Avukat ve Çevre Aktivisti Akın Yakan tarafından kamuoyuna açıklanan kararın ayrıntıları şu şekilde:
TC AYDIN 2.İDARE MAHKEMESİ
ESAS NO :2017/889
KARAR NO :2019/676
DAVACI :AYDIN ÇEVRE VE DOĞA DERNEĞİ
VEKİLİ :AV.AKIN YAKAN
DAVALI :ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK BAKANLIĞI, Merkez/ANKARA.
VEKİLİ :…..
MÜDAHİL :……
VEKİLİ :…..
DAVANIN ÖZETİ : Aydın İli, Germencik İlçesi, Kızılcagedik ve Çamköy Mahalleleri Mevkiinde ……. San. ve Tic. A.Ş. tarafından yapılması planlanan Melih JES, Emir JES ve Nezihe-Beren JES (3X33 MWe) projesi ile ilgili olarak ÇED Yönetmeliğinin 14. maddesi gereği tesis edilerek Aydın Valiliği Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğünce bildirilen “Çevresel Etki Değerlendirmesi Olumlu” kararının; hukuka aykırı olduğu, söz konusu projenin kurulmak istenildiği alanda tarım arazilerinin, zeytin ve incir bahçelerinin bulunduğu ve 1/100000 ölçekli Çevre Düzenlemesi Planında da “tarım arazisi ve sulama alanı” olarak kaldığı, çevresel etki değerlendirmesinin idari bir süreç olduğu, bu sürece halkın da katılması gerektiği, yer seçiminin önem arzettiği, 3573 sayılı Zeytinciliğin Korunması ve Yabanilerinin Aşılattırılması Hakkında Kanuna göre zeytinlik sahaları içinde ve bu sahalara en az 3 kilometre mesafede zeytinyağı fabrikası hariç kimyevi atık bırakan, toz ve duman çıkaran tesis kurulamayacağı, ülkemizde kullanılan teknoloji sebebiyle Jeotermal enerjinin temiz bir enerji olmadığı, jeotermal faaliyetler sebebiyle bitki yapraklarında yüksek miktarda bor kalıntısı oluştuğu, jeotermal tesise yakın mesafedeki incir bahçelerinde yaprak ve meyvelerde yüksek miktarda ağır metaller bulunduğu, ÇED belgesi dosyasındaki acil müdahale planı uyarınca alt yapı çalışmalarının yapılmadığı, olağanüstü durumlar için soğutma havuzunun yapılıp yapılmadığının açıklanmadığı, sondaj alanına soğutma kulesinin yapılması gerektiği, tesisin tarım arazileri ve zeytin bahçeleri içine yapılmak istendiği, kararın Çevre Kanununa aykırı olduğu, yöre halkının jeotermal tesis istemediği, ÇED dosyasında yer alan koordinatlar ile sondaj noktaları koordinatlarının uyumlu olmadığı, işlemin “kamu yararı” unsurundan yoksun olduğu ileri sürülerek iptali istenilmektedir.
SAVUNMA ÖZETİ : Usule ilişkin olarak davanın ehliyet ve süreaşımı sebebiyle reddinin gerektiği, esasa ilişkin olarak Çevresel Etki Değerlendirmesi konusunda Yönetmelikte yer alan tüm sürecin tamamlandığı, halkın katılımı toplantılarının yapıldığı, inceleme ve değerlendirme komisyonu kurulduğu, ÇED olumlu kararlarından sonra yatırımcının verilen izinlerin getirdiği yükümlülüklere uymak zorunda olduğu, projenin çevreye verebileceği zarararların öngörülerek tedbirlerin alındığı, Menderes Nehrinin kirlilik nedenlerinin çok çeşitli olduğu, sanayi atıkları ile zeytin karasuyunun bunlar arasında olduğu, projede hava soğutmalı sistem kullanılacağından davacının soğutma kulesine ilişkin iddiasının gerçeği yansıtmadığı, alanın imar planlarında Enerji Üretim Alanı olarak düzenlendiği, uygulama aşamasının Bakanlık tarafından takibinin yapılacağı, jeotermal enerjinin yenilenebilir bir enerji kaynağı olduğu, bunun sebebinin tüm suyun re-enjekte edilmesi olduğu, çevreye herhangi bir zararı olmadığı, işlemlerin hukuka uygun olduğu ileri sürülerek davanın reddi savunulmaktadır.
