Üroloji Uzmanı Prof. Dr. Mustafa Sofikerim, erkeklerdeki kısırlık oranının giderek arttığını belirtti. Kısırlık, çocuk sahibi olmak isteyen çiftlerin yaklaşık %15’i gibi yüksek oranda karşılaşılan, kompleks bir sağlık sorunudur. Gebeliğin sağlanmasında sıkıntı yaşayan çiftlerin yaklaşık %50’sinde erkek üreme sistemini ilgilendiren sorun söz konusudur. Korunmasız ve düzenli cinsel ilişkiye rağmen, 12 ay süresince, eşinde gebeliğin oluşmamasına neden olan erkekteki bütün durumlara erkek kısırlığı denir. Genellikle erkek infertilitesine neden olan sorun ya sperm üretiminde ve olgunlaşmasındadır ya da olgun spermin transferindedir.   Erkek üreme kapasitesi testislerde (yumurta) üretilen spermlerin üreme kanalları boyunca iletilmesi ve gerekli olan zamanda kadının üreme kanalına (vajinasına) ulaştırılmasını kapsamaktadır. Erkek fertilitesi testislerdeki çok çok ufak kanalcıklar içinde yer alan ham spermlerin, ortalama 69 günde olgunlaşması aşamasıyla başlar. Olgunlaşan spermler testisi terk ederek epididim denilen bir bölümde depolanır ve burada hareket kazanır ve tam anlamıyla gelişimini tamamlar. Burada depolandıktan sonra, gerektiğinde sperm kanalından prostatın sardığı “ejakülatör kanal” ve “uretra”ya boşalmanın hemen öncesinde transfer edilir. Boşalma sırasında ise uretra yoluyla penis ucundan dışarı atılır. Spermlerin oluşması, olgunlaşması, depolanması, transferi için mükemmel çalışan bir genetik oluşuma, sağlıklı organlara ve bunların yarattığı ortama ve hormonal etkiye ihtiyaç vardır. Sperm bozukluklarının etkisi Spermin üretiminde ya da spermin gelişmesindeki sorunlar erkek infertilitesinde en sık karşımıza çıkan nedenlerden birisidir. Spermler ya yetersiz olgunlaşarak olgun şekline ve hareketliliğe ulaşamıyor ya da testiste normal spermler olması gerekenden daha az sayıda üretiliyor olabileceği gibi, hiç sperm üretimi olmayabilir. Varikoselin etkileri Özellikle sol testiste görülür. Testisin toplardamarlarının normalden fazla genişlemesidir. Varikosel neticesinde testisin beslenmesi ve oksijen kullanımı azalarak sperm üretiminde gelişim bozukluğuna neden olabilmektedir. Erkeklerin %16-20’sinde varikosel olduğu gibi, kısırlık olan erkeklerde varikosel görülme oranı %40’tır. Varikosel, erkek kısırlığında düzeltilebilen en sık nedendir. Tedavi seçenekleri Varikosel varlığında, özellikle varikosel derecesi fazla ve testis gelişimi bozulmuş ise varikosel ameliyatından fayda görme şansı artmaktadır. Varikosel ameliyatına varikoselektomi denilir. Günümüzde varikoselektomi ya optik büyütme altında ya da mikroskobik görüntü altında kasık kanalı seviyesinden yapılmalıdır. Yaklaşık 1 saat süren bu ameliyat sonrasında, aynı gün ya da ertesi gün hasta hastaneden çıkartılır. Sperm kalitesindeki iyileşme için ameliyat sonrası 6. ve 12. aylarda semen analizi yapılır. İlaç tedavileri Kısırlığa neden olan bozukluğun spesifik duruma göre tedaviler de çeşitlilik göstermektedir. Sperm üretiminde gerekli olan hormonların düzeyindeki eksiklik nedeniyle sperm üretimi etkilenmiş olabilir. Bu hormonların eksik olanlarının yerine konması ile sperm üretimi kazanılabilir. Ancak bu tip tedavilerde istenilen yanıtın uzun süreli tedavi sonrasında en az 9-12 ay olabileceği unutulmamalıdır. Sperm kalitesini artırmaya yönelik spesifik bir neden yönelik olmadan birçok ilaçla tedavi yaklaşımları vardır.  