Merkez Bankası bünyesindeki kredi bilgilerinin yer aldığı Risk Merkezi’nin Türkiye Bankalar Birliği’ne devredilmesiyle ilgili çalışmalarda sona gelindi. Yönetmeliğin çıkması ile birlikte ev sahipleri, evini kiraya verirken kiracının borcuna sadık olup olmadığını ‘notuna bakarak’ sorgulayacak; kirasını, elektrik, su borcunu ödemeyen kiracıya ev vermeyecek. Yüksek notu olanlar ise bankadan düşük faizle kredi alabilecek.
Kamuoyunda ‘kara liste’ olarak bilinen Merkez Bankası bünyesindeki kredi bilgilerinin yer aldığı Risk Merkezi’nin Türkiye Bankalar Birliği’ne (TBB) devredilmesiyle ilgili çalışmalarda sona gelindi. İlgili yönetmeliğin çıkmasıyla birlikte bankalar, sigorta şirketleri ile finansal kiralama ve factoring şirketleri, tüm müşterilerinin bilgilerini TBB bünyesindeki Risk Merkezi’ne aktaracak. Hurriyet.com.tr’de yer alan habere göre, bilgi veren şirketler bu merkezden bilgi alma hakkına da sahip olacak.
Örneğin bir kişinin veya şirketin A Bankasından aldığı kredi, kredi kartı ödemeleri veya borçları sisteme kaydedilecek. Bu kişi veya şirket B bankasına kredi başvurusunda bulunduğunda; B bankası bu kişiyle ilgili tüm bilgileri ‘bir ücret’ karşılığında Risk Merkezi’nden satın alacak. Kişi veya şirketin borcuna sadık, düzenli bir ödeyici olması durumunda o kişiye kredi verecek. Kredi faizi ve limitini ise, kişinin kredibilitesine göre belirleyebilecek. Örneğin borcuna sadık Ahmet Bey, aylık yüzde 1.1’lik faizle kredi kullanırken; borç ödemelerinde sıkıntı görünen Mehmet Bey’in kredi faizi 1.3 olacak. Ahmet Bey’e 100 bin TL kredi verilirken; Mehmet Bey’in kredi limiti 60 binde kalacak.
Yeni sistemden üçüncü şahıslar da yararlanabilecek. Buna göre evini kiraya verecek olan bir vatandaş, ‘kiracıyı’ Risk Yönetim Merkezi’nden sorgulayabilecek. Ancak bunun için ‘kiracının rızası’ aranacak. Kiracı, ‘Evet beni sorgulayabilir, yazısı’ verdiğinde ev sahibi Merkezi arayıp, kiracının ‘borcuna sadık olup olmadığını’ öğrenebilecek. Bu sorgulama ‘küçük bir ücret’ karşılığında yapılabilecek. Böylece ev sahibi, kiraya vermeyecek ya da o kişiden ‘yüksek depozito’ alacak.
Faturasını ödemeyene ev yok
Bankalar tarafından oluşturulacak yeni listede, Amerika’da olduğu gibi kredilerin yanı sıra vergi, sigorta, trafik cezası, elektrik, su, telefon, okul taksiti gibi borç bilgileri de yer alacak. Ancak bu aşama biraz zaman alacak. Risk Yönetim Merkezi’nin faaliyete geçmesinin ardından Maliye, Sosyal Güvenlik Kurumu, belediyeler, elektrik dağıtım şirketleri ve özel okullar gibi kuruluşlarla birebir anlaşmalar yapılacak. Örneğin Risk Yönetim Merkezi, İstanbul Büyükşehir Belediyesi ile su abonelerine ilişkin bir anlaşma yapacak. Böylece su faturasını ödeyen ve ödemeyen bilgileri sisteme girilmiş olacak. Yine İstanbul’un elektrik dağıtımını yapan şirketlerle birer anlaşma yapılarak, böylece elektrik borcuna sadık olanlar ve olmayanlar ortaya çıkacak. Bir başka anlaşma da internet ve telefon şirketleriyle yapılacak. Kişilerin sabit, cep ve internet faturalarını ödeyip ödemedikleri ortaya konacak. Tüm bu anlaşmaların ardından herkesin bir ‘kredi notu’ olacak. Kişilere kredi kartı, kredi verirken, bu bilgilere bakılacak. Bu not, kişiye uygulanacak faiz oranını da limitini de belirleyecek.
Karşılıksız çek riskine ve isim karışıklığına son
Yönetmeliğe göre, bir vatandaş alacağı karşılığında çek, senet kabul etmeden önce, yine kişi veya şirketin rızasını alarak Risk Merkezi’nde ‘sorgulama’ yapabilecek. Bu sorgulama sonucuna göre de o kişi veya şirketin çek veya senedini kabul edecek. Bankaların ibraz etmediği küçük borçlar nedeniyle, ‘kara listeye’ girenlerin sıkıntısı da bitecek. Üç kuruşluk aidat borcu için ‘kara listeye giren’ vatandaş, Risk Yönetim Merkezi’ni arayarak borcu olup olmadığını, hangi bankaya borçlu göründüğünü sistemden öğrenebilecek. Bu öğrenme işlemi için yine ‘küçük bir ücret’ ödemesi gerekecek. Mevcut sistemde isim benzerliği nedeniyle ‘kara listede’ görünme karmaşası da son bulacak. Kendi isminden birinin kara listede olması nedeniyle kredi alamayanlar, yeni dönemde sıkıntı yaşamayacak. Çünkü kişilerin risk kayıtları TC kimlik no verilecek.
