Nefes ve solunum yolu ile ilgili bir rahatsızlığı bulunan eşinin vefatının ardından onun anısına bir hatıra parkı oluşturmak isteyen Ali Nihat Gökyiğit, Nezahat Hanım'ın alamadığı nefesleri şehir alabilsin diye yola çıkar. 1995 yılından bu yana sabır ve sevgiyle büyüttüğü ağaçların bulunduğu bahçe şimdi İstanbul'un Anadolu yakasında adeta betonlardan kurtarılmış bir bölge gibi.

İstanbul Ataşehir'de otoyol kavşağında hayat bulan Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi (NGBB), "Betona İnat Doğal Hayat" mottosuyla hayat bulmuş bir vaha. İlk bakışta kulağa garip geliyor otoyol kavşağında bir botanik bahçesinin varlığı. İnsan ancak gözleriyle gördüğünde kâni oluyor bunun gerçekliğine. Beton yığınları arasında yeşeren bu güzel vaha, Millet bahçelerine de model olabilecek bir zenginliğe sahip.

Hafta başında Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın eşi Emine Erdoğan'ın ziyaret ederek incelemelerde bulunduğu NGBB Türkiye'deki bitki çeşitliliğinin kayıt altına alındığı, incelendiği ve korunduğu bir merkez. Erdoğan, yaklaşık 8 bin 500 bitkinin bulunduğu kurutulmuş bitki müzesi herbaryumu ve kütüphanede incelemelerde bulundu.

Tıbbi bitkiler konusuna özel ilgisi bulunan Emine Erdoğan'ın ziyaretinden büyük memnuniyet duyan NGBB'nin kurucusu Ali Nihat Gökyiğit, titizlikle hazırlanmış bir program dahilinde hanımefendi ve beraberindeki gazetecilere bahçeyle ilgili detaylı bilgiler verdi. Girişte Ali Nihat Bey tarafından karşılanan Emine Erdoğan, gördüğü manzara karşısında "Ne kadar güzel bir bahçe neden daha önce gelmemişiz" diyerek bahçenin güzelliğini dile getirdi. Çocukluk ve gençlik yılları meyve ağaçları ile dolu bir bahçede geçen Erdoğan'ın bu ilgisinin kökleri o günlere dayanıyor. Bu yüzden NGBB ziyareti sırasında ağaçlar ve çiçeklerle ilgili ayrıntılı bilgi alırken, yapılan çalışmalar konusunda da sık sık hayretini, sevincini dile getirdi.

Türkiye'nin bitki hafızası tutuluyor

İlginç ve nadir bitki türlerinin bulunduğu bahçe ziyareti sırasında Emine Erdoğan, papatyagiller familyasının peygamber çiçeği (centaurea) cinsinden olan ve yerelde yanar döner ya da sevgi çiçeği diye bilinen çiçeğin ise Ankara endemik bitkisi olduğunu öğrenince şaşkınlığını gizleyemedi. Dünyada sadece Ankara Gölbaşı bölgesinde 1 kilometrekarelik alan içinde yaşayan yanar döner çiçeğinin Dünya Doğa Koruma Birliği kriterlerine göre nesli koruma altında. Avrupa Yaban Hayatı ve Yaşama Ortamlarının Korunması Sözleşmesi'ne göre de kesin korunan bitki listesinde yer alıyor. NGBB'nin kurucusu Ali Nihat Gökyiğit'e yurtdışı ziyaretleri sırasında gittiği botanik parklardan örnekler veren Emine Erdoğan, Türkiye'de de bu konuya akademik, tarımsal, bahçecilik anlamında yatırımlar yapılması gerektiğini ifade etti. Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi'nin bitki florasının çocuklara tanıtımının çok önemli olduğunu aktaran Emine Erdoğan, bahçede yapılan eğitim çalışmalarının daha çok okula duyurulmasının gerekliliğine dikkati çekti. Dünyada botanik bahçelerinin yüzyıldan fazla geçmişleri olduğunu hatırlatan Emine Erdoğan, Türkiye'nin de gelecek nesillere aktarılacak bir botanik bahçesi olmasını ümit ettiğini belirtti. Bu anlamda en bilinen örneklerden biri İngiltere'deki 250 yıllık geçmişe sahip Royal Botanic Gardens.