DAVALI YANINDA MÜDAHİL
SAVUNMASININ ÖZETİ : Yatırımcı konumunda bulunan müdahilin ekonomik yatırım yaptığı, gerekli izinler alındığı, yapılan iş ve işlemlerin hukuka uygun olduğu ileri sürülerek davanın reddi savunulmaktadır.
DAVALI YANINDA MÜDAHİL
SAVUNMASININ ÖZETİ : Uyuşmazlık konusu ÇED raporunun yürürlükte bulunan mevzuat hükümlerine uygun olarak hazırlandığı, bu doğrultuda verilen ÇED olumlu kararının hukuka uygun olduğu belirtilerek davanın reddi gerektiği savunulmaktadır.
TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Aydın 2. İdare Mahkemesi’nce duruşma için önceden belirlenen 12/09/2019 tarihinde davacı vekili Av. AKIN YAKAN’ın, davalı idare temsilcisi ……’ın, müdahil ……. Üretim A.Ş. vekili Av. …..’ın, müdahil …… A.Ş. temsilcisi …….’ın geldiği görülerek açılan duruşmada taraflara usulüne uygun olarak söz verilerek açıklamaları dinlendikten sonra açık duruşmaya son verilerek, dava dosyası incelenerek işin gereği görüşüldü:
Davalı idarenin usule ilişkin itirazları yerinde görülmeyerek dosyanın esasına geçildi.
Dava; Aydın İli, Germencik İlçesi, Kızılcagedik ve Çamköy Mahalleleri Mevkiinde ……San. ve Tic. A.Ş. tarafından yapılması planlanan …. JES, …. JES ve ….. JES (3X33 MWe) projesi ile ilgili olarak ÇED Yönetmeliğinin 14. maddesi gereği tesis edilerek Aydın Valiliği Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğünce bildirilen “Çevresel Etki Değerlendirmesi Olumlu” kararının iptali istemiyle açılmıştır.
Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’ nın 56. maddesinde; “Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşama hakkına sahiptir.
Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir.
Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak, işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden planlayıp hizmet vermesini düzenler.
Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal kurumlarından yararlanarak, onları denetleyerek yerine getirir.” hükmüne,
2872 sayılı Çevre Kanunu’nun “Kirletme yasağı” başlıklı 8. maddesinde: “Her türlü atık ve artığı, çevreye zarar verecek şekilde, ilgili yönetmeliklerde belirlenen standartlara ve yöntemlere aykırı olarak doğrudan ve dolaylı biçimde alıcı ortama vermek, depolamak, taşımak, uzaklaştırmak ve benzeri faaliyetlerde bulunmak yasaktır. Kirlenme ihtimalinin bulunduğu durumlarda ilgililer kirlenmeyi önlemekle; kirlenmenin meydana geldiği hallerde kirleten, kirlenmeyi durdurmak, kirlenmenin etkilerini gidermek veya azaltmak için gerekli tedbirleri almakla yükümlüdürler.” hükmüne,
“Çevresel Etki Değerlendirilmesi” başlıklı 10. maddesinde: “Gerçekleştirmeyi plânladıkları faaliyetleri sonucu çevre sorunlarına yol açabilecek kurum, kuruluş ve işletmeler, Çevresel Etki Değerlendirmesi Raporu veya proje tanıtım dosyası hazırlamakla yükümlüdürler. Çevresel Etki Değerlendirmesi Olumlu Kararı veya Çevresel Etki Değerlendirmesi Gerekli Değildir Kararı alınmadıkça bu projelerle ilgili onay, izin, teşvik, yapı ve kullanım ruhsatı verilemez; proje için yatırıma başlanamaz ve ihale edilemez.” hükmüne yer verilmiştir.
