Halkevleri bir modernleşme hareketiydi”
19 Şubat tarihi bir cumhuriyet kurumu olarak kurulmuş önemli bir kuruluşun Halkevlerinin kuruluş yıldönümüdür. Mustafa Kemal, Cumhuriyetin kuruluşundan 1930 yılına kadar ülke ve toplum için gerekli olan birçok inkılâplar yapmıştı. Hayatını adadığı milletini, devrim yapacağı bünyeyi, varacağı hedefi, gideceği yolu en ince ayrıntılarına kadar tespit etmişti. Bu inkılâpların millete kazandırılması, milletin ruhuna sindirilmesi, devrim ateşinden her Türkün ruhuna bir kıvılcım atılması lâzımdı. Halkevleri ve Köy Enstitüleri her Türk’te bir toplum yapısını daha sağlıklı duruma getirmek için yaptığı köklü değişiklikleri yaratmak üzere açıldılar. Kemalist rejim kendini gerçekleştirmek ve ifade edebilmek için bir dizi toplumsal kurum yaratmıştır. 20’lerde, Cumhuriyet Devrimi, “laik okul”un temellerini atmıştı ve alfabeyi de değiştirmişti; 30’lu yıllarda da Millet Mekteplerinin ardından, 1932’de Halkevlerini kurarak halk eğitiminde bir büyük sayfayı açıyordu;
Halkevleriyle güdülen amaç, ulusal kültür birliği ve dolayısıyla kısa zamanda uluslaşma amacıdır ve bu suretle çok başarılı bir yola girilmişti. Halkevlerine yüklenen görev ve yükümlülükler, yüzeyselliğe kaçmadan, halk saflarına inmek ve temeli, çağdaş biçimde, yetişecek kuşaklara sunmak, cumhuriyet öncesinin halk devlet açığını kapatmak, halkevlerinin yerine getirmeye yükümlü olduğu amaçlandı. Halkevleri, Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluş yıllarında gerçekleştirilen bir modernleşme hareketiydi. Bu kurum, Cumhuriyet’in getirdiği yeni değerler sistemi ve yaşam tarzının oluşmasında önemli görevler üstlenmiştir.
Neydi Halkevlerinin amacı?
Genel Başkan Nafi Atuf Kansu’ya göre, Halkevlerinin amacı, “Cumhuriyet ilkeleri doğrultusunda Cumhuriyet’in yurttaşlarını yetiştirmek, halkı aydınlatmak, ulusal karakterini yükseltmek, güzel sanatları, ulusal kültürü ve bilimsel çalışmaları desteklemek ve güçlendirmekti. Halkı aydınlatmaya ve yaşamını çağdaşlaştırmaya dönük çalışmalara bir ortam yaratırken, “tüm halk kesimlerinin bir arada ortak bir kültür oluşturmalarına” hizmet ederken, kır- kent, köylü- aydın ayrımlarını azaltmakta isteniyordu. Bu çok yönlü çalışmaların uluslaşma, çağdaşlaşma, uygarlaşma gibi amaçları vardı. Bunun yöntemi halkla birlikte, halk için olacaktı. Halkevlerinin kuruluş amacı; Kemalist ideolojinin ilkelerini yaymak ve bunların parçası olan devrimlerin yerleşmesini sağlamaktır.
Amaç, yeni bir toplum, yeni bir hayat tarzı ve bu yeni hayat tarzının gerektirdiği alışkanlıklar, davranış-düşünüş biçimleri, sanat, müzik zevki ve hatta eğlence biçimlerini değiştirerek yetişkin bireyi yeniden şekillendirmekti. Modern Türkiye'de halkın yeni Türk kültürü tarafından yoğrulmasında ve Atatürk inkılâplarının halk arasında yayılmasında eğitim açısından en önemli görevi Halkevleriyle Köy Enstitüleri yüklenmiş ve başarmıştır. Halkevlerinin çalışma konuları halkın devlet politikasının ihtiyaçlarından doğmuştur. Evlerin bütün çalışma kolları millî eğitim ve halk eğitimi için çalışmışlardır. Metod olarak da halk arasındaki gerçek fikir ve zevk önderlerini bulup, bunlarla, şiddete başvurmadan halkı eğitmek yolu seçilmiştir.
Halkevleri, "Türk modernizmi"ni gerçekleştirerek çeşitli sosyal tabakaları birbirine yaklaştırmış, Türk kültürünü toplumun her tabakasına, gücünü ve yönünü Atatürk’ün ilkelerinden alan halkevleri Türk toplumunun uluslaşma ve uygarlaşma süresince yaymışlardır.