“İş Mahkemeleri Kanunu Tasarısı Taslağı” 23.03.2016 tarihinde hazırlanarak görüşleri alınmak üzere ilgili kamu kurum ve kuruluşlarına gönderildi.
“İş Mahkemeleri Kanunu Tasarısı Taslağı”nın amacı ne?
İşçi ve işveren uyuşmazlıklarının kısa sürelerde sonuçlandırılmasını, mahkemelerin iş yükünün hafifletilmesini amaçlıyor. Taslağın yasalaşması durumunda işçi alacakları ile işe iade talepleri ile açılacak davalarda, dava açılmadan önce arabuluculuğa başvurmak zorunlu hale getiriliyor.
İşçi ve işveren arasında bir uyuşmazlık doğdu, taraflar arabuluculuğa başvurmadan dava açarsa ne olacak?
Arabuluculuğa başvurmadan dava açılması halinde dava usulden reddedilecek.
Arabuluculuk nedir?
Bu konuda 29.12.2015 tarihli “Arabuluculuk” başlıklı köşe yazımda ayrıntıları ile açıkladığım üzere [1], aralarında sorun bulunan ve bunu çözemeyen taraflar, belirleyecekleri bir tarafsız ve bağımsız arabulucu yardımıyla, kendi başlarına kuramadıkları diyaloğu ve sorunun çözümünü, arabulucunun gözetiminde yapılacak müzakerelerle, birbirlerini anlayarak çözmelerinin amaçlandığı bir yöntemdir.
Bir işçi ile işveren arasında uyuşmazlık oluştu ve taraflardan herhangi biri iş akdini feshetti. Taraflar arabulucuya nasıl başvuracak?
Taraflar, “arabuluculuk siciline” kayıtlı arabulucular arasından birini aralarında anlaşarak serbestçe seçebilirler. Eğer taraflar başvurulacak arabulucu konusunda anlaşamazlarsa taraflardan birinin yerleşim yerindeki veya işin yapıldığı yerdeki arabuluculuk merkezine başvurarak o bölgede sicile kayıtlı arabuluculardan herhangi birine merkez gönderebilir. Aydın’da “Arabuluculuk Merkezi” kurulması için Adalet Bakanlığı kararını verdi ve buna ilişkin yazı Aydın Cumhuriyet Başsavcılığı’na ulaştı. Yani önümüzdeki günlerde (tasarının yasalaşması aşamasında) Aydın, “Arabuluculuk Merkezi” ne kavuşacak.
Taraflar aralarındaki uyuşmazlığın çözümlenebilmesi için bir arabulucuya başvurdu. Süreç nasıl işleyecek?
Arabulucu, her türlü iletişim vasıtasını kullanarak tarafları bilgilendirecek ve ilk toplantıya davet edecek, tarafları dinleyerek, diyalog yollarının açılmasını sağlar. Arabuluculuk müzakerelerine taraflar bizzat, kanuni temsilcileri veya avukatları aracılığıyla katılabilecek olup, uyuşmazlığın çözümüne katkı sağlayabilecek uzman kişiler de müzakerelerde hazır bulundurulabilecektir. Müzakereler tamamlandığında ise durumu arabuluculuk bürosuna bildirerek son tutanağı gönderecektir.
Arabulucu ne kadar bir sürede uyuşmazlığı çözebilir?
Arabulucu, yapılan başvuruyu görevlendirildiği tarihten itibaren üç hafta içinde sonuçlandırır. Bu süre zorunlu hallerde arabulucu tarafından en fazla bir hafta uzatılabilir. Yani, sonuç olarak arabulucu taraflar arasındaki uyuşmazlığı olumlu veya olumsuz olarak en fazla 4 hafta içinde sonuçlandırmak zorundadır. Tasarının en önemli dayanaklarından biride zaten bu. Taraflar arasındaki uyuşmazlıkların en kısa zamanda, en ucuz ve en adil şekilde çözümlenmesi amaçlanıyor.