25.11.2014 tarih ve 29186 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği’ nin “Amaç” başlıklı 1. maddesinde; ” Bu Yönetmeliğin amacı, Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) sürecinde uyulacak idari ve teknik usul ve esasları düzenlemektir” hükmüne, “Tanımlar ve kısaltmalar” başlıklı 4. maddesinin 1. Fıkrasının h bendinde, Bu Yönetmelikte geçen; ”Çevresel Etki Değerlendirmesi Olumlu Kararı: Çevresel Etki Değerlendirmesi Raporu hakkında Komisyon tarafından yapılan değerlendirmeler dikkate alınarak, projenin çevre üzerindeki muhtemel olumsuz etkilerinin, alınacak önlemler sonucu ilgili mevzuat ve bilimsel esaslara göre kabul edilebilir düzeylerde olduğunun saptanması üzerine projenin gerçekleşmesinde çevre açısından sakınca görülmediğini belirten Bakanlık kararını ifade edeceği belirtilmiş, “Çevresel etki değerlendirmesi olumlu veya çevresel etki değerlendirmesi olumsuz kararı” başlıklı 14.maddesinde Komisyon tarafından incelenerek son şekli verilen ÇED Raporu, halkın görüş ve önerilerini almak üzere, Bakanlık ve/veya Valilik tarafından askıda ilan ve internet aracılığı ile on (10) takvim günü görüşe açılır. Bakanlıkça proje ile ilgili karar alma sürecinde bu görüşler de değerlendirilir. Bakanlık halktan gelen görüşler doğrultusunda, rapor içeriğinde gerekli eksikliklerin tamamlanmasını, ek çalışmalar yapılmasını ya da Komisyonun yeniden toplanmasını isteyebilir. Nihai ÇED Raporu ve eklerinin proje sahibi taahhüdü altında olduğunu belirten taahhüt yazısı ve noter onaylı imza sirküleri beş (5) iş günü içerisinde Bakanlığa sunulur. Kamu kurum/kuruluşlarından imza sirküleri istenmez hükmüne yer verilmiş olup, 2.fıkrasında; Birinci fıkrada belirtilen belgeler, süresi içerisinde gerekçesi belirtilmeden sunulmaz ise, projenin ÇED süreci sonlandırılır, aynı Yönetmeliğin 3.fıkrasında Bakanlık, Komisyon çalışmalarını ve halkın görüşlerini dikkate alarak proje için “ÇED Olumlu” ya da “ÇED Olumsuz” kararını on (10) iş günü içinde verir ve bu kararı Komisyon üyelerine bildirir. Proje için verilen “ÇED Olumlu” ya da “ÇED Olumsuz” kararı Bakanlık ve Valilik tarafından askıda ilan ve internet aracılığı ile halka duyurulur, hükmü yer almaktadır.
5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu’nun “Tarım arazilerinin amaç dışı” kullanımı başlıklı 13. maddesinde: “Mutlak tarım arazileri, özel ürün arazileri, dikili tarım arazileri ile sulu tarım arazileri tarımsal üretim amacı dışında kullanılamaz. Ancak, alternatif alan bulunmaması ve Kurulun uygun görmesi şartıyla;
a) Savunmaya yönelik stratejik ihtiyaçlar,
b) Doğal afet sonrası ortaya çıkan geçici yerleşim yeri ihtiyacı,
c) Petrol ve doğal gaz arama ve işletme faaliyetleri,
ç) İlgili bakanlık tarafından kamu yararı kararı alınmış madencilik faaliyetleri,
d) Bakanlıklarca kamu yararı kararı alınmış plân ve yatırımlar,
e) Kamu yararı gözetilerek yol altyapı ve üstyapısı faaliyetlerinde bulunacak yatırımlar,
f) Enerji Piyasası Düzenleme Kurumunun talebi üzerine 20/2/2001 tarihli ve 4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu uyarınca yenilenebilir enerji kaynak alanlarının kullanımı ile ilgili yatırımları,
g) Jeotermal kaynaklı teknolojik sera yatırımları,
İçin bu arazilerin amaç dışı kullanım taleplerine, toprak koruma projelerine uyulması kaydı ile Bakanlık tarafından izin verilebilir. Bakanlık bu yetkisini valiliklere devredebilir.
Mutlak tarım arazileri, özel ürün arazileri, dikili tarım arazileri ile sulu tarım arazileri dışında kalan tarım arazileri; toprak koruma projelerine uyulması kaydı ile valilikler tarafından tarım dışı kullanımlara tahsis edilebilir.
