Belli bir yaşa geldikten sonra farklı nedenlerle sigortalı olarak çalışmayı bırakanlar, emeklilik hesabı yaptıklarında yaş ve yıl dışında eksik prim engeliyle karşılaşıyor. Böyle durumlarda da prim eksiğini tamamlamak için ‘borçlanma’, ‘borçları yapılandırma’ ve ‘hizmet tespit davası’ gibi çıkış yolları var. En çok kullanılan yöntem ise borçlanma.
Borçlanma için toplu para yatırılması gerekiyor. Yatırılacak miktarın en düşük tutarı o anki asgari ücrete göre belirleniyor. Hem kadın hem erkek sigortalıların doğum, askerlik, staj ve yurtdışı borçlanması yoluyla eksik günlerini tamamlama imkanları bulunuyor. Bazı dönemlerde Bağkur’lu esnafa dönük ise dondurulan günlerin ihyası (canlanması) için yapılandırma fırsatı tanınıyor.
Prim eksiğinin sebeplerinden biri kayıtdışılık. Yani sigortasız çalıştırılan işçi için prim ödenmiyor. Sigortasız olduğundan ya da sigortası geç yapıldığı için veya eksik yatırıldığından dolayı kişinin primi yetersiz kalabiliyor. Bu durumdaki işçiler, sigortasız çalıştıkları sürelerini, işten ayrıldıktan sonra 5 yıl içinde açacakları hizmet tespit davası ile tespit ettirebilir. Bu yolla kayıp günlerin geri kazanılabilmesi için şahit ve belge olması önemli.
Sigortadan sonra yapılan 3 doğum, kadına 2160 gün (6 yıl) kazandırıyor. İlk sigorta yaptırılmadan önce gerçekleştirilen askerlik görevinin borçlanmasıyla da 540 güne kadar prim kazanmak mümkün. Doğum ve askerlik borçlanması kişinin işe giriş tarihini geri çekebildiği için daha az primle daha erken emeklilik imkanı doğuyor.
Staj emeklilik hesabında dikkate alınmasa da doğum borçlanmasında hesaba katılıyor. Yani kadınlara staj ile sigortalı çalışmaya başladıkları tarihler arasında doğan çocukları için doğum borçlanması yapabilme imkanı var. Bu sayede annelere daha erken maaş bağlanabiliyor.
Yurtdışında çalışanlar belli şartlarda, çalıştıkları süreleri borçlanarak emeklilik hesabına katabiliyor. Yine kadınlar yurtdışında 18 yaşından sonra geçirdikleri süreleri çalışmış olmasalar bile borçlanabiliyor.
Eksik prim günlerini tamamlamak için borçlanma yapılabilecek diğer süreler şöyle:
- Ücretsiz doğum izinleri m Er veya erbaş olarak silah altında veya yedek subay okulunda geçen süreler, - Kamu görevlilerinin personel mevzuatına göre aylıksız izin süreleri, - Sigortalı olmaksızın doktora öğrenimi veya tıpta uzmanlık için yurtiçinde veya yurtdışında geçirilen normal doktora veya uzmanlık öğrenim süreleri, - Sigortalı olmaksızın yapılan 1 yıla kadar avukatlık staj süreleri, - Sigortalıların beraatla sonuçlanan tutukluluk veya gözaltı süreleri, - Grev ve lokavtta geçen süreler,
- Hekimlerin fahri asistanlıkta geçen süreleri, - Seçim kanunları gereğince görevlerinden istifa edenlerin, istifa ettikleri tarih ile seçimin yapıldığı tarihi takip eden aybaşına kadar açıkta geçirdikleri süreleri.- Toplu ödeme sadece kanunda sayılan bu durumlar için borçlanma suretiyle yapılabilir. Onun dışında eksik prim günleri için toplu ödeme hakkı bulunmuyor.