Cumhurbaşkanlığı tarafından himaye edilen Resimli Türkiye Florası Projesi'nin de yürütüldüğü NGBB, ülkemizdeki bitki zenginliği hem halkın hem akademik çevrelerin istifadesine sunuyor. Bugüne dek Türkiye'deki bitki florasına dair Türkçe bir kaynak bulunmadığına dikkat çeken Ali Nihat Gökyiğit, ilk kez Türkçe olarak her bir bitkinin bilimsel olarak resmedildiği 30 ciltlik bir projeyi hayata geçirdiklerini anlatıyor gururla. Resimli Türkiye Florası'nın şu ana kadar ilk iki cildi yayınlanmış ve 15 cilt için de çalışmalar devam ediyor.

Betona inat bir vaha

2002 yılından bu yana halkın ziyaretine ücretsiz açık olan Botanik Bahçe'de, Türkiye ve dünyadan farklı canlı bitki koleksiyonları sergileniyor. Üzerine bilimsel araştırmalar yapılan koleksiyonlarda, nesli tehdit altında olan bitkiler için de koruma çalışmaları yürütülüyor. İstanbul Havalimanı'nın yapımı sırasında türü yok olma tehlikesi ile karşı karşıya olan bazı ağaç türleri de İGA desteğiyle NGBB'ne getirilerek korumaya alınmış.

Bahçenin yeşermesi ile birlikte kuş türleri de gelmeye başlamış bölgeye. Söz gelimi bir balıkçılın her akşam düzenli olarak aynı saatte gelip süs havuzundan bir balık alıp gittiğini anlatıyor görevli. Yılda yaklaşık 258 bin ziyaretçiye kapılarını açan NGBB'de öğrenciler için de yıl içinde rehber eşliğinde ücretsiz turlar ve eğitimler veriliyor. Doğa dostu bir anlayışla yönetilen bahçede sıfır atık uygulamaları kapsamında bahçede tek kullanımlık plastik pet şişe, bardak, tabak, çatal kullanılmıyor. Kompost gübre üretimi sayesinde bahçe 4 yıldır kendi gübre ihtiyacını kendi atıklarını dönüştürerek karşılıyor. Ayrıca yağmur suyu depolama alanları ve güneş enerjisi panelleriyle de bahçe, sürdürülebilir enerji kaynaklarını kullanıyor. NGBB, İstanbullular için bir nefes alma noktası olmasının yanı sıra, bir araştırma, eğitim ve öğretim merkezidir.

OTOYOL KAVŞAĞINDA BİR İLK

Dünyada otoyol kavşağında kurulmuş ilk ve tek botanik bahçe olma özelliğini taşıyan Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi'nin hayat bulması için yapılanlar tıpkı bir Mustafa Kutlu hikâyesi gibi... Toprağı ve tabiatı seven bir adamın gayreti ve inancıyla neler yapabileceğinin bir özeti.

Önce yol inşaatı nedeniyle yapısı aşırı derecede bozulmuş toprak ıslah edilmiş; sonra 46 hektarlık park alanına takriben 50 bin ağaç ve çalı dikilmiş. Daha sonra bir botanik bahçesi olma yolunda çalışmalara başlanarak 2002 yılında halkın ziyaretine açılmış. 2003 yılında adı Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi olarak değiştirilmiştir. İstanbul'un Anadolu yakasında, Atatürk ve Fatih Sultan Mehmet köprülerinden gelen otoyollarla, Anadolu otoyolunun (Ankara) birleştiği kavşakta bulunan bahçe, kavşaktaki anayollar ile bağlantı yolları arasındaki adalar üzerinde kurulu. Karayolları Genel Müdürlüğü ile ANG Vakfı arasındaki bir protokolle bu hizmete tahsis edilen alan sekiz adadan oluşuyor. Her bir adaya Türkiye'deki bir bölgenin özelliğine uygun bitkiler ve ağaçlar dikilmiş. NGBB'nin birbirinden heyecan verici adaları Kaya bahçesi, Karadeniz Bahçesi, Nilüfer Koleksiyonu, Kumul Koruma Alanı, Meyve Koleksiyonu, Keşif Bahçesi, Bambu Labirenti, Mesire Adası, Kaya Çatlağı Bahçeleri, Kaktüs Limonluğu, Kurak-Çorak Bahçe, Meşe Adası, Odunsu Bitkiler Koleksiyonu, İstanbul Bitkileri Koleksiyonu, Faydalı Bitkiler ve Ertuğrul Fırkateyni Şehitleri anısına düzenlenen Ertuğrul adası isimlerini taşıyor.