Tarımsal amaçlı yapılar için, projesine uyulması şartıyla ihtiyaç duyulan miktarda her sınıf ve özellikteki tarım arazisi valilik izni ile kullanılır.
Birinci fıkranın (c) ve (ç) bentleri kapsamında izin alan işletmeciler, faaliyetlerini çevre ve tarım arazilerine zarar vermeyecek şekilde yürütmekle ve kendilerine tahsis edilen yerleri tahsis süresi bitiminde eski vasfına getirmekle yükümlüdürler.
Bu madde kapsamında valiliklerce verilen kararlara yapılan itirazlar, Bakanlık tarafından değerlendirilerek karara bağlanır.
Tarım arazilerinin korunması ve amaç dışı kullanımına dair uygulamaların usûl ve esasları yönetmelikle düzenlenir” hükmü,
3573 Sayılı Zeytinciliğin Islahı ve Yabanilerinin Aşılattırılması Hakkında Kanun’un 20. maddesinde: “Zeytinlik sahaları içinde ve bu sahalara en az 3 kilometre mesafede zeytinyağı fabrikası hariç zeytinliklerin vegatatif ve generatif gelişmesine mani olacak kimyevi atık bırakan, toz ve duman çıkaran tesis yapılamaz ve işletilemez. Bu alanlarda yapılacak zeytinyağı fabrikaları ile küçük ölçekli tarımsal sanayi işletmeleri yapımı ve işletilmesi Tarım ve Köyişleri Bakanlığının iznine bağlıdır. Zeytincilik sahaları daraltılamaz. Ancak, belediye sınırları içinde bulunan zeytinlik sahalarının imar hudutları kapsamı içine alınması hâlinde altyapı ve sosyal tesisler dahil toplam yapılaşma, zeytinlik alanının % 10’unu geçemez. Bu sahalardaki zeytin ağaçlarının sökülmesi Tarım ve Köyişleri Bakanlığının fenni gerekçeye dayalı iznine tabidir. Bu iznin verilmesinde, Tarım ve Köyişleri Bakanlığına bağlı araştırma enstitülerinin ve mahallinde varsa ziraat odasının uygun görüşü alınır. Bu hâlde dahi kesin zaruret görülmeyen zeytin ağacı kesilemez ve sökülemez. İzinsiz kesenler veya sökenlere ağaç başına altmış Türk Lirası idarî para cezası verilir. Bu Kanunun yayımından önce zeytinlik alanlarına ilişkin kesinleşmiş imar planları geçerlidir. ” hükmü,
03.04.1996 tarihli ve 22600 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Zeytinciliğin Islahı Yabanilerinin Aşılattırılmasına Dair Yönetmeliğin (03.04.2012 günlü ve 28253 sayılı Resmi Gazetede Yayımlanan Yönetmelikle değiştirilen) 4. maddesinde; ”Zeytinlik Saha: Orman sınırları dışında bulunan ve Devletin hüküm ve tasarrufunda olan yabani zeytinlik, antepfıstığı ve harnupluklar ve her nevi sakız çeşitleri veya şahıs arazisi olan tapuda bu şekilde kayıtlı sahalar ile orman sınırları dışında olup da 17/10/1983 tarihli ve 2924 sayılı Orman Köylülerinin Kalkınmalarının Desteklenmesi Hakkında Kanun kapsamında bulunmayan zeytin yetiştirmeye elverişli makilik ve fundalıklardan oluşan en az 25 dekarlık alan” olarak tanımlanmış, (03.04.2012 günlü ve 28253 sayılı Resmi Gazetede Yayımlanan Yönetmelikle değiştirilen) 23. maddesinde ise; Zeytinlik sahaları içinde ve bu sahalara en az üç kilometre mesafede zeytin ağaçlarının bitkisel gelişimini ve çoğalmalarını engelleyecek kimyevi atık, toz ve duman çıkaran tesis yapılamaz ve işletilemez. Bu alanlarda yapılacak zeytinyağı fabrikaları ile küçük ölçekli tarımsal işletmelerin yapımı ve işletilmesi Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı’nın iznine bağlıdır. Ancak; alternatif alan bulunmaması ve Çevresel Etki Değerlendirme Raporu (ÇED)’na uygun olması, bitkilerin vegetatif ve generatif gelişimine zarar vermeyeceği Bakanlık araştırma enstitüleri veya üniversiteler tarafından belirlenmesi durumunda;
a) Jeotermal kaynaklı teknolojik sera yatırımları,
b) Bakanlıklarca kamu yararı kararı alınmış plan ve yatırımlar,
c) Yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı elektrik üretim tesisleri,
ç) İlgili Bakanlıkça kamu yararı kararı alınmış madencilik faaliyetleri petrol ve doğal gaz arama ve işletme faaliyetleri,
d) Savunmaya yönelik stratejik ihtiyaçlar için, yukarıda belirtilen faaliyetlerde bulunmak isteyenler, ilgili Bakanlıkların onaylı belgeleri ile mahallin en büyük mülki amirine başvurur. Müracaat sahibi, çevrede oluşabilecek ÇED raporu ile belirlenmiş zararları önleyecek tedbirleri almak koşulu ve dikim normlarına uygun, eşdeğer büyüklükte il/ilçe müdürlüğünce uygun görülecek alanda zeytin bahçesi tesis eder.
