EYT SON DURUM GELİŞMELERİ
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin, katıldığı bir programda EYT meselesi masanızda mı?" sorusunu yanıtlarken, "Tabii masamızda. Türkiye'nin emekçileri hiç merak etmesinler, hiç endişe etmesinler. Türkiye'nin her sorunu, çözülmesi gereken dosya olarak önümüzde duruyor. Bu, önümüzdeki dosyalardan, çözülecek şeylerden biri." dedi.
"2023'te EYT çözülür diyebilir misiniz?" sorusuna karşılık Bilgin, "Bu yılın sonuna kadar bu yolda önümüzde olan bütün dosyaları çözeceğiz. O da önemli dosyalardan biri… Orada da alternatif maliyetleri, çözüm önerilerini oluşturmaya çalışıyoruz. Her şey önümüzde." yanıtını verdi.
OLASI EYT DÜZENLEMESİ KİMLERİ KAPSAYACAK?
Olası EYT düzenlemesi 8 Eylül 1999 ve öncesinde emekli sigortası primlerini ödemeye başlayan ve toplamda 15 yıl çalışma süresi ve 3600 prim gününü tamamlayan ancak emekli olmak için yaş sınırını bekleyenler, EYT düzenlemesinden yararlanabilecekler.
EYT ile ilgili dikkat çeken son açıklama ise AK Parti Genel Başkanvekili Numan Kurtulmuş'tan geldi. Kurtulmuş EYT ile ilgili şunları söyledi:
Orada da (EYT) çalışma yapılıyor. Bu zamanlama meselesidir. Vatandaşın gündeminde olan, çarşıda pazarda insanların söylemiş olduğu herhangi bir konu yoktur ki hükümetin gündeminde olmasın. Çalışma Bakanlığı bu konuda çalışmalarını sürdürüyor öncelikler ortaya çıktığı zaman kamuoyu ile paylaşılır.
EMEKLİLİKTE YAŞA TAKILANLAR NEDİR, ŞARTLARI NELER?
Habertürk'ten Ahmet Kıvanç EYT'nin kimleri kapsadığını açıkladı. Ahmet Kıvanç'ın haberine göre;
8 Eylül 1999 tarihinden önceki koşulları yerine getiren herkese emeklilik hakkı sağlanırsa, prim günü ve sigortalılık süresi kriterini yerine getirenler yaşa bakılmaksızın emekli olabilir.
8 Eylül 1999 tarihinden önce SSK’lı kadınlar 20; erkekler 25 yıl sigortalılık ve 5000 gün prim veya kadın ise 50, erkek ise 55 yaşını doldurmuş olması ve en az 5000 prim günü koşulunu yerine getirerek emekli olabiliyordu.
BAĞ-KUR’da kadın ise 20 tam yıl, erkek ise 25 tam yıl prim ödemesi ya da kadın ise 50, erkek ise 55 yaşında olması ve 15 tam yıl prim ödenerek emekliliğe hak kazanılıyordu.
EYT İÇİN 5 AŞAMALI YOL HARİTASI NASIL OLACAK?
1- KAPSAMIN BELİRLENMESİ
Yasanın çerçevesi oluşturulurken öncelikle kapsam belirlenecek. Böylece kimlerin hak sahibi olacağının tespiti yapılacak. Bu sayede yasa çıkar çıkmaz hemen emeklilik hakkı kazanacakların sayısı da ortaya çıkacak. Genel çerçeveye bakıldığında EYT'li grubu 8 Eylül 1999 öncesinde ilk kez sigortalı olarak çalışmaya başlamış, yıl ve prim şartını tamamlamasına rağmen yaş şartı getirildiği için emekli olamamış sigortalılar oluşturuyor.
Bu tarihten önce sigortalı olanlar için yaş dışında erkeklerde 25, kadınlarda ise 20 yıl sigortalılık süresi şartı var. Ancak bu tarihten önce Emekli Sandığı'na girmiş ya da Bağ-Kur'lu olmuş EYT'liler de mevcut. Bu tarihten önce SSK'lı olmuş şu anda memur olanlar, primi eksik bulunanlar, farklı kurumlardan prim biriktirenler de bulunuyor. Bütün bunlar ayrı ayrı değerlendirilerek kapsamlı bir çalışma yapılacak.
