Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Recep Akdur, Türkiye'de düzensiz kentleşme ve yapılaşma nedeniyle deprem, sel gibi gibi her türlü doğal olayın afet olarak yaşandığını belirterek, bu yüzden, her doğal olayda Gölcük Yalova, Adapazarı ve Düzce'de son olarak da Van Erçiş'te olduğu gibi insan kırımı yaşanıyor" dedi.

Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Akdur, doğal afetlerde atılacak adımlarla ilgili olarak ANKA'ya yaptığı değerlendirmede, özellikle apartman sakinlerine seslenerek, deprem bölgelerindeki yerlerde bina sakinlerinin, biran önce yönetici ya da seçecekleri bir kişinin başkanlığında toplanmalarını önerdi. Prof. Dr Akdur, daha sonra da Konut ve iş yeri temsilcilerinden oluşan bir deprem komitesi kurulmalı, bu komite kendi arasından bir başkan ve iki yardımcı seçmelidir" diye konuştu.

Prof. Dr. Akdur, deprem olayının mutlaka ve mutlaka aile içinde konuşulması gerektiği üzerinde de durarak, şu tavsiyeleri sıraladı:

"Deprem konusu öncelikle aile içinde özel olarak konuşulmalı ve deprem olması halinde nasıl hareket edecekleri konusunda bir plan yapmalıdır.
Ailenin mutlaka bazı sorulara cevabı olmalıdır. Bunlar, zemin kat veya müstakil evler gibi sokağa kolay çıkılabilecek bir evde yaşanıyor ise, yer sarsıntısı sırasında sokağa çıkan aile fertleri nerede toplanacak? Depremde oturulan binanın sarsıntı karşısındaki olası tavrı ne olacaktır? Şayet hasar görür ya da yıkılır ise, yaşam alanı bırakacak olası yerler nerelerdir? Sarsıntılar geçinceye kadar kişiler buralara nasıl ulaşacak ve hangi pozisyonda durarak sarsıntıları savacaklar? Sarsıntıdan sonra nasıl toparlanılacak? Sarsıntı geçince elektriği suyu ve gazı kim ve nasıl kesecek? Sarsıntı geçtikten sonra evden çıkarken aile yanına hangi eşya ve belgeleri alacak? Evden çıkınca aile nerede ve nasıl bir araya gelecektir? Aile toplanma bölgesi neresidir? Evdeki yardıma muhtaç olan engelliler, yaşlılar, hastalar, çocuklar ve hayvanlar kimler tarafından ve nasıl evden uzaklaştırılacaktır? Deprem sırasında dışarıda(işte, okulda, alışverişte) olan aile fertleri ile özellikle çocuklarla nasıl haberleşilecek, nerede buluşulacak, okuldaki çocuklar ne yapacak? Deprem sırasında çocuklar okulda, ebeveyn işte ve aile kente dağılmış ise, birbirleriyle nasıl haberleşecek ve nerede toplanacaklar? Özellikle aile küçük çocuklarla nerede ve nasıl buluşacak?"

-KURULACAK DEPREM KOMİTELERİ-

Deprem komitelerinin de oluşturulmasının şart oluduğuna değinen Prof. Dr. Akdur şöyle devam etti:
"Deprem komiteleri, deprem için yapılacak işleri içeren bir plan hazırlamalıdır. Bu planda, her bina için güvenli bir toplanma bölgesi belirlenmeli ve bu yer tüm bina sakinlerine duyurulmalıdır. Tüm bina sakinleri yer sarsıntısından sonra burada toplanmalıdır. Binanın depremden etkilenmeyecek bir yerinde, örneğin bahçenin güvenli bir köşesinde deprem sandığı ya da kulübesi oluşturulmalı, burada kazma, kürek, keski, balyoz, çekiç, kriko gibi kurtarma araç ve gereci bulundurulmalıdır.