Olumsuz cevap başvuru sahibine yazı ile tebliğ edilir. İzin alınmaksızın yapılan faaliyetlerin yürütülmesi yetkililerce men edilerek, umumi hükümlere göre kanuni takibat yapılır.
Bu madde kapsamında valiliklerce verilen kararlara yapılan itirazlar, Bakanlık tarafından değerlendirilerek karara bağlanır. ” hükmü yer almaktadır.
Söz konusu “Zeytinlik Saha” tanımının ve aynı Yönetmeliğin 23. maddesinin iptali istemiyle açılan davada; Danıştay Sekizinci Dairesinin 19.02.2015 günlü, E:2012/4992, K:2015/996 sayılı kararıyla, 23. maddenin ilk fıkrasının ”Zeytinlik sahaları içinde ve bu sahalara en az üç kilometre mesafede zeytin ağaçlarının bitkisel gelişimini ve çoğalmalarını engelleyecek kimyevi atık, toz ve duman çıkaran tesis yapılamaz ve işletilemez. Bu alanlarda yapılacak zeytinyağı fabrikaları ile küçük ölçekli tarımsal işletmelerin yapımı ve işletilmesi Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı’nın iznine bağlıdır.” cümleleri bakımından davanın reddine; 4. maddede yer alan “Zeytinlik Saha” tanımının ve 23. maddenin diğer kısımlarının iptaline karar verildiği anlaşılmıştır.
Dava dosyasının incelenmesinden Aydın İli, Germencik İlçesi, Kızılcagedik ve Çamköy Mahalleleri Mevkiinde ……. San. ve Tic. A.Ş. tarafından yapılması planlanan Melih JES, Emir JES ve Nezihe-Beren JES (3X33 MWe) projesi ile ilgili olarak ÇED Yönetmeliğinin 14. maddesi gereği tesis edilerek Aydın Valiliği Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğünce bildirilen “Çevresel Etki Değerlendirmesi Olumlu kararının iptali istemiyle bakılmakta olan davanın açıldığı anlaşılmaktadır.
