Yapılan çalışmalar sonucu oluşturulan raporda Didim Apollon Tapınağı ve Artemis Kutsal Alanı"nı kapsayan bölgenin I. ve III. derece arkeolojik sit alanı olduğunu Kaydeden Yavuz Apollon Tapınağı, Artemis Kutsal Alanı ve Kutsal Yol"un Türkiye"nin en çok ziyaret edilen, kültür turizmi açısından uluslar arası öneme sahip bir merkez olduğunu söyledi.
KAMUOYU KAZI ÇALIŞMALARI KONUSUNDA BİLGİLİ DEĞİL
Bölgede yüz yılı aşkın bir süredir Alman Arkeoloji Enstitüsü tarafından sürdürülen kazılar ile tapınak ve çevresindeki antik kalıntılar ve toprak altındaki arkeolojik buluntulara ilişkin detaylı ve bilimsel çalışmalar gerçekleştirildiğini belirten Yavuz Alman bilim adamları tarafından gerçekleştirilen bu bulgular ve bilimsel çalışmaların sonuçları farklı yıllarda yayınlanmıştır. Ancak Almanca dilinde yayınlanmış olduğu ve dilimize çevrilmediği için Türk araştırmacılar ve kamuoyu bu bilgilere henüz sahip değildir. Apollon Tapınağı Arkeolojik Sit Alanı"na ilişkin karar alma yetkisi bizim kurumlarımızda (T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Aydın Kültür ve Tabiat Varlıklarını Bölge Kurulu Müdürlüğü) olmasına rağmen, sağlıklı kararlar alınması için gerekli bilimsel bilgi ne yazık ki Alman Arkeoloji Enstitüsü ve Alman bilim adamlarındadır. Bu eksiklik nedeniyle bizim kurumlarımız karar alma aşamalarında (Didyma ve Milet Antik kentleri arasındaki Kutsal Yol"un kesin sınırlarının tespit edilememesi örneğinde de görüldüğü gibi) bilimsel araştırma ve bilgi eksikliğinden dolayı sıkıntı yaşamakta, karar alamaz duruma gelmektedir dedi.
Koruma Amaçlı İmar Planının yıllardır uygulanamadığını da dile getirene Yavuz Apollon Tapınağı Arkeolojik Alanı"nda 90"lı yıllardan beri devam eden ve Didim Belediyesi"nin hazırlama yükümlülüğünde olduğu Koruma Amaçlı İmar Planı"nın yıllardır ilgili kurumlar tarafından sağlıklı bir biçimde değerlendirilerek onaylanmamasına neden olan ve çözümsüzlüğe varan süreçteki problemin bir ayağını da Alman Arkeoloji Enstitüsü ile koordineli bir çalışmanın gerçekleştirilememiş olması ve mevcut bilimsel verilerin Aydın Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Müdürlüğü"nde olmamasından kaynaklanmaktadır. Didim Belediyesi, Valilik Makamı ve İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü"nün ortak girişimi ile Alman Arkeoloji Enstitüsü arşivinin ilgili kurumlar tarafından kullanımına ve gerekli dokümanların dilimize çevrilmesi konusunda gerçekleştirecekleri bir çalışma ile bu sorunu aşmak yönünde olumlu bir adım atılmış olacaktır. Böyle bir çalışma ile bölgemizin en önemli tarihi zenginliklerinden olan Apollon Tapınağı ve çevresine ilişkin kamuoyunu, araştırmacıları ilgilendiren çok önemli bir bilgi hazinesi ülkemize kazandırılacaktır dedi.
