Fizikçi Albert Einstein 1915'te Genel Görelilik Kuramı'nı yayınladığında, kara delikler bilimkurgu romanlarındaki çılgın bir fikir gibiydi. Einstein, evrendeki her şeyin kütlesine göre bir çekim kuvveti olduğunu ortaya koymuştu. Daha büyük kütle, daha büyük çekim kuvveti demekti. Aradan bir asır geçtikten sonra, Dünya'dan 500 bin katrilyon km uzaklıktaki, M87 Galaksisi'nin merkezinde yer alan kara delik fotoğraflandı. Bu Einstein'ı destekleyen görsel kanıt olarak bilim tarihini değiştirdi.
NE KADAR KÜTLE O KADAR GÜÇ
Kara delik; kütle açısından Güneş'ten 6.5 milyar kat büyük. Çekim gücü o kadar kuvvetli ki ışığın dahi dışarı çıkmasına izin vermiyor. ‘Canavar' adı verilen kara deliğin, çevresindeki yıldız ve gezegenleri yuttuğunu gösteren fotoğraf, kütle ile çekim gücü arasındaki bağlantının kanıtı oldu.
PROJENİN BAŞINDAKİ KADIN
20 ülkeden 200 bilim insanının çalışmasıyla çekilen bu fotoğraf, 2012'de kurulan Uluslararası Olay Ufku Teleskobu Projesi'nin ürünü. Projenin öncülüğünü ABD Ulusal Bilim Vakfı yürütüyor ve vakfın başında bilim kadını France Cordova bulunuyor.
İMKANSIZI GERÇEK KILDI
Projenin kilit noktalarındaki birçok isim de kadın. Bunlardan biri 29 yaşındaki bilgisayar mühendisi Katie Bouman (en üstte). İmkansız olduğu düşünülen fotoğraflama süreci, Bouman'ın 3 yıl önce Massachusetts Teknoloji Enstitüsü'nde yüksek lisans öğrencisi iken yazdığı algoritmayla mümkün oldu. Bouman'ın yazdığı algoritma ile dünyanın farklı bölgelerindeki 8 teleskoptan elde edilen veriler bir araya getirildi ve tarihi fotoğraf elde edildi. Bouman, California Teknoloji Enstitüsü'nde doçent olarak çalışıyor.
BİLİM KURGU GERÇEK OLUNCA
Kara deliğin fotoğrafını çeken bilim insanları ‘artık dönüşün olmadığı nokta'ya bir bakış atmış oldu. Projenin öncülerinden Fizikçi Avery Broderick, "Bilimkurgu, bilimsel gerçekliğe dönüştü" diyor. Bilimin ufkunu genişleten bu fotoğraf, astrofizik ve kozmoloji araştırmalarını derinden etkileyecek. İşin bilimkurgu yanı da yeni soruların yanıtını bekliyor. Einstein, kara deliklerin zamanı bükebilme yeteneği olduğunu dile getirmişti. Onun teorisine göre kara deliğe giren her şey yıkıma uğruyor ve kayboluyor. Fizikçi Stephen Hawking'e göre ise kara delikler başka bir evrene geçişin kapısı olabilir.
KARA DELİĞİ ÖLÇEN TÜRK
Kara delik fotoğrafının arkasındaki isimlerden biri Türk bilim kadını Feryal Özel. Uluslararası Olay Ufku Teleskobu Projesi'nin Bilim Konseyi Üyesi olan Feryal Özel (43), Arizona Üniversitesi'nde astronomi ve astrofizik profesörü. Özel'in başında olduğu ekip, kara deliğin gölgesinin büyüklüğünü ölçtü ve Albert Einstein'in öngörülerini elde edilen verilerle karşılaştırdı. Stephen Hawking ile birlikte çalışan Feryal Özel, NASA'nın 2020'de devreye girecek uzay teleskobunun çalışma ekibinin de başında.