NGBB'nde neler amaçlanıyor?

Dünya'daki canlılığın devamının gerçek ve tek garantisi olan, bitkilerin önemi ve değeri hakkında toplumun bilgisini artırmak.

Yeryüzündeki bitkiler dünyası ve Türkiye'nin zengin bitki örtüsü hakkında, iyi belgelenmiş koleksiyonlar oluşturarak, bilimsel araştırmaları ve eğitimi teşvik etmek; bir bitki danışma merkezi oluşturmak.

Dünyadaki biyolojik çeşitliliği, endemik olan, ender bulunan ve tehdit altındaki bitkileri koruyarak desteklemek.

Ekonomik ve/veya faydalı bitkilerle insanlar arasındaki bağlantı ve ilişkileri araştırmak, sergilemek; bu konudaki kültür mirasını korumak ve yaymak.

Giderek artan ölçüde tehdit oluşturan susuzluğa dayanıklı bitkileri tanıtmak; dünyadaki erozyon ve çölleşme ile mücadeleye yardım etmek.

Neler yapılıyor?

Çocuk Programları

Okul grupları, NGBB tarafından müfredata paralel olarak hazırlanan günlük eğitim etkinliklerine katılabiliyor. Randevu ile düzenlenen etkinliklerde, öğrenciler kitaplarda gördükleri ve göremedikleri pek çok farklı bitkiyi bir arada görebiliyor. Anaokulundan liseye, değişik yaş gruplarını kapsayan günlük eğitim etkinliklerine, yılda ortalama 6 bin öğrenci katılıyor. Bahçede hafta sonları, çocuklar için kuş gözlem, doğa gözlemi, doğada deneyler, sanat, rölyef, geri dönüşüm, kağıt atölyeleri düzenleniyor.

Bahçıvan Çocuklar Projesi

2006 yılında başlatılan proje, doğal ortamdan uzakta büyüyen çocukları, doğayla buluşturmak amacıyla düzenleniyor. Çocuklar, bahçıvanlık, bitki yetiştirme, bitki bakımı gibi konularda bilgi edinirken; aynı zamanda, öğrendiklerini uygulama olanağına da sahip oluyor.

Keşif Bahçesi

Mesire Adası'nda, 3-9 yaş grubu çocuklar için düzenlenen oyun alanı; çocukların oynarken bitkiler dünyası hakkında bilgilenmelerini sağlıyor. Keşif Bahçesi'nde göze çarpan modüller arasında; kum havuzu, fıskiye, açık tiyatro, ağaç ev, tünel yer alıyor.

Yetişkinler İçin Etkinlikler

Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi, her hafta sonu yetişkinlere yönelik "Bitki Ressamlığı", "Uygulamalı Bahçıvanlık", "Doğa Fotoğrafçılığı", "Fitoterapi" kursları düzenliyor. Botanik, ekoloji, çevre koruma gibi konularda konferanslar veriliyor.

Bitki Ressamlığı

Bitki resimleri, botanikçilerin önemli başvuru kaynaklarından biri. Bu nedenle, Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi, bitki ressamı yetiştirilmesi amacıyla da çalışmalar yapıyor. Dört yıl boyunca, Kew Kraliyet Botanik Bahçesi bitki ressamlarından Christabel King tarafından verilen dersler sonucunda, Türkiye'ye yeni bitki ressamları kazandırıldı. Bu kurslardan maharet belgesiyle mezun olan bitki ressamları, NGBB'de düzenlenen kurslarda eğitmenlik yapmaya devam ediyor.

Kaynak: Star