Kök hücreden insan yumurtası yapmayı başaran Harvardlı bilim adamı Jonathan Tilly AKŞAM'a konuştu, önemli bir bilgi verdi: 20 gönüllü kadının bu yöntemle hamile kalması için çalışmalar başlıyor. Hastalardan 6'sı Türk kadınları arasından seçilecek...

Dünya bu iki adamı konuşuyor: Kök hücreden insan yumurtası yapmayı başaran bilim adamı Prof. Dr. Jonathan Tilly ile araştırmayı insanlar üzerinde klinik olarak uygulamaya başlayacak olan
Prof. Dr. Kutluk Oktay'ı...

Harvard Üniversitesi'nden Tilly, menopoza giren, yumurtalık rezervleri az, hatta yumurtalıkları alınmış bir kadının bile kök hücrelerinden yeni bir yumurta üretilebileceğini ispat etti. Çalışma farelerde üzerinde etkili oldu. Fareler canlı ve sağlıklı doğum yapmayı başardı. Sırada insan üzerindeki klinik araştırmalar var. Prof. Oktay gönüllü kadınlar üzerindeki çalışmayı kliniğinde sürdürecek. Çalışma, seçilmiş 20 gönüllü kadın üzerinde birkaç ay içinde başlıyor. İki profesör ilk kez birlikte konuştu, müjdeyi AKŞAM aracılığıyla verdi. 20 kişinin 6'sı Türk kadınlardan oluşacak. Tilly'nin sorularımıza yanıtları şöyle:

KISIRLIĞA KARŞI 25 YIL

- Kaç yıldır kısırlığı yenmek için çalışıyorsunuz?

Kariyerimin 25 yılını kısırlığı yenmeye adadım. 10 yıldır da kısırlığı ortadan kaldırmak için mücadele ediyorum. 6 kişilik ekibimle bu çalışmaları başardık. 7 yıldır da Prof. Dr. Kutluk Oktay ile çalışma yürütüyoruz.

MENOPOZU DURDURDUK

- 'Hayvanlarda menopozu durdurduk, üremelerini sağladık' diyebiliyor musunuz?
Evet, bugün farelerin yumurta yoksunluğundan kaynaklı kısırlık diye bir problemi kalmadı. Çalışma farelerin menopoza girse bile geri çevirebileceğimizi gösterdi. Fare yumurtalıklarından aldığımız kök hücreyle yeni yumurtalar elde edebileceğimizi gösterdi. Canlı ve sağlıklı doğum yapmalarını sağladık. İnsanlarla başlayacak araştırma sürecinde maymunlarla da çalışma yürüteceğiz. Farelerde menopoza girme ve girmemenin nasıl etkileri olduğunu gözlemlediğimiz çok enteresan bir süreç de oluştu.

YAŞLANMASINI ÖNLEDİK

- Nasıl bir gözlem?
İki kız kardeş fare üzerindeki deneyde, birinin menopoza girmesini önledik, birini menopoza soktuk. Menopoza girmesini önlediğimiz fare daha uzun yaşadı, hiç hastalanmadı. Diğer fare şişmanlık, saç dökülmesi, katarakt, kalp yetmezliği, kemik erimesi gibi birçok yaşlılık hastalığına yakalandı. Bu bizi şuna itti, 'Kadın yumurtası düşündüğümüzden çok daha farklı işlevlere sahip'. Bir kadının yumurtlamasını devam ettirdiğimiz sürece yaşlanmasını, bağlı hastalıklara yakalanmasını önleyebiliyoruz.

- Bu çalışmanız kısırlığın ortadan kalkacağına dair bir hayalin gerçekleşmesi mi?
Kök hücreden insan yumurtası geliştirmeyi başardığımı anladığım gün, bu dünyanın en büyük tıp mucizelerinden biriydi. Bir gün menopoza girmiş, yumurtası olmayan bir kadının çocuk sahibi olmasının yolunu açmayı hayal ediyordum, bu yolu açtım. Bilim için küçük olsa da, insanlık için büyük bir adım.

