Aydın İli, Efeler ilçesi, Veysipaşa Mahallesi, Sakarya Caddesi, 1607 sokakta bulunmaktadır. Kuzey-güney doğrultusunda eğimli bir alanda, bodrum üzerine iki katlı olarak inşa edilmiştir. “L” biçimli kütleye sahip binada inşa malzemesi olarak taş ve tuğla kullanılmıştır. Üzeri oluklu kiremitle kaplı çatı ile örtülüdür. Doğu yönünde bahçesi ve bahçenin içerisinde yuvarlak şekilli havuzu mevcuttur. Güney cephesi ana cephe şeklinde düzenlenmiştir. Girişi basık kemerlidir. Cephe köşelerinde pilastrlar (Mimarlıkta, bir bölümü duvara gömülü taşıyıcı sütun) bulunur.
Katlar arasındaki silme, katları daha belirgin hale getirmiştir. Eserin birinci katında pencereler dikdörtgen şekillidir ve süslemesi bulunmamaktadır. İkinci katında yer alan pencereler de dikdörtgen şekilli olup kenarları sıva ile çerçevelenmiş ve kemer alınlıkları silmelerle kademelendirilmiştir. Zemin katı iç sofalı plan tipindedir, odaların tabanı ve tavanı ahşap malzeme ile döşelidir. Zemin kattan birinci kata ahşap merdiven ile çıkılmaktadır. Birinci katta zemin kat gibi iç sofalı plan tipindedir. Odaların tüm tavan döşemesini çevreleyen testere dişi formlu süsler yer alır. Güneybatı yönde bulunan odada tavanla duvarın birleştiği bölümde zikzak şekilli ahşap silme süsleme yer alır. Kuzeybatıda bulunan odada aynı uygulamaya yer verilmiştir. Evin inşa kitabesi bulunmamaktadır. Süsleme ve mimari özelliklerinden 20. yüzyıl ilk yarısına, yani Erken Cumhuriyet Dönemine, 1924-1927 yılları arasına tarihlendirmemiz mümkündür.
Tapu kaydında kadastro tarihi olarak 1932 yılı geçmektedir. Bu tarihte konak Mehmet oğlu Bosnalı İbrahim’e aittir. 1939 yılında ise tapu kaydında Fatma Bosnalı, Hayrettin Bosnalı, Mehmet Bahaettin Bosnalı, İsmail Bosnalı, Hüseyin Bosnalı isimleri görülmektedir. 1952 yılında muhtemelen hisse satışı olan konutun 2006 yılından itibaren kayıtlarında, Mehmet Bahaettin Bosnalı adı geçmektedir. 07.09.2010 tarihinde intikal nedeniyle Cedide Abalıoğlu (Mehmet Bahaettin kızı), Eyüp Sabri Şahin (Şahin Cengiz oğlu), Ayşegül Şahin (Şahin Cengiz kızı), Emre Şahin (Şahin Cengiz oğlu) adları yer almaktadır. Soyadları Bosnalı olan konağın sahipleri, 1870’li yıllarda Yugoslavya’dan Aydın’a gelmiştir. Sadece Bosnalı ailesinin yaşadığı konak, 1989 yılında yangın geçirmiş ve 1990 yılından itibaren terk edilmiştir.
Yapı, plan tipi, süsleme ve mimari özellikleri açısından Efeler ilçemizde bulunan Erken Cumhuriyet Dönemine ait birçok konut ile benzerlik göstermektedir. Konak, o dönemde yakılıp yıkılan kentimizin yeniden yapılanma dönemindeki birçok bina ile benzer özellikler taşımaktadır. 3. Derece arkeolojik sit alanında bulunan yapı, 08.12.2004 yılında tescillenmiştir. Efeler Belediyesi tarafından 20.01.2015 tarihinde 176.700.00 TL’ye kamulaştırılmıştır. Konağın restorasyon çalışmaları 20.06.2016 tarihinde başlamış, çalışması tamamlanan yapı, 26 Nisan 2018 tarihinde Efeler Kent Belleği Araştırma Merkezi olarak hizmete açılmıştır.
Araştırma Merkezi; bodrum üzerine tek kat halinde inşa edilmiştir. Bodrum katında üç tane, birinci katında üç tane toplam altı odadan oluşmaktadır. Bodrum katındaki odalar sırasıyla; obje tarama ve arşivleme bölümü, çocuk araştırma bölümünden meydana gelmektedir. Birinci katta bulunan odalar; kültür ve sanat bölümü, tarih ve coğrafya bölümü, spor ve ekonomi bölümü, sunum ve izleme salonu, etkinlik ve sergi alanından oluşmaktadır. Kent Belleği Merkezinde kentimizin sanatsal ve kültürel değerleri (Yörük kültürü, efelik, geleneksel sanatlar gibi), tarihi, arkeolojik, spor ve ekonomik değerleri sergilenmektedir.
İlimiz tarihinde önemli yer tutan spor kulüpleri ve spor kulüplerinde yetişmiş sporcular, kent tarihine ilişkin hatırlama figürleri, yerel tarih yazarlarına ait dokümanlar, anılar, yakın ve uzak geçmişe ait fotoğraflar, gazete, bilgi ve belge arşivleri yayınlanmaktadır. Ayrıca günlük hayatı yansıtan kentin unutulmuş ya da unutulmaya yüz tutmuş gelenek ve görenekleri, tarım ürünleri, yemekleri, kente ait tüm bilgiler, belgeler, kara kalem çizimler, el yazması, gravür, fotoğraf, film, kartpostal, kitap ve karar defterleri, mezarlık bilgileri, evlenme belgeleri ile gazetelere ait dokümanlar sergilenmektedir.
Kent Belleği Merkezi koleksiyonu merkezin restorasyon süreci ile başlamıştır. Bu süreçte kentin köklü aileleri ve tarihçilerle birlikte yerel ve ulusal basın, resmi ve özel kuruluşlarla iletişime geçilmiş, tarihçiler ve kentin köklü aileleri ile görüşmeler sonucunda kentin geçmişine dair bilgi, belge ve hatıraları arşivlenerek oluşturulmuştur. Arşivlenen tüm bilgiler kiosk adı verilen makinalarda dijital ortamda sergilenmektedir.
Bu süreçte kentin köklü aileleri ve tarihçilerle birlikte yerel ve ulusal basın, resmi ve özel kuruluşlarla iletişime geçilmiş, tarihçiler ve kentin köklü aileleri ile görüşmeler sonucunda kentin geçmişine dair bilgi, belge, hatıraları arşivlenerek oluşturulmuştur. Toplamda 3500 fotoğraf, 365 PDF dosyası, 34 videodan oluşan tüm bilgi ve belgeler kiosk adı verilen makinalarda dijital ortamda sergilenmektedir. Araştırma Merkezini, geçtiğimiz dönemde iki bin kişi ziyaret etmiştir.
Araştırma Merkezi daha etkin kullanılırsa kent kültürüne önemli katkılarda bulunacaktır. Öncelikle merkeze bilgi ve belge akışının sağlanması, çocuk yaş gruplarına yönelik çalışmaların artırılması yararlı olacaktır. Efeler Belediyesi bu konuda Milli Eğitim Müdürlüğü ile işbirliğine gitmelidir.
Tarih Milletlerin tarlasıdır. Her toplum geçmişte bu tarlaya ne ekmişse gelecekte onu biçeceklerdir. (Voltaire)
Aydınpost ANDROID'de TIKLA YÜKLE! Aydınpost APPSTORE'da TIKLA YÜKLE!
