Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın internet sitesinde 16.12.2019 tarihinde yapılan duyuruyla Kızılcaköy’de Gürmat Elektirik Üretim Anonim Şirketi tarafından yapılması planlanan Sarı Zeybek JES (54 MWe) projesi ile ilgili olarak hazırlanan ÇED Raporu’nun İnceleme ve Değerlendirme Komisyonunca yeterli bulunarak kabul edildiği ve 10 gün süreyle Çevresel Etki Değerlendirme Raporu halkın görüş ve önerilerini almak üzere Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğünde ve Bakanlıkta on gün süreyle görüşe açıldığı açıklanmıştır.

Aydın’da yaşayan bir birey olarak bu yazımda Kızılcaköy’de yapılması planlanan Çevresel Etki Değerlendirme Raporuna karşı görüşlerimi paylaşacağım.

Yapılması planlanan bu projenin adı ne?

Bu projenin adı Sarı Zeybek JES (54 MWe).

Yapılması planlanan proje kapsamında  Gürmat Elektrik Üretimi A.Ş J-894/A ve J-894/B ruhsat numaralı Jeotermal Kaynaklar ve Doğal Mineralli Sular İşletme Ruhsatlarının kullanım hakkını kimden kiraladı?

Son Şekli Verilen ÇED Raporunun 21. sayfasında şu şekilde açıklanmış;

“Planlanan santral, J-894/A ve J-894/B ruhsat numaralı Jeotermal Kaynaklar ve Doğal Mineralli Sular İşletme Ruhsatları içerisinde yer almaktadır. Söz konusu ruhsatlar “Aydın Termal Turizm ve Jeotermal Sistemleri A.Ş. (AYTER)” adına kayıtlı olup, 01.03.2018 tarihli ihale sonucunda “Gürmat Elektrik Üretim A.Ş.” ile ruhsat süresinin bitim tarihi olan 21.11.2041 tarihine kadar geçerli Kira Sözleşmesi imzalanmıştır.”

Bu yer, 01.Mart.2018 tarihinde Aydın Valiliği tarafından yapılan “Çiftlik Alanı İhalesi” sonucu Gürmat Elektrik Üretim Anonim Şirketi’ne devredilen yerdir. Yani, geçmişte Aydın halkının parasıyla Aydın İl Özel İdaresi tarafından satın alınan yerdir.

Yapılması planlanan bu proje tam olarak nerede yapılacak?

Sarı Zeybek Jeotermal Enerji Santrali’nin (54 MWe) Kızılcaköy Mahallesi 1569 ve 1570 parsellerde toplam 41.800 m2 alanda tesis edilmesi planlanıyor.

Bu proje Kızılcaköy, Balıkköy, Dereağzı ve Kardeşköy’ü kapsıyor.

Santral alanına en yakın yerleşim yeri 850 metre güneybatısında Gerenkova Mahallesi, proje alanının 900 metre kuzeybatısında Dereağzı Mahallesi ve 1.700 metre kuzeydoğusunda ise Kızılcaköy Mahallesi yer almaktadır. (Son Şekli Verilen ÇED Raporunun 61.sf.)

Projede yer alan ünitelerin yerleşim yerlerine uzaklığı ne kadar?

Bu tabloyu incelediğimizde santral neredeyse yerleşim yerlerinin içinde kurulmak isteniyor (Son Şekli Verilen ÇED Raporunun 61.sf.). Dünyanın hiçbir yerinde yerleşim yerlerine bu kadar yakın jeotermal enerji santrali yapılmamıştır.

Projenin yerüstü su kaynaklarına uzaklığı ne kadar?

Aydın şehir merkezi ile birlikte 30 yerleşim yerine içme suyu ihtiyacını karşılayan İkizdere Barajı, yapılmak istenen santral alanının 2,5 km kuzeyinde yer almaktadır. İkizdere Çayı ise santral alanının 550 metre batısından geçmektedir.

Yapılmak istenen santral Aydın ve 30 yerleşim yerinin su ihtiyacını karşılayan İkizdere Barajının ve İkizdere Çayının yakınında bulunmaktadır. JES’in atıklarını havaya bırakması durumunda, gaz halindeki ağır metaller hava çok uzun süre asılı kalmakta, yağmurla birlikte 20-30 kilometrelik bir alana yayılabilmektedir. Bu nedenle santra alanının yer üstü su kaynaklarının bu kadar yakınına yapılması son derece tehlikelidir.

Yapılması planlanan proje zeytinlik alanlara uzaklığı ne kadar?

Proje kapsamında yer alan taşınmazların neredeyse tamamı zeytin ve incir bahçesidir.

Zeytin bahçelerinin bulunduğu alanlara santral kurulabilir mi?

3573 Sayılı Zeytinciliğin Islahı ve Yabanilerinin Aşılattırılması Hakkında Kanun’un 20. maddesi “Zeytinlik sahaları içinde ve bu sahalara en az 3 kilometre mesafede zeytinyağı fabrikası hariç zeytinliklerin vegatatif ve generatif gelişmesine mani olacak kimyevi atık bırakan, toz ve duman çıkaran tesis yapılamaz ve işletilemez.” hükmünü içermektedir.

Danıştay süreklilik kazanan kararlarıyla zeytinlik alanlara sanayi tesisi yapılmasının uygun olmadığına karar vermiştir.

Jeotermal enerji santralleri birinci sınıf tarım alanlarına ve birinci sınıf sulama alanlarına yapılamaz. Söz konusu proje kapsamındaki araziler birinci sınıf tarım ve birinci sınıf sulama alanları içerisinde bulunmaktadır. Bu nedenlerle bu alanda jeotermal enerji santrali yapılması açıkça yasalara ve uluslararası sözleşmelere aykırıdır.