Bina komitesi, binadaki her daire ya da her birimin ve tüm diğer bağımsız kullanım alanlarının, ayrıntılı bir krokisini çizmelidir. Her dairede ya da iş yerinde kaç kişi yaşadığı ya da çalıştığı ve bunların yerleşim planı, odalarda ve diğer kapalı birimlerde kimlerin kaldığı ve buradaki yatakların, oturma yerlerinin, iş masalarının ve diğer eşyaların hangi pozisyonda bulundukları bu kroki üzerine açık bir şekilde işlenmelidir. Buralarda hasar meydana gelmesi ve içerde insan kalması halinde en uygun yaklaşım ve kurtarma biçiminin ne olacağı düşünülmeli, araştırılmalı ve bu krokiler üzerine yazılmalıdır.
Aile ya da iş yerlerinin kendileri için hazırlamış oldukları planlar bina komitesince gözden geçirilmeli, bu planlar ile bina planı arasında uyum sağlanmalıdır. Gereğinde aile ve iş yerlerine kendi planlarını yapma konusunda rehberlik yapılmalı ve yardımcı olunmalıdır. Bina komitesi belli aralıklarla bir araya gelerek konuyu gözden geçirmeli ve görüşmelidir. Koridor ve merdiven boşluklarında risk yaratan ve binanın boşaltılmasına ya da tahliyesine engel olan yapı ve eşya gibi şeyler ortadan kaldırılmalıdır.

Bina ayrıntılı olarak incelenerek depreme karşı olabildiğince güvenli bir hale getirilmelidir. Binanın fizik yapısı, elektrik, su ve gaz şebekesi risk yaratmayacak ve yer sarsıntısı durumunda kolayca devre dışı kalacak düzeneklerle donatılmalıdır. Bu konuda ilgili kurumlara gerekli incelemeler yaptırılarak teknik bilgi ve yardım alınmalıdır. Apartman sakinleri zaman zaman bir araya gelmeli, apartman planı tekrar tekrar gözden geçirilmeli ve bina sakinlerinin olaya hazırlıklarının en üst düzeyde olması sağlanmalıdır.

Bina sakinlerinden kimin sokak komitesi sorumlusu olacağına önceden karar verilmelidir. Bina komitesinde görevlendirilecek kişilerin ikişer yedekli olmasında büyük yarar vardır. Deprem sonrası ilk fırsatta aile ve iş yeri temsilcileri bina toplanma bölgesinde bir araya gelmeli ve tüm komşuların durumu değerlendirilerek içerde ya da enkaz altında kalan olup olmadığı soruşturulmalıdır. Şayet böyle bir durum varsa apartman kurtarma araçlarının bulunduğu yerdeki araç gereçler alınarak derhal kurtarma işlemlerine başlanmalıdır.

Kurtarma işleminde, daha önce kararlaştırılmış olan yaklaşım ve kurtarma biçimi unutulmamalıdır. Bu arada sokak komitesi ile iletişim kurmakla görevlendirilmiş olan kişi, sokak toplanma yerine giderek komiteye apartman hakkında bilgi vermeli ve gereğinde onlardan yardım istemelidir."

-SOKAK VE MAHALLE PLANLARI-

Tüm sokaklarda, mahallelerde kurulacak gönüllü komitelerin afet planı yapması gerektiğinin altını çizen Prof. Dr. Akdur, "Gönüllü sokak ve mahalle komitelerin kurulmasına belediyeler öncülük etmelidir. Komitelerce sokakların, mahallenin ve köyün ayrıntılı krokileri hazırlanmalıdır. Sokakta ve mahallede bulunan tüm binaların yöneticileri ya da belirleyecekleri bir kişiden oluşan temsilciler sokak deprem kurulunu onların kendi arasından seçecekleri 10-14 kişi ise sokak ya da mahalle komitesini oluşturulmalıdır" dedi.

Gönüllü komitelerin kalabalık olmasının faydalı olacağını da vurgulayan Prof. Dr. Akdur, şöyle devam etti:

"Çünkü Deprem sırasında kayıplar yüksek olmaktadır. Mahalle komitelerinde muhtarların ve encümen azalarının bulunmasında fayda vardır. Komite bir araya gelerek kendi aralarında bir başkan ve iki başkan yardımcısı seçmelidir. Her binadan sokak komitesine seçilecek kişilerin ikişer yedekli olmasında büyük yarar vardır. Sokak komitelerinin sık sık toplanarak konuyu ayrıntılı bir biçimde değerlendirmeli, deprem risk ve süreçlerini göz önünde bulundurarak ayrıntılı bir sokak deprem planı hazırlamalıdır.