Uyuşmazlığın çözümü amacıyla mahallinde keşif ve bilirkişi incelemesi yapılmış olup, yapılan keşif ve bilirkişi incelemesi sonucunda düzenlenen 21/09/2018 havale tarihli bilirkişi raporunun incelenmesi neticesinde; farklı uzmanlık alanlarından yeni bir heyet marifetiyle keşif ve bilirkişi incelemesi yaptırılmasına karar verilmiş olup; yapılan keşif ve bilirkişi incelemesi sonucunda düzenlenen 17/07/2019 havale tarihli bilirkişi raporunda özetle; “Farklı Bilim Disiplinlerinde Yapılan İnceleme Sonucunda;
1. Jeoloji Mühendisliği Açısından; ÇED raporunda belirtilen önlemlerin alınmış olması ve bu önlemlerin ilgili kamu kurum ve kuruluşları tarafından denetlenmesi durumunda sahada jeotermal santral kurularak enerji üretimi yapılmasının çevreyi olumsuz etkileyecek riskler barındırmadığı ve dava konusu ÇED olumlu kararının uygun olduğu kanaatine varıldığı,
2. Jeoloji Mühendisliği (Hidrojeoloji) Açısından; Aydın ili, Germencik ilçesi, Kızılcagedik ve Çamköy mahalleleri mevkiinde ……… San. ve Tic. A.Ş. tarafından yapılması planlanan …. JES, …. JES ve ….. JES (3×33 MWe) projesiyle ilgili olarak hazırlanmış olan ÇED raporunda, söz konusu etkinlik hidrojeolojik açıdan yeterli düzeyde tanıtılmamıştır ve saha gerçekleriyle tam uyuşmamaktadır. Etkinliğin olası çevresel etkileri ve alınması gereken önlemler de yeterince belirtilmemiştir. Bu nedenle söz konusu etkinliğin çevreye olumsuz etkilerinin olabileceği ve Aydın Valiliği Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü tarafından düzenlenen “Çevresel Etki Değerlendirmesi Olumlu” kararının uygun olmadığı kanaatine varıldığı,
3. Elektrik Mühendisliği Açısından; Dava konusu 3 JES’den elde edilecek enerjinin miktarı, kurulacağı yerin tarım arazisi olarak önem arz etmesi ve olası problemlerin yaratacağı telafisi olmayan olumsuz etkiler düşünüldüğünde, Elektrik-Elektronik Mühendisliği açısından “Çevresel Etki Değerlendirmesi Olumlu” kararının uygun olmadığı kanaatine varıldığı,
4. Maden Mühendisliği Açısından; Maden Mühendisliği bakış açısıyla, raporun ilgili bölümünde gerekçeleri belirtilen değerlendirmeler çerçevesinde dava konusu “Çevresel Etki Değerlendirme Raporu Olumlu” kararının uygun olduğu kanaatine varıldığı,
5. Çevre Mühendisliği Açısından; …….. San. ve Tic. A.Ş. tarafından yapılması planlanan …. JES, ….. JES ve ….. JES (3×33 MWe) projesinde oluşacak jeotermal akışkanın önemli su kaynaklarına etkisi bulunabileceği, hazırlanmış olan Nihai ÇED raporunda ve saha keşfinde söz konusu etkilerin önlenmesine yönelik mühendislik çözümü görülmediğinden dolayı projenin çevreye olumsuz etkilerinin olabileceği ve Aydın Valiliği Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü tarafından düzenlenen “Çevresel Etki Değerlendirmesi Olumlu” kararının uygun olmadığı kanaatine varıldığı,
6. Ziraat Mühendisliği Açısından; Dava konusu proje kapsamında tarımsal anlamda eksik yönleri bulunmakla beraber ÇED raporu hazırlanması doğrudur. Nihai ÇED raporu ekinde yer alan santral alanı ve üretim ile reenjeksiyon kuyularının koordinatlarının fiili durumdaki koordinatlarla uyumlu olduğu belirlenmiştir. Çevresel Etki Değerlendirmesi Raporu ile Sondaj arama ve santrallerin işletilmesi sürecinde çevreye ve tarıma olumsuz etkiye sebep olabilecek önlemlerin alındığı ve taahhüt edildiği görülmüştür. Zeytincilik yasası açısından ise proje kimyevi atık bırakan, toz ve duman çıkaran tesis niteliğinde değerlendirilmemiştir. Buna göre, ilgili yönetmelikler ve ÇED çerçevesinde yürütülecek proje için T.C. Çevre ve Şehircilik Aydın İl Müdürlüğünce verilen “ÇED Olumlu” kararının uygun olduğu kanaatine varıldığı,
7. Makina Mühendisliği Açısından; Enerji üretimi günümüzde önemli bir konu olmakla birlikte, hiçbir enerji üretimi için çevreye az yada çok zarar vermeden üretimin yapıldığını söylemek mühendislik, teknik ve bilimsel olarak artık mümkün değildir. Dava konusu 3 JES’den elde edilecek enerjinin miktarı değerlendirildiğinde, faaliyet esnasında makine, makine elemanları, borular, vanalar vb. ekipmanlardaki oluşabilecek ki yukarıda sayılan nedenlerden dolayı oluşmaması mümkün değildir, muhtemel arızalar nedeniyle çevreye (kurulacağı yer itibariyle birinci derece tarım arazisi, göl, dere ve deniz) verebileceği ve telafisi mümkün olmayacak zararlar düşünüldüğünde, elde edilecek enerji miktarı ile birlikte değerlendirildiğinde, sonuç olarak “Çevresel Etki değerlendirmesi Olumlu” kararının uygun olmadığı kanaatine varıldığı görüşlerine yer verilmiştir.
