Dünyanın en saygın jeoloji kurumlarından olan ABD Jeoloji Araştırmaları Kurumu (USGS), depremle ilgili en çok sorulan sorulara yanıt verdi. İnsanların müdahalesiyle deprem üretilir mi? Hayvanlar depremi hissedebilir mi? Depremin haberci havası var mı? İşte detaylar.

DEPREMLER TAHMİN EDİLEBİLİR Mİ?

“Hayır. Ne USGS ne de diğer bilim adamları büyük bir depremi tahmin edebildi. Bilim insanları, yalnızca belirli bir alanda belirli bir yıl içinde önemli bir deprem meydana gelme olasılığını hesaplayabilirler. Bir deprem tahmini 3 unsuru tanımlamalıdır: Tarih ve saat, yer ve büyüklük.”

NEDEN BU KADAR ÇOK DEPREM YAŞANIYOR? DEPREM SAYISI ARTTI MI?

“Depremsellikte geçici bir artış veya azalma, deprem oranlarındaki normal dalgalanmanın bir parçası. Dünya çapında ne artış ne de azalma, büyük depremin yakın olduğuna dair bir gösterge değildir. Gelişen teknolojiyle daha fazla sismik alet sayesinde daha çok sarsıntı kaydedilebiliyor.

Uzun vadeli kayıtlara göre (yaklaşık 1900’den beri), herhangi bir yılda yaklaşık 16 büyük deprem bekliyoruz. Buna, büyüklüğü 7 aralığında 15 deprem ve büyüklüğü 8 veya daha büyük olan bir deprem dahildir.”

DEPREM ANINDA YER YARILIR MI?

“Sığ yarıklar, deprem kaynaklı heyelanlar, yanal yayılmalar veya diğer zemin kaymaları sırasında oluşabilir, ancak deprem sırasında faylar açılmaz. Eğer bir fay açılsaydı, iki bloğu birbirine kilitleyen sürtünme olmayacağı için ilk etapta deprem de olmazdı.”

İNSANLARIN MÜDAHALESİYLE DEPREM ÜRETİLİR Mİ?

“Bazı uzmanlara göre nükleer bombalarla üretilen sarsıntılar ya da derin madencilik faaliyetleri fay hatları üzerinde belirli etki yaratabilir. Ancak bunun yüksek sismik hareketlere dönüştüğü yönünde bugüne kadar kanıtlanmış bir bilgi yoktur.”

HAYVANLAR DEPREMLERİ TAHMİN EDEBİLİR Mİ?

“Önemli bir depremden önceki olağandışı hayvan davranışlarına dair elimizdeki en eski referans, MÖ 373’te Yunanistan’dan. Fareler, gelincikler, yılanlar ve kırkayaklar, yıkıcı bir depremden birkaç gün önce evlerini terk edip güvenliğe doğru yola çıktılar.

Bir depremden haftalar veya saniyeler önce herhangi bir yerde tuhaf davranışlar sergileyen hayvanlar, balıklar, kuşlar, sürüngenler ve böceklere dair çok sayıda anekdot niteliğinde kanıt vardır. Bununla birlikte, sismik olaylardan önce tutarlı ve güvenilir davranış ve bunun nasıl çalışabileceğini açıklayan bir mekanizmayı halen bilmiyoruz. Bu gizemi araştıran bilim insanlarının da çoğu Çin veya Japonya’da.”

DEPREMİN HABERCİ HAVASI VAR MI?

“Hayır. MÖ 4. yüzyılda Aristoteles, depremlerin yer altı mağaralarında sıkışan rüzgarlardan kaynaklandığını öne sürdü. Daha sonraki bir teori, depremlerin sakin, bulutlu koşullarda meydana geldiğini ve genellikle öncesinde şiddetli rüzgarlar, ateş topları ve göktaşları görüldüğünü öne sürdü.

Büyük fırtına sistemleriyle (tayfunlar, kasırgalar, vb.) ilişkili çok büyük alçak basınç değişikliklerinin fay kayması olaylarını tetiklediği bilinmektedir. Ancak meteorolojik olaylar ile deprem arasında bilimsel kesin kanıta ulaşılamamıştır.”

GÜNEŞ PATLAMALARI DEPREME YOL AÇAR MI?

“Güneş patlamaları ve manyetik fırtınalar, toplu olarak “uzay havası” olarak bilinen bir dizi fenomene aittir. Modern uygarlığın teknolojik sistemleri ve faaliyetleri değişen uzayhava koşullarından etkilenebilmektedir. Ancak, uzay havası ile depremler arasında nedensel bir ilişki olduğu hiçbir zaman kanıtlanamamıştır.”