Bu santrali yapmak isteyen şirketin Germencik Alangüllü bölgesinde yapmak istediği Efe-8 isimli santralle ilgili “Çevresel Etki Değerlendirmesi Olumlu” kararı Aydın 2.İdare Mahkemesi’nin 2019/232 esas, 2019/920 karar sayılı, 2.12.2019 tarihli kararı ile iptal edilmiştir. Karardan küçük bir bölümü sizlerle paylaşmak istiyorum;

“…Bu durumda; dosyadaki bilgi ve belgeler ile bilirkişi raporunda yer alan tespit ve açıklamalar birlikte değerlendirildiğinde, raporda belirtildiği üzere proje alanın zeytinlik alan içerisinde kaldığı ve çevresindeki 3 km’lik alan içinde yoğun olarak zeytinlik alanların bulunduğu ve ziraat mühendisliği açısından yapılan incelemelerde gerek buharlaşmayla gerekse diğer sebeplerle tesisin zeytinliklerin vegatatif ve generatif gelişmesine mani olacak kimyevi atık bırakan, toz ve duman çıkaran tesis olarak değerlendirildiği, Aydın İli, Germencik İlçesi, Ömerbeyli Mahallesi, Izgar Mevkii, 115 ada, 5-6-7 parsel numaralı taşınmaz mevkiinde …..ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş. tarafından yapılması planlanan EFE-8 JEOTERMAL ENERJİ SANTRALİ’nin önemli çevresel etkilerinin olacağı, projenin uygulanacağı saha, coğrafya bir bütün olarak değerlendirildiğinde, gerek canlı ve bitki çeşitliliği ve gerekse de Aydın ilinin ve projenin uygulanacağı sahanın tarımsal potansiyeli ile projenin olası etkileri dikkate alındığında anılan risk ve etkiler sebebiyle dava konusu ÇED olumlu kararı işleminde hukuka uyarlık bulunmadığı sonucuna ulaşılmıştır. Açıklanan nedenlerle, dava konusu işlemin iptaline…”

Akla şöyle bir soru geliyor. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Aydın Valiliği Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü bunları bilmiyor mu?

Kesinlikle biliyor.

Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, bu bölgeyle ilgili olarak İdare Mahkemelerince bu şekilde verilmiş onlarca iptal kararı olmasına rağmen, hala “ÇED Gerekli Değildir” ve “ÇED olumlu” kararları verilebilmektedir.

Kızılcaköy Mahallesi mevkiinde 1569 ve 1570 numaralı parseller mevkiinde yapılması planlanan Sarı Zeybek JES(54 MWe) santrali zeytinlik alanların, incir bahçelerinin ve birinci sınıf tarım alanlarıyla birinci sınıf sulama alanların içerisinde bulunmaktadır. Bu bölgede bir jeotermal enerji santrali yapılması Efeler ilçesini, Kızılcaköy, Dereağzı Köyü, Gerenkova Köyü, İncirliova ilçesi ve Germencik ilçesini her yönüyle olumsuz etkileyecektir.

Yapılması planlanan proje güvenlik önlemleri yeterli midir?

ÇED dosyası kapsamında açıklanan güvenlik önlemleri yeterli olmayıp, daha önce hazırlanan dosyaların benzeridir.

Jeotermal enerji santralleri Aydın’da yaşayan insanların sağlığını olumsuz olarak etkilemektedir.

Dünya Sağlık Örgütü’nün (WHO) son raporuna göre 2015-2016 yılları arasında Türkiye’nin 6 kentinde hava kirliliği için belirlenen eşik değerler 4-5 kat aşılmış durumdadır. Dünya Sağlık Örgütü’nün verilerine göre Aydın, Türkiye’nin en kirli havasına sahip 8. şehirdir.

Aydın ilinde jeotermal enerji santrallerinin yarattığı kirlilik nedeniyle, insan sağlığı olumsuz etkilenmekte, kirlilikten kaynaklanan hastalıklar ölümlere neden olmaktadır. Yıllar içinde yaşayan nüfusa göre Türkiye ve Aydın’da hastalıklara bağlı meydana gelen ölüm oranlarındaki değişikliklere bakıldığında;

2009-2018 yılları arasında;

Dolaşım sistemi hastalıklarına bağlı ölümler Türkiye’de yüzde 22-Aydın’da yüzde 38 artmıştır.

Kansere bağlı ölümler Türkiye’de yüzde 19-Aydın’da yüzde 22 artmıştır.

Solunum sistemi hastalıklarına bağlı ölümler Türkiye’de yüzde 46-Aydın’da yüzde 55 artmıştır.

Toplam ölümler Türkiye’de yüzde 23-Aydın’da yüzde 36 artmıştır.

Bu verilere baktığımızda son on yıllık süreçte Aydın’da meydana gelen toplam ölümler ve ölümlere sebep olan hastalıkların tümü sürekli şekilde Türkiye ortalamasından daha fazla meydana gelmiştir. 

Bu nedenlerle, Aydın İli Merkez, İncirliova İlçesi, Kızılcaköy Mahallesi 1569 ve 1570 parsellerde yapılması planlanan Sarı Zeybek Jeotermal Enerji Santralinin yapılması açıkça Anayasa’nın 17 ve 56.maddesine, Çevre Kanunu’na, Zeytinciliğin Islahı ve Yabanilerinin Aşılattırılması Hakkında Kanuna ve Uluslararası Sözleşmelere aykırıdır.

Aydın’da yaşayan sıradan bir vatandaş olarak, bu santralin yapılmasına itiraz ediyorum.