Bilirkişi raporu taraflara tebliğ edilmiş olup, davacı, davalı idare ile müdahil tarafından itiraz edilmiş olup; bu itirazların raporu kusurlandırmadığı görüldüğünden; bilirkişi raporu karara esas alınabilecek yeterlilikte bulunmuştur.
Uyuşmazlıkta dosyada mevcut bilgi ve belgeler ile bilirkişi raporunda yer alan tespit ve açıklamalar birlikte değerlendirildiğinde, dava konusu alanda yapılması planlanan Melih JES, Emir JES ve Nezihe-Beren JES projesinde; hidrojeolojik açıdan ÇED raporunda proje alanının tamamında tatlı yeraltı suları için bir değerlendirme bulunmadığı, yöredeki kaynaklara, sığ kuyulara ve derin sondaj kuyularına hiç değinilmediği, bu yönüyle raporun yer altı sularının kirletilme riski hususunda değerlendirmeden yoksun olduğu, yine raporda bazı jeotermal kuyu kesitlerinin hatalı projelendirildiği bu durumun ise proje kapsamında edilen taahhütlerle çelişki yaratarak soğuk yer altı sularının kirletilmesi tehlikesini yarattığı, her ne kadar ÇED raporunda proje kapsamında açılması planlanan üretim ve reenjeksiyon kuyularında sadece metamorfik seriden üretim ve reenjeksiyonun mümkün olabileceği şekilde teçhiz yapılacağı, bu birim üzerindeki kayaçlardan hiç bir şartta jeotermal akışkanın elde edilmeyeceği, metamorfik kayaçların üstündeki birimlerin tecridi sağlanarak jeotermal akışkanın bu birimlerde yeraltı suyu kirliliğine sebep olmasına karşı gerekli tüm önlemlerin alınacağı hususları belirtilmişse de raporun ek-1-3 kuyularına ait beklenir kesitte yer alan bazı kuyularda metamorfiklerin üzerindeki neojen serinin ortalarına kadar filtre borunun bulunduğu, bu şekilde söz konusu taahhüdün gerçekleşmeme olasılığının yüksek olduğu, jeotermal elektrik santral alanında görülebilecek silisyum kabuklaşmasına karşı alınabilecek önlemlerin belirtilmediği, söz konusu kabuklaşmanın jeotermal akışkanların reenjeksiyonu sırasında kuyularda tıkanmaya sebep olabileceği ve geri basılamayan akışkanın çevresel anlamda önemli problemlere yol açabileceği, jeotermal akışkanların kimyasal özelliklerinin (analizlerinin) ÇED raporunda hiç belirtilmediği, makine mühendisliği açısından; keşif sırasında, kullanım ömrünün 49 yıl olduğu ifade edilen tesisteki ekipmanlarda yoğun şekilde korozyon olduğunun gözlendiği, yine keşif sırasında dava konusu işletme dahilinde bulunan Melih JES’te akışkanın kaçak durumunun gözlendiği, korozyon konusunda ÇED raporunda tam bir önlem konusunda yeterli bilgi bulunmadığı, bu durumun boru kaçaklarından dolayı üst katmanlar ve temiz kullanılabilir sular açısından zararlı olan jeotermal suyun yıllarca basılması gereken yere değil olmaması gereken yere basılabileceği, reenjeksiyon sisteminde ileride çevre ve tarımsal açıdan çok ciddi tehlike olabileceği hususunun belirtildiği, her bir santralde kullanılacak akışkan miktarının 1.941 ton/saat jeotermal kaynak olduğu göz önüne alındığında her ne kadar jeotermal suyun çıkışında sıcak su ile temasta olacak boru ve diğer ekipmanlardaki tıkanmaların, çap daralmaları gibi termal gerilmelerden kaynaklı problemlerin kimyasallarla bertaraf edileceği belirtilmişse de; belirli