28 TESCİLLİ TAŞINMAZ VAR AMA BU SAYI 150 CİVARINDA
Didim İl Genel Meclis Üyesi Hasan Yavuz Kurumların verdiği takdir çerçevesinde bölgede 28 adet taşınmazın tescilli olduğunu belirterek 2009 yılı Ekim ayı itibariyle İzmir II Numaralı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu ve Aydın Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Müdürlüğü tarafından "Taşınmaz Kültür ve Tabiat Varlığı" olarak Apollon Tapınağı çevresinde tescil edilen taşınmaz sayısı 28 adettir. Tescilli bu evlerin çoğu şahıslara ait özel mülklerdir ve tescilli olmaları nedeniyle restore edilmeleri mümkündür. Tescile değer görülen 28 adet taşınmazın yanı sıra aynı mimari ve tarihsel niteliğe sahip ve 19. yy."da inşa edilmiş yaklaşık 150200 kadar daha taşınmaz mevcuttur. Ancak bunlar henüz tescil işlemi görmemiştir. Bu nedenle de herhangi bir restorasyon çalışması yapılamamaktadır. Eskiköy (Tarihi Yoran Köyü)"deki, geleneksel taş ev mimarisinin korunabilmesi için nitelikli ve geleneksel dokuya uygun olan evlerin de tescil edilerek orijinaline uygun olarak restore edilebilmelerinin, bakım ve onarımlarının yapılabilmesinin önü açılmalıdır.Apollon Tapınağı çevresindeki dokunun iyileştirilebilmesinin bir başka yolu da var olan arkeolojik sit statüsünün kurul kararı ile değiştirilerek kentsel-arkeolojik sit ilan edilmesidir. Bölgenin kentsel-arkeolojik sit ilan edilmesi ile birlikte yalnızca geleneksel mimari dokuya uygun olan evler korunarak yaşatılacaktır. Mevcut geleneksel mimari dokunun korunması, restorasyon sürecinin başlatılması ile birlikte Apollon Tapınağı ve çevresi Şirince, Beypazarı gibi ülkemizdeki başarılı uygulama örneklerinin de gösterdiği gibi ülke turizmimize katkı sağlayan, bölge halkının ekonomik kalkınmasını sağlayan önemli bir kültür turizmi merkezi haline gelebilecektir dedi.
BELGE VE ARŞİVLER İNCELENMELİ; BÖLGE KENTSEL SİT ALANI OLMALI.
Gelinen noktada Apollon Tapınağı ve çevresi ile ilgili Koruma Amaçlı İmar Planı çalışmaları yetkili kurumlar arasında bir ortak vizyonun olmayışı nedeni ile çözümsüz bir aşamaya gelindiğini, yerel halk ve Didim Belediyesi kentin en eski yerleşim merkezi olan ve geleneksel yaşamın devam ettiği Eskiköy"ün yaşayan bir merkez olarak korunması, geleneksel dokuya uygun olan evlerin mimari restorasyonlarının yapılarak kültür turizmine kazandırılmasını talep ettiğini belirten Hasan Yavuz Apollon Tapınağı ile birlikte Didim"in ilk yerleşim merkezi olan Yoran Köyü"nün korunarak restorasyonlarla orijinal mimari dokusuna kavuşturulması; geleneksel yaşamın sürdürülmesini sağlayacak. Didim"in gerçek tarihsel kimliğinin korunması anlamına gelecektir. Bu kapsamda öncelikle; Alman Arkeoloji Enstitüsü ve Didim Kazı Başkanlığı"ndan Apollon Tapınağı ve çevresine ilişkin yapılan bilimsel çalışmalara ve bulgulara ilişkin dokümanlar alana ilişkin plan yapma yetkisine ve yükümlülüğüne sahip Didim Belediyesi"ne ve alana ilişkin karar alma yetkisine sahip Aydın Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Müdürlüğü"ne iletilmelidir. Alman Arkeoloji Enstitüsü"nden alınacak bilgi, belge, fotoğraf gibi arşivden de faydalanılarak Apollon Tapınağı çevresindeki köy yerleşiminde envanter çalışması ile birlikte yeniden bir tescil çalışması yürütülmektedir. Mimari teknik özellikleri ve var olan dokuya uygun olan taş evler tescil edilerek koruma altına alınmalı, restorasyon çalışmaları başlatılmalıdır. Arkeolojik sit statüsünün kentsel-arkeolojik sit statüsüne dönüştürülmesi için gerekli bilimsel çalışmalar yapılmalı, statü değişikliği değerlendirilmelidir. Apollon Tapınağı çevresindeki eski köy yerleşiminin tarihi kayıt altına alınmalı, gerekli bilgi ve belgeler toplanarak kentsel-arkeolojik sit statüsünün kabulü için gerekli bilimsel veriler değerlendirilmelidir. İfadelerine yer verdi.