FATİH GİBİYİM

- Bu nasıl bir duygu?
Kaleyi fethetmeye benziyor. Bu fikirler, birçok kişi tarafından eleştiriye uğradı. Bir nevi Fatih'in İstanbul'u fethetmesi gibi bir etkidir. Olmayacak bir şeyin olmasıdır. Kutluk Bey, zaman zaman bana Osmanlı ve Türkiye tarihini anlatıyor. Bu aşamaya getirmek, Fatih'in gemilerini Haliç'e getirmek gibiydi. Çok savaştık. Şu anda İstanbul surlarına bayrak dikmiş gibiyiz.

- Bir sonraki aşama nedir?
Yumurtalık yapıcı kök hücreler overden çıkarıldığı zaman kültür ortamında değişik ilaçlara maruz kalıyor. Hangi ilaç daha iyi geliştiriyorsa, bunlarla devam ediliyor. Bu yüzden de bir süre sonra dışardan kadına verilen ilaçlar da çalışmayan bir yumurtalığı çalıştırabilir hale gelecek.

DOĞUM 2 YIL SONRA

- İnsanlarda yürütülecek araştırma hangi süreçte?
FAZ I çalışması için hasta yazmaya başladık. Binlerce istek var. Başlangıç için 20 hasta üzerinde çalışacağız. Hastaları şimdilik yumurtalık rezervleri azalmış ve kalitesiz yumurtalara sahip kadınlardan seçiyoruz. 45 yaş altı ama çok kez tüp bebek denemiş ama yumurta üretimi olmadığı için hamile kalamamış kadınlardan seçilecek. Az da olsa bir yumurtlama kriteri arıyoruz. Bir süre sonra kemoterapi almış, kanser tedavi görmüş ya da erken menopoza girmiş bazı kadınları da araştırmaya dahil edeceğiz. 1.5-2 yıl içinde insanda ilk doğumu hedefliyoruz.

Testis kanseri oldu savaşı başlattı

Jonathan Tilly, inanılmaz enerjik, İrlanda kökenli bir Amerikalı... Sohbetin sonunda kaç çocuğu olduğunu soruyorum. Biraz duruyor, biri erkek üç çocuğu olduğunu söylüyor. Telefonundan çocuklarının fotoğraflarını gösteren Tilly, birçok kimsenin bilmediği bir şeyi de bizimle paylaşıyor:

49 yaşındayım. 11 yıl önce Harvard'da kanser uzmanı bir doktor bana testis kanseri teşhisi koydu ve 'Yarın kemoterapiye başla' dedi. Tartıştım, kemoterapiyi erteleyerek önce spermlerimi dondurdum, sonra tedaviye başladım. İşte bu üç çocuğum da dondurulmuş spermlerimden oldu. Bu yüzden kendimi ve tüm bilimsel araştırmalarımı kısırlıkla mücadeleye, insanların çocuk sahibi olmasına adadım.

KUTLU HOCA TORPİLİ

- Gönüllü kadınlar hangi ülkelerden seçilecek?
ABD ve Türkiye'den seçilecek. Belirlediğimiz 5-6 Türk hasta var. Türkiye'deki Etik Kurul'un izninin ardından çalışmaları Türkiye'de de sürdürmek istiyoruz. Bu da Kutluk Oktay'ın torpili. Çünkü onun bilimsel çalışmalardaki özverisi ve disiplini, gönül rahatlığıyla onunla yolumuza devam etmemizi sağlıyor. Araştırma konusunda kendisinden daha fazla güvendiğim bilim adamı yok. 2004 yılında çalışmalarımla ilgili ilk sonuçları açıkladığımda herkes bana saldırdı. Prof. Dr. Oktay hariç. Bu saldırıların karşısıında beraber durduk. Laboratuvarda çalışan, kliniğe ilgisi olan bir bilim adamıyım. Oktay ise klinikte çalışırken bilimsel araştırmalar yürüten bir doktor.

Türkan YILMAZER/Akşam