2- EMEKLİLİK ŞARTLARININ BELİRLENMESİ
Kapsamın belirlenmesinden sonra emeklilik şartlarının da tespit edilmesi gerekiyor. Primini ve yılını dolduranların başka şarta bakılmaksızın emekli edilmeleri şeklinde bir öneri bulunurken, burada farklı kurumlarda çalışmış (memur, esnaf, Bağ-Kur gibi) kişilerin hangi statüde emekli olacaklarının da tespiti gerekiyor.
Burada belli bir yaşın üstünde olanlara emeklilik verilmesi gibi bir formül de konuşulurken, kademeli olarak emeklilik hakkının verilmesi de söz konusu olabilecek. Ayrıca Avrupa modelinde olduğu gibi maaş kısıtı ile emeklilik de formüller arasında.
3- UYGULAMA ŞARTLARI
Bu aşamada uygulamayla ilgili kısımların da tespit edilmesi gerekiyor. Yani hak sahiplerinin belirlenmesi, onların emeklilik işlemlerinin usul ve esaslarının tespit edilmesi önem kazanıyor. Mesela, 8 Eylül öncesinde sigortalı olmuş ancak şimdi memur olarak çalışan birisi yasa çıktıktan sonra hangi kurumdan emekli olacak? Bu kişi memurluğa devam etmek istiyorsa EYT'li diye resen emekli mi edilecek? Bu gibi karmaşık soruların da cevap bulması gerekiyor.
4- MALİYET HESABI
Emeklilikte Yaşa Takılanlar'ın ile ilgili 5 milyon kişi gibi sayılar ortaya atılsa bile kesin bir rakam yok. Ancak farklı kurumlardan sigortalıların olduğu bir yapısı olması dolayısıyla çok sayıda insanı ilgilendiriyor. Bu noktada kapsam belirlendiğinde sayı da ortaya çıkacak. Bu yönüyle kaç kişinin emekli olabileceği ve kaç lira maaş alacağı hesaplanarak konunun mali boyutu da ortaya çıkarılacak. Burada kime hangi şartlarda maaş bağlanacağı da tespit edilecek.
5- YASALAŞMA SÜRECİ
Bütün çalışmalar tamamlandıktan sonra uygulamanın başlayabilmesi için yasal çalışmanın da yapılması gerekiyor. Bunun için de bir taslak metnin oluşturulması ve bunun TBMM gündemine gelmesi gerekiyor. Meclis'ten geçtikten sonra uygulanması için de yönetmeliklerin çıkarılması gerekiyor.
KISMİ, KESİNTİLİ EMEKLİLİK VE SÜRE TAMAMLAMASI NE DEMEK?
Kısmi emeklilikle 3600 gününü tamamlayan kadınların 50, erkeklerin de 55 yaşında emekliye ayrılması öngörülüyor. Süre tamamlanmasında da kadınlarda 7 bin 200, erkeklerde 9 bin gün sigortalılık gününü bitirenlerin yaşa bakılmadan emekli edilmesi söz konusu. Bazı Avrupa ülkelerinde uygulanan bu modelde yaşı dolduranlar belirli bir kesinti miktarını kabul etmeleri durumunda kısmi erken yaşlılık emekliliğine hak kazanabiliyor. Örneğin, Almanya'da yüzde 3,6 oranında bir kesinti yapılıyor.
Yıpranma hakkı olmayan ağır işlerde çalışanlara, emekliliğine 3-4 yılı kalanlara her yıl için yüzde 4-5 gibi bir oranda kesinti yapılarak erken emeklilik sağlanması, 50 yaş ve üstü çalışanlara iş imkânı için vergi, prim teşviki sağlanması, 9 bin gününü dolduran her 360 gün karşılığı dörtte birinin yaştan düşülmesi formüllerinin her biri teknik olarak değerlendiriliyor.
PRİM TAMAMLAMA MODELİ NEDİR?
Prim tamamlama da EYT için konuşulan başlıklardan biri. Eylül 1999'dan önce işe girenler için ilk sigortalı oldukları tarihe göre 5 bin ile 5 bin 975 prim günü isteniyor. Bunu tamamlayanların emeklilik imkânı doğuyor. Doğum borçlanmasında her bir çocuk için 720 güne kadar borçlanma hakkı var. Eksik prim günleri isteğe bağlı sigortayla tamamlanacaksa ödenecek prim günü sayısı 1260 günü geçmemeli.