bir sıcaklıkta reenjeksiyon yapılacak boru sistemleri için dosyada herhangi bir önlemin bulunmadığı, jeotermal akışkanın alıcı ortama deşarj edilmesi konusunda Jeotermal Kaynaklar ve Doğal Mineralli Sular Uygulama Yönetmeliğine uygun olarak yapılabileceği bilinen deşarj işlemi için; akışkanın kimyasal bileşimi ve çevre limitlerini aşıyor ise öncelikle arıtılarak ilgili çevre mevzuatı limitleri altına düşürülmesi gerektiği, oysa gerek nihai ÇED raporunda gerekse tesiste yapılan keşifte akışkanın arıtılmasına yönelik bir arıtma yöntemi görülmediği, yine Nihai ÇED raporunun bir çok noktasında ifade edilen deşarj hattının planı, deşarj koordinatları verilmesinin uygun olacağı, keşif sırasında tespit edilen deşarj hatlarının planları bulunmadığından bu deşarj kanallarının alıcı ortama kontrolsüz deşarj yapmasının muhtemel olduğu hususlarının çevre mühendisi bilirkişisi tarafından raporda belirtildiği, bu yönleriyle sebep olabileceği çevresel etkiler yönüyle belirtilen eksikliklerin ÇED raporunu dolayısıyla ÇED olumlu kararını sakatlayıcı, önemli nitelikte eksiklikler olduğu, söz konusu eksikliklerin ÇED raporu hazırlanmak suretiyle giderilmesi gerektiği anlaşılmakla aktarılan hususlarda eksik hazırlandığı anlaşılan ÇED raporu dayanak alınarak tesis edilen dava konusu Aydın İli, Germencik İlçesi, Kızılcagedik ve Çamköy Mahalleleri Mevkiinde ……….. San. ve Tic. A.Ş. tarafından yapılması planlanan ….. JES, ….. JES ve ….. JES (3X33 MWe) projesi ile ilgili olarak ÇED Yönetmeliğinin 14. maddesi gereği tesis edilerek Aydın Valiliği Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğünce bildirilen “Çevresel Etki Değerlendirmesi Olumlu” kararında hukuka uyarlık bulunmadığı sonuç ve kanaatine varılmıştır.
Açıklanan nedenlerle, dava konusu işlemin iptaline, aşağıda dökümü yapılan 6.907,20-TL (5.900,00 TL+1.007,20 TL) yargılama gideri ile Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi uyarınca duruşmalı davalar için belirlenen 2.075,00-TL vekalet ücretinin davalı idareden alınarak davacıya verilmesine, müdahil ……… Sanayi ve Ticaret Anonim Sirketi tarafından yapılan 7.844,90 TL yargılama giderinin müdahil taraf üzerinde bırakılmasına, yine müdahil …… A.Ş. tarafından yapılan 181,40 TL yargılama giderinin müdahil taraf üzerinde bırakılmasına, posta ücretinden artan kısımların karar kesinleştikten sonra davacıya ve müdahil şirketlere iadesine, mahkememizce ilk olarak 23/05/2018 tarihinde keşfi yapılan ve resmi olarak genel bütçeden karşılanan 5.900,00-TL keşif ve bilirkişi giderlerinin bu kararın tebliğini izleyen 30 gün içinde davacı tarafından Mahkememiz veznesine yatırılıp makbuzunun dava dosyasına ibraz edilmesine, yatırılmadığı takdirde karar kesinleştikten sonra davacıdan tahsili için ilgili tahsil merciine müzekkere yazılmasına, 2577 sayılı Yasanın 20/A maddesinin 2/g fıkrası uyarınca kararın tebliğ tarihini izleyen günden itibaren (15) gün içerisinde Danıştay’a temyiz yolu açık olmak üzere 19/09/2019 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.
Aydınpost ANDROID'de TIKLA YÜKLE! Aydınpost APPSTORE'da TIKLA YÜKLE!
