanımı ve cinsiyete göre yapılan puanlama sistemleri baz alınarak belli kriterlere göre 50 yaş altında da tarama yapılabileceği bildirilmektedir. Ailesinde kolon kanseri bulunan kimselerde ise genellikle 40 yaşında taramaya başlanılmaktadır. Bazı özel genetik geçişli kanser sendromların da çok daha erken yaşta taramaya başlanılmalıdır. Şikayeti olan kimselerde ise yaş sınırına bakılmadan gerekli görüldüğünde kolon kanseri için tetkikler yapılmalıdır.
KOLON KANSERİ TARAMASI NASIL YAPILIR?
Kolonoskopi: Kolon polibini ve kanserini saptamada en güvenilir yöntem kolonoskopi ile yapılan tarama yöntemidir. Kolonoskopi ile kalın barsaklar direk olarak görülmekte ve polip veye kanser gibi lezyonlardan biopsi alınarak tanı konulmasına neden olmaktadır. Dışkıda gizli kan testi, fekal DNA testi, sanal kolonoskopi , çift kontrastlı grafi gibi bazı testlerde taramada kullanılmaktadır. Ancak kolonoskopiye göre tanıda doğruluk oranı düşüktür.
KOLON KANSERİ YADA POLİBİ SAPTANIRSA AMELİYETSIZ TEDAVİ EDİLEBİLİR Mİ?
Kolon poliplerinin ve erken evre kolon kanserlerinin tedavisinde endoskopi ile yapılan polipektomi uzun zamandır yapılan rutin işlemler arasındadır. Son dönemlerde daha önce yalnızca ameliyat ile çıkartılması mümkün olan bazı büyük polip/erken evre kanserler ise endoskopik mukozal rezeksiyon, endoskopik submukozal diseksiyon yada endoskopik tam kat rezeksiyon denilen yöntemlerle artık ameliyatsız olarak yapılabilmektedir.