Varikosel erkeklerde yumurtalardaki kanı boşaltan damarların genişleyip varisleşmesidir. Bu varisleşen toplardamarların iç yüzeyinde kan dolaşımını düzenleyen kapakçıklar işlevlerini kaybetmiş ve kanı boşaltamamaktadır. Testisten çıkan toplardamarların aşırı ve anormal olarak genişlemiş olması, testiste ısı etkisi ve beslenme bozukluğu sonucu sperm üreten hücreleri toksik bazı maddelerle karşı karşıya bırakır. Bu durum maddeler testis içinde etki yarattığı için sperm oluşumunu kötü etkiler. Varikosel çoğu zaman hiçbir belirti vermez. Ancak bazen aşağıdaki belirtiler görülebilir: Testislerde ağrı, testislerde küçülme, testislerde dolgunluk hissi kısırlık, gözle görülebilen genişlemiş damarlar, ele gelen genişlemiş damarlar. Hastalar gördükleri veya ayaktayken ellerine gelen yumurtadaki genişlemiş damarlar sebebi ile doktora gelirler. Doktor tarafından yapılacak elle muayene ile genellikle tanı konur. Ultrasonografi/Doppler mutlaka yapılmalıdır. Kısırlık şikayeti olan varikoselli erkeklerde, çok yoğun ağrı şikayeti olanlarda ve testislerinden biri diğerine göre anlamlı küçülme göstermiş varikoselli erkeklerde cerrahi tedavi önerilir. Tedaviye geçmek için varikoselin mutlaka sperm değerlerini bozmuş olması gerekmeyebilir. Evli olmayan erkeklerde de varikosel bulunmuş ve sperminde bozulma başlamış ise tedavi önerilebilir. Eğer erkek adolesan çağda, yani henüz ergenliğe gelmemiş ise ve sperm veremiyorsa bu durumda testiste küçülme olup olmadığına bakılır. O taraf testisi %10 ve daha fazla volüm kaybetmiş ise ameliyat endikasyonu vardır. Tedavisi ameliyattır Ameliyat sırasında cerrahi mikroskop kullanılması önerilmektedir. Kasık bölgesinden yapılan küçük bir kesi ile gerçekleştirilir. Varisleşmiş venler bağlanır. Varikosel ameliyatının başarı şansı değişkendir. Mikroskobik yapılan ameliyatların başarı şansı diğerlerine oranla çok daha yüksektir. Yaklaşık 45 dk. sürer. Bu sırada testisle ilgili diğer oluşumların zarar görmemesine özen gösterilmelidir. Varikosel ameliyatı dikkatli yapılmaz ise hidrosel (testis çevresinde sıvı birikimi), atrofi gibi komplikasyonlar görülebilir. Ama son yıllarda, ameliyat tekniğinde elde edilen ilerlemeler sayesinde bu komplikasyonlara çok daha az rastlanılmaktadır. Ameliyat olacak kişilerin bunu iyi bilmesi ve ameliyatı yapacak doktordan da bu konuda bilgi alması gerekir. Ameliyattan 3-6 ay sonra sperm üretiminde düzelme görülmeye başlar. Sperm tetkiki ameliyattan sonraki 6. ayda yapılmalıdır. Sperm üretimindeki düzelme ameliyat olan hastaların %60-70’inde görülür.  Tüp bebek uygulaması yapılacak erkeklerde de varikosel ameliyatı yapıldıktan sonra tüp bebeğe geçilmesi başarıyı artırabilir. Ameliyat edilen hastaların bir kısmında sperm değerleri biraz daha yükselerek tüp bebek uygulamasına geçilebilir.