Sokak komiteleri, deprem sırasında toplanacakları bir toplanma yeri belirlemelidir. Bunun için sokaktaki park yeri, okul ya da sağlık kurumu bahçesi gibi açık alanlar tercih edilmelidir. Sokak komiteleri belli aralıklarla bir araya gelmeli, kurtarma planı tekrar tekrar gözden geçirilmeli ve zaman zaman tatbikatlar yapılarak sokak sakinlerinin olaya hazırlıklarının en üst düzeyde olması sağlanmalıdır. Komite, sokağın ayrıntılı bir krokisini hazırlayarak sokaktaki riskli binalar ve yapıları saptamalı ve kroki üzerinde işaretlemelidir. Bu yapılar için yapılabilecek işlemler tartışılarak olanaklı düzeltmeler yapılmalı ve önlemler alınmalıdır.

Sokaktaki binaların kendi afet planlarını yapmaları konusunda rehberlik yapılmalı, onların afet planları gözden geçirilerek sokak planı ile uyumluluğu sağlanmalıdır. Sokak komitesi, deprem sonrasında derhal sokak toplanma yerinde toplanmalı ve bir sokak kriz masası oluşturarak çalışmaya başlamalıdır. Olaydan sonra sokak toplanma yerine gelen bina temsilcilerinden sokaktaki hangi yapıda ya da binada hasar olduğu, enkaz altında insan bulunup bulunmadığı araştırılarak hızlı bir değerlendirme yapılmalı, bunlar için derhal kurtarma ekipleri oluşturulmalı ve yardım ulaştırılmalıdır. Bu değerlendirme sokaktaki tüm binaları, özellikle de riskli yapıları içermelidir.

Sokak değerlendirmesi biter bitmez sokak komitesi tarafından seçilmiş kişi mahalle toplanma bölgesindeki kriz masasına giderek sokak hakkında bilgi vermelidir. Sokak komitelerinin toplanma bölgeleri aynı zamanda dışarıdan gelecek arama kurtarma ekiplerinin de geleceği ve yönlendirileceği yerler olmalıdır. Sokak komiteleri, arama kurtarma işleri yanında kimsesiz kalan çocuk ve yaşlıların gözetiminden de sorumlu olmalıdır."

-DEPREME KARŞI GÖNÜLLÜ KÖY KOMİTELERİ-

Gönüllü köy komitelerinin kurulması üzerinde de duran ve buna il idaresinin öncülük etmelisi gerektiğini de söyleyen Prof. Dr. Akdur, bu organizasyona ilişkinde şu değerlendirmelerde bulundu:

"Köy muhtarı ve encümenin bu komitede olması yararlıdır. Komite bir araya gelerek kendi arasında bir başkan ve iki başkan yardımcısı seçmelidir. Köy komitesi sık sık toplanarak konuyu ayrıntılı bir biçimde değerlendirmeli, köy için deprem risk ve süreçlerini göz önünde bulundurarak ayrıntılı bir köy deprem planı hazırlamalıdır. Köy komiteleri, deprem sırasında toplanacakları bir toplanma yeri belirlemelidir. Bunun için sokaktaki park yeri, okul ya da sağlık kurumu bahçesi gibi açık alanlar tercih edilmelidir.

Sarsıntıdan sonra derhal toplanma bölgesinde biraraya gelerek köyün genel değerlendirilmesi yapılmalı, göçük altında kalanlara organize yardımlar yapılmalıdır. Köye ulaşacak dış yardımlarda hem onlara bilgi verilerek kılavuzluk yapılmalı hem de çalışmalarına katılınarak yardımcı olunmalıdır. Komiteler kimsesiz kalan çocuk ve yaşlılara sahip çıkmalı, onları gözetmeli ve yardımlardan yararlanmaları sağlanmalıdır."