Diyarbakır Suriçi İçkale'de müze müdürlüğünün restorasyon çalışmalarında bulunan kemikler, Diyarbakır Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından incelenmek üzere İstanbul'daki Adli Tıp Kurumu'na gönderildi. Başsavcılık, "Bu kemikler kimin ve ne zaman gömülmüşler?" sorusunun yanıtını istedi. Adli Tıp, bu sorunun yanıtını titiz bir incelemenin ardından verecek. Kemikleri incelemeye başlayan ekip, kapılarını ilk kez SABAH'a açtı. Adli antropoloji, modern çağ Adli Tıp bilimlerinin artık olmazsa olmazlarından biri... Bu disiplinin inceleme alanı kemikler! Adli Tıp uzmanları Sadi Çağdır, Yüksel Yazıcı ve Feyzi Şahin, Türkiye'de bir elin parmaklarını geçmeyen adli antropologlardan üçü. Feyzi Şahin, kurum başkanı Haluk İnce'ye göre gelecek vaat ediyor. Sadi ve Yüksel hocalar ise deyim yerindeyse bu işin piri.

YŞI DA IRKI DA SÖYLER
Sadi Hocam, size "Kemik Dedektifi" desek yanlış olur mu?
Hayır yanlış olmaz.
Kemikler konuşur mu?
Konuşmasını bilirseniz konuşurlar. Ama kemiklerin dilini çok iyi bilmek lazım. Sadece teori yetmez. Tecrübe önemli. Uzmanlık hayatımda 4 binin üzerinde vakaya baktım. Yılda ortalama 250 feth-i kabir yapıyoruz. Bunun dışında şüpheli adli vakalar var. Buluntu kemikler var.
Her bulunan kemik size mi gönderiliyor?
Savcı şüphelendiği her kemiği gönderir. Zaman zaman hayvan kemiği bile geliyor. Şöyle bir baksanız hayvan kemiği olduğu hemen anlaşılır. Ama ne olur ne olmaz diye gönderiyorlar işte. Gönderilsin. Bizim görevimiz zaten bakmak...
Kemikler size neyi anlatıyor?
Dikkatli dinlendiğinde kemikler size çok şey söyler. Örneğin yaşı. Dişlerden, kafatası eklem bağlantılarından, uzun kemiklerden yaşı öğrenebiliyoruz. Bir de bizim İşcan hocamızın bulduğu kaburga metodu var. Bu metodun adı zaten literatürde "İşcan Metodu"… Dördüncü kaburganın yıpranmasından yaş ölçülebiliyor. Sonra cinsiyet tayini. Pelvis (kalça) kemiğinden, kafatası yapısından yüzde 95 doğruluk oranıyla cinsiyet tayini yapabiliyoruz. Kemik incelemesiyle ırk tayini bile yapabiliyoruz. Ama bu ırk kavramından kasıt genel bir çerçeve. Beyaz ırk, sarı ırk gibi. Yoksa Türk-Kürt, LazÇerkez olarak değil.

BELİRLEYİCİ UNSURLAR
Tüm kemiklerden bunları öğrenebilmek mümkün mü?
Her kemik değil. Sonuç almak açısından kemiğin incelenebilirlik durumu önemli. Kemik sabunlaşmış ise, mumyalaşmış ise sonuç almak güçleşiyor. Kemiğin orijinal rengi yerinde mi? Kemiğin yüzeyindeki perios tabakası (yağlı tabaka), yumuşak dokular, süngersi yapı korunmuş mu? Ağırlığı ve yoğunluğu nedir? Tüm bu unsurlar varsa on yıllık bir iskeletten bahsedilebilir. Bu tespitler morfolojik biçimle ilgili. Morfolojik incelemenin yetmediği yerde histopatolojik inceleme devreye girer. Yani mikroskobik inceleme. Burada DNA incelemesi yapılır. Fakat burada da kemiğin durumu önemli. Kemik zamana, toprağın niteliğine, neme, sıcaklığa yenik düşmüş, süngersi dokusunu kaybetmiş ise DNA elde etme oranı da azalır...
Faili meçhuller dönemine yani 90'lı yıllara ait bir kemik tespit edilebilir mi?
20 yıllık kemik ise bu belli olur. Fakat tekrarlıyorum mekân ve toprak şartları önemli. İnceleme halen sürüyor.

MEKÂN ÇOK ÖNEMLİ
Diyarbakır toprağı bu açıdan elverişli mi?
Denilebilir. Kemik incelemesinde vaka yeri de önemli. Mekân tarihi bir mekân mı, arkeolojik alan mı, yerleşim alanı mı, mezarlık mı? Kemiklerin bulunma şekli. Dini ritüeller gözetilmiş mi? Mesela kıble unsuru. Ya da kollar göğüste kavuşturulmuş mu, kemiklerin yanına semboller konulmuş mu? Kemiklerin bulunduğu yerdeki bitki örtüsü ile çevre bitki örtüsü arasında bir fark var mı? Toprağın kimyasal özelliği, yörenin jeolojik özelliği ne? Tüm bunları da inceliyoruz.

'KEMİKLERİN GÖMÜLDÜĞÜ ZAMAN ANLAŞILIR'
Adli Tıp Uzmanı Sadi Çağdır, SABAH İstihbarat Şefi Ertuğrul Erbaş'a kemiklerin tarihine ilişkin "Kesin tarih olmasa da belli bir periyot verilebilir. Şimdi yanıtlayamam, bekleyip göreceğiz" dedi.

Kemikler tarihi olabilir mi?
Diyarbakır'dan gelen kemiklerin Adli Tıp Kurumu'nda incelenmesi sürüyor. Kemiklerin kime ait olduğu, ne zaman gömüldüğü gibi hayati soruların cevabı bu inceleme sonucunda belli olacak. Sonuca ilişkin öngörülen takvim maksimum iki ay... Bu sonuç Adli Tıp Kurumu tarafından Diyarbakır Cumhuriyet Başsavcılığı'na gönderilecek. Ancak, kemiklerin bulunduğu yerin arkeolojik bir alan olması ve bölge toprağının saklamaya elverişli olmasına rağmen yıpranmışlığın fazla olması nedeniyle kemiklerin tarihi olma ihtimalini gündeme getiriyor. Yine de son sözü Adli Tıp Kurumu söyleyecek.

SABAH