Erciş’te ilçe Cumhuriyet Başsavcısı Kerem Arabacı’nın talimatı ile “Sorumlulara” taksirle ölüme sebebiyet verdikler için resen soruşturma da açıldı. Erciş’teki enkazlarda 1 hakim, 1 savcı, inşaat mühendisleri, Karayolları Bölge Müdürlüğü ve Sivil Savunma’dan inşaat teknisyenleri bulunuyor. Erciş genelinde depremle ilgili açılan soruşturmalara, otopsilerle birlikte 7 savcı ve 9 hakim bakıyor. Adli sürecin hızlanması için Patnos’ta görev yapan 2 savcı da Erciş’te görevlendirildi.
Denetimden kaçmak için bir günde 200 ruhsat
17 Ağustos depreminin öğrettiği tek gerçek, Türkiye’deki binaların depreme dayanmadığı olmuştu. 1999 yılında 4708 sayılı Yapı Denetim Yasası çıkartıldı. 2001 yılında 19 pilot ilde uygulamaya başlanan yasa, 1 Ocak 2011 tarihinde tüm Türkiye’de uygulandı. Bu yasaya göre yapılan bütün binaların denetimlerden geçirilmesi planlandı.
Bu yasa yürürlüğe girdi ancak fırsatçı kişiler denetimden kaçmak ve masrafını azaltmak için yasadan bir gün önce inşaat ruhsatı aldı. Bu zihniyetin en çarpıcı örneği ise Van’da yaşandı. Van ve Bitlis’te faaliyet gösteren Van Gölü Yapı Kalite Kontrol Laboratuvarı yetkilisi İbrahim Sağır, insanların yapı denetimi masrafından kaçmak için 2011’den önce ruhsat aldığını söyledi: “Lütfen incelensin. 2011’den bu yana inşaatlar için sadece 70 ruhsat verilirken kanundan önce bir günde 200 ruhsat verildi. Çünkü yapı denetime tabi olunmaması için yapıldı bu işler. Ruhsat 2011’den önce alındığı için bu şahısların binaları hiçbir denetime tabi olmayacak.”
Yeni sistem nasıl işliyor?
Peki yapı denetim ne sağlayacak. Yapı Denetim Kuruluşları Birliği Başkanı Nazmi Şahin, yapı denetim hizmeti ile yapıların kurallara uygun olarak yapılacağını ve herhangi bir şekilde ne mühendislik hatasının olacağını ne de maldan çalma yapılabileceğini söyledi: “Kanun Van’da Ocak ayında yürürlüğe girdi. Şimdi kişi önce imar kurallarına uygun mimari çizim yaptırmak zorunda. Sonra statik ve elektrik projelerini yaptırır. Jeolojik etüd raporu ile denetim firmasına gider. Onlar projeleri hesaplar ve onay verir. Belediye ruhsatı verir. İnşaat her aşamada denetim firması tarafından denetlenir. Bittiğinde binaya bir kimlik verilir. Her şeyden denetim firması sorumludur.”
Hesap makinesi bile açmamışlar
Nazmi Şahin yıkılan binaları incelemek için Van ve Erciş’te gördüklerini VATAN’a şöyle anlattı: “Binalarda imalat hatası var. Kontrolsüz yapılaşma var ve denetimsiz. Bırakın mühendislik hizmeti almayı, ustalar tarafından yapılan binalarda hesap makinası bile kullanılmamış.Erciş’teki binaların çoğunun ustalar tarafından yapıldığı belli. Hatta kolonun içinden kerpiç çıktığını bile tespit ettim. Kolonun dik durmasını sağlayan etriyeler yanlış yapılmış. Beton atılırken çok büyük taşlar kullanılmış. Teknik hizmet alınmadğı ortada. Anlaşılan buralarda dost ahbap ilişkisi ile bu işler yapılmış. Bir betonarme binanın ömrü 50 yıldır. Ancak bu uygulamalar ile binanın ömrü bile yarı yarıya inmiş.”
Yunus’un binasında dere malzemesi
Altında Memurlar Lokali’nin bulunduğu Bakay Apartmanı’nda binanın sahibi Mehmet Bakay eşi Nasiha kızı Gönül, iki gelini, üç torunu, Uzman Çavuş Abdulbaki Tekin’in eşi Gülümser, kızları Yeşim ve Feyza ile birlikte Muhammet Sıddık Kırbaç hayatını kaybetmişti. Depremin sembol isimlerinden 13 yaşındaki Yunus Geray da bu enkazdan sağ çıkarıldıktan sonra tedavisi için Ağrı’ya götürülürken yolda hayatını kaybetmişti. Bakay Apartmanı’ndan alınan beton numuneyi inceleyen teknisyenler gözle yapılan ilk incelemede dere malzemesi kullanıldığı işçilik hatalarının bulunduğu, kalitesiz demir kullanıldığı tespit edildi.
