Birçoğumuzun marketten çikolata alır gibi kolayca ulaşabildiği vitamin ve mineraldesteklerini doğrusuyla, yanlışıyla yakından irdelemeye ne dersiniz... Besin Desteği (Supleman); kelime olarak vitamin ve minerallerin yüksek dozlara karşılık gelen miktarlarının hap, kapsül, şurup şeklinde kullanılabilir formları olarak tanımlanmaktadır. Besin desteği, beslenmemizde yer alan besinlere (besin öğeleri içeriklerine) ek anlamına gelmektedir. 

Sağlıklı bir beslenmede (yeterli ve dengeli) besin desteğine ihtiyaç yoktur. Vitamin-mineral desteği (suplemantasyon), bireye yönelik bir uygulamadır. Supleman olarak sunulan besin öğelerinin çoğu, zaten günlük diyette doğal olarak bulunur. Ancak besindestekleri, besin öğelerini yüksek miktarlarda vücuda sağlayan, konsantre edilmiş bileşiklerdir. Besin öğelerinin biyolojik etkileri, onların biyoyararlılıklarıyla (vücuttaki kullanım oranı) yakından ilişkilidir. Biyoyararlılığı etkileyen ana faktörler; besin öğelerinin kimyasal yapısı, bağırsak lümeninde emilim için yarışan diğer kimyasal bileşikler, besinin yapısında bulunan diğer öğeler, diğer besinlerin bağlayıcılıkları, bağırsaktan geçiş süresi ve enzim aktivitesidir. Besin öğeleri de birbirlerini etkileyebilir. 

Ne kadar etkili olduğu önemlidir 

Vitamin ve mineralleri besinlerden sağlamak ile supleman şeklinde almak aynı etkileri göstermeyebilir. Çünkü vitamin ve mineral besin desteklerinde, vitamin ve mineral kaynakları doğal veya sentetik yapıda olabilir. Dolayısıyla doğal (besinlerle) alındığında birçok hastalığın önlenmesinde rolü olan vitamin ve minerallerin supleman olarak kullanıldığında ne kadar etkili olduğu yani biyoyararlılığı önemlidir.

Bazı sağlık sorunları olan kişilerin, zenginleştirilmiş besinler veya besin destekleri tüketmeleri olumsuz etkilere neden olabilir. Aynı anda kullanılmakta olan ilaçlar da bu ürünlerle etkileşime girebilirler. Bu etkileşim bir ilacın etkisini artırma, azaltma veya beklenmeyen yan etkiler şeklinde olabilir. Ayrıca bazı ilaçlar, vitamin veya minerallere olan gereksinini artırırken, bazları da vitamin minerallerin etkinliğini azaltabilir. Örneğin, E vitamini ile kanı sulandırıcı ilaçlar arasındaki etkileşim kanama riskini artırıcı şekildeyken, bu grup ilaçları kullananların destek olarak K vitamini alması ters etkisiyle kanda pıhtılaşmaya neden olur. Ayrıca K vitamini hayvansal ve bitkisel besinlerin çoğunda bol miktarda bulunur.


NE ZAMAN ALINMALI?

Vitamin-Mineral desteği, diyetle besin alımının yetersiz olması, besin ögeleri alımının önerilenin altında olması, özel durumlara bağlı olarak gereksinmede artış olması ve hücre işlevlerinin düzeltilebilmesi için klinik bir etki beklentisinin olması gibi durumlarda uygulanır. Amerikan Diyetisyenler Derneği’nin vitamin ve mineral besin desteklerinin kullanımına yönelik durum raporunda; diyetin yeterli olmadığı veya vitamin ve mineral desteğine gereksinme duyulduğu durumlarda; bilimsel olarak etkinliği ve güvenli olduğu kanıtlanmış ve kabul görmüş ise günlük diyete besin desteği (suplemantasyon) yapılmasının doktorkontrolünde uygun olacağı rapor edilmektedir. Ancak araştırmalar, dünyada özellikle vitamin ve mineral besin desteklerinin yaygın ve kontrolsüz bir şekilde kullanıldığına dikkat çekmektedir. Önemli olan, gerekli durumlarda besin desteklerinin kullanılmasıdır. Vitaminler, sağlığın korunması için elzemdir ve vücut tarafından üretilemeyen organik bileşimlerdir. Ayrıca vitaminler vücuttaki diğer metabolizmalar için de yaşamsal öneme sahiptir. Ancak, vücudun gereksinim duyduğu vitaminlerin sağlanabilmesi için yeterli ve dengeli beslenme ilk koşuldur. Bazı özel durumlarda tek bir vitamin veya minerali ya da vitamin ve minerallerin uygun bir bileşimi içeren besin desteklerinin kullanılması gerekli olabilir.

Vitamin-mineral takviyesi gerektiren durumlar

1. Düşük enerjili diyet yapanlar 

2. Ye terli ve dengeli beslenmeyi sağlayamayanlar (psikolojik ya da ekonomik nedenlerden dolayı)

3. Vejetaryenler (özellikle hiçbir hayvansal gıda tüketmeyen veganlar) 

4. Demir yetersizliği anemisi olanlar 

5. Bebek (D vitamini yetersizliğinin önlenmesi) ve çocuklar 

6. Gebe ve emzikli kadınlar (demir, folat, B12 vitamini vb.) 

7. Menopoz sonrası ke mik kaybı fazla olan kadınlar 

8. Yaşlılar

9. Uzun süre ilaç kullananlar 

10. Besin alımını engelleyen alerjik hastalıkları olanlar,

11. Bir hastalığa bağlı beslenme tedavisi alanlar, 

12. Diyaliz tedavisi görenler vb. Yu karıda belirtilen durumlarda; kan değerleri dikkate alınarak uygunbesin destekleri önerilebilir.

UZMAN DİYETİSYEN BANU TOPALAKÇI