Arabuluculuk ücreti olarak ne ödenecek?
Tarafların arabulucu huzurunda anlaşmaları halinde, arabuluculuk ücreti, Arabuluculuk Asgari Ücret Tarifesinin İkinci Kısmına göre aksi kararlaştırılmadıkça taraflarca eşit şekilde karşılanır. Bu durumda ücret, Tarifenin Birinci Kısmında belirlenen iki saatlik ücret miktarından az olamaz.
Peki, taraflar anlaşamazsa, ücret ne şekilde belirlenecek?
Tarafların arabulucu huzurunda anlaşamaması halinde, arabuluculuk görüşmelerinin ilk iki saatlik bölümü Hazineden, iki saati aşan kısmı ise aksi kararlaştırılmadıkça taraflarca eşit şekilde karşılanır. Böylece, işçi ve işveren anlaşamaması halinde, görüşmelerin ilk iki saatlik bölümü devlet tarafından karşılanacağı hükmü getirilmiş. Bu son derece önemli bir hüküm. Tarafların anlaşamaması durumunda ücretin bir bölümünü devlet üstlenerek mağduriyet yaşanması engellenecek.
Arabulucu ile gerçekleşen diyaloglar sonucunda işçi ve işveren anlaşamazsa ne olacak?
Taraflar arabulucu yoluyla da anlaşamazlarsa iş mahkemesine başvurabilecekler.
Arabulucuya başvurması nedeniyle tarafların hakları olumsuz etkilenebilir mi? Zamanaşımı süresi yönünden sorun yaşarlar mı?
Tasarıda ve 6325 sayılı Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu’nda yer alan hüküm uyarınca, arabuluculuk bürosuna başvurulmasından, son tutanağın düzenlendiği tarihe kadar geçen sürede zamanaşımı duracak ve hak düşürücü süre işlemeyecektir.
Taraflar yargıya başvurmuş olsaydı, mahkemenin verdiği kararı ilam niteliğinde olduğu için her yerde kullanabilecekti. Peki, arabulucu vasıtasıyla düzenlenen ve imzalanan bu anlaşmayı nasıl kullanacaktır? Mahkeme kararı olmadan, düzenlenen bir anlaşma ile hakkını koruyabilir mi?
Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu’nun 18.maddesi uyarınca taraflar anlaşma metnini görevli ve yetkili mahkemeye sunarak icra edilebilirlik şerhi verilmesini talep edebilir. İlgili mahkeme sadece evrak üzerinde (çekişmesiz yargı ile) anlaşmaya icra edilebilirlik şerhi verir. Bu aşamadan sonra bu tutanak ve anlaşma tarafların elinde ilam niteliğinde bir belge haline gelir.
Kafalardaki belki de en fazla yer alan soruda şu; arabulucu uyuşmazlığın çözümü sırasında bir yargıç gibi mi davranacak?
Arabulucu, ne bir yargıç, nede avukattır. Uyuşmazlığın çözümünde tarafların yeniden diyolog kurmasına yardımcı olarak, sorunun çözümüne katkıda bulunan, tarafsız bir tavır sergiler. Hiçbir zaman bir yargıç gibi, inceleme ve bilirkişi incelemesi yapmaya, tanık dinlemeye ve olayla ilgili hüküm kurma yetkisine sahip değildir.
“İş Mahkemeleri Kanunu Tasarısı Taslağı” önümüzdeki günlerde yasalaşırsa, işçi ve işveren uyuşmazlıklarında arabulucuya başvurmadan yargıya başvurulamayacak. Bu düzenleme ile iş hukukundan kaynaklı 500.000 dava, mahkemeye gelmeden arabuluculara gidecek. Bu şekilde, işçilerin yıllarca süren alacak davaları kısa sürede karara bağlanabilecek ve mahkemelerin üzerinden ciddi bir iş yoğunluğu eksilecek.
[1] https://www.aydinpost.com/arabuluculuk-965